Εθιμικό άδικο

Δύο σύγχρονα τραγικά γεγονότα που μας πληροφόρησαν τα Μέσα μάς υποχρεώνουν να εξετάσουμε μια ανθρώπινη συνθήκη που συχνά μας προβληματίζει και πάγια μας αγανακτεί.

Το ένα έρχεται από την Ισπανία όπου ακόμη τα πλήθη αφιονίζονται να βλέπουν έναν τολμητία άντρα, συνήθως, να τα βάζει μ’ έναν μαινόμενο και επί τούτω ερεθισμένο ταύρο. Συχνότατα ο ταύρος ξεφεύγει από τον ορισμένο χώρο της αντιπαράθεσης, ορμάει στο πλήθος και τότε ένας ή περισσότεροι επίσης αφιονισμένοι θεατές αντιμετωπίζουν άοπλοι τα τρομερά κέρατα του αλλόφρονος θηρίου. Πρόσφατο θύμα ένας εβδομηντάχρονος θεατής σε ισπανική αρένα. Από την άλλη ένας ολόκληρος οργανισμός κοινωνικός, οικονομικός, θεαματικός τροφοδοτείται και υπάρχει σ’ αυτό το μακάβριο συχνά έθιμο. Ελα, όμως, που το γεγονός αυτό προκαλεί το ενδιαφέρον και το ταλέντο καλλιτεχνών. Ο Πικάσο έχει σχεδιάσει εκατοντάδες πίνακες με μαινόμενους ταύρους και θριαμβεύοντες ταυρομάχους. Η όπερα «Κάρμεν» του Μπιζέ, βασισμένη σε νουβέλα, έχει ως θέμα τον έρωτα ενός ταυρομάχου, που σκοτώνεται στην αρένα, προς μια Τσιγγάνα.

Αλλά και ο μέγας Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα έχει δημιουργήσει το επικολυρικό ποίημα για τον «Θάνατο του Σάντσες Μεχίας» ενός ταυρομάχου – ειδώλου του ισπανικού όχλου και των διανοουμένων.

Στην άλλη μεριά της Μεσογείου, στη χώρα μας, όπου κάθε χρόνο τελείται το έθιμο του σαϊτοπόλεμου στη Μεσσηνία, ένας επαγγελματίας καταγραφέας με κάμερα της «τελετής» έχασε πρόσφατα τη ζωή του, όταν πυρφόρα σαΐτα ξεστράτισε και τον τραυμάτισε θανάσιμα.

Και στις δύο περιπτώσεις τιμάται, αν η λέξη αποδίδει την ουσία, μια αιώνια παράδοση δοκιμασίας του ανδρισμού. Αντρες, κυρίως, αποφασισμένοι και εφοδιασμένοι με τεχνικές κατάλληλες αντιμετωπίζουν κινδύνους, τέρατα, φυσικά φαινόμενα, πανδημίες, αλλά και δυσεπίλυτα διλήμματα.

Η ελληνική μυθολογία είναι εξαντλητική σε ποικιλία τέτοιων περιπτώσεων.

Ο Θησέας, για να κερδίσει επάξια τη βασιλεία των Αθηνών, καθαρίζει ολόκληρες περιοχές από τερατώδη εμπόδια εκτελώντας άθλους πρωτοφανής. Αλλά κυρίως εισχωρώντας στον Λαβύρινθο και θανατώνοντας τον Μινώταυρο απελευθερώνει τους μελλοθάνατους αθηναίους νέους που ετησίως τροφοδοτούσαν το τέρας.

Από την άλλη ο Ηρακλής ξοφλώντας χρέος δοξάζεται καταδαμάζοντας λιοντάρια, λερναίες ύδρες, κόπρους του Αυγείου, μεταστρέφοντας τον ρουν των ποταμών και άλλα.

Αλλά και ο Οδυσσέας επιστρέφοντας στην πατρίδα αντιμετωπίζει την οργή του Ποσειδώνα επειδή τύφλωσε τον γιο του Κύκλωπα και περνάει του λιναριού τα πάθη με Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες, Συμπληγάδες, Σειρήνες και εξαντλητικές συνουσίες με ακόρεστες γυναίκες και θέαινες!!

Από την άλλη πλευρά έχουμε άντρες που λύνουν αινίγματα, προβλήματα και αίφνης ανακαλύπτουν νόμους φυσικούς ή θεϊκούς. Ο Σωκράτης εφοδιάζεται με το «δαιμόνιό» του στους Δελφούς. Και στους Δελφούς ο Ηράκλειτος γνωρίζει πως ο θεός ου λέγει, ου κρύπτη αλλά σημαίνει, μιλάει με σημεία που απαιτούν αποκρυπτογράφηση.

Ο Θαλής στην μπανιέρα του αντιλαμβάνεται πως η ουσία εκδηλώνεται με φαινόμενα. Παίζοντας ο Αρχιμήδης ανακαλύπτει την αρχή του που γέννησε τις επιστήμες και τυχαία ένα μήλα που έπεσε από τη μηλιά θεμελίωσε τη σύγχρονη επιστήμη.

Ο Φλέμινγκ, περίεργος, προβληματίστηκε όταν γυρίζοντας από διακοπές παρατήρησε πως κάποια μικρόβια είχαν πέσει από τον δοκιμαστικό του σωλήνα σ’ έναν άλλον που είχε μούχλα και είχαν ψοφήσει. Και ανακάλυψε την πενικιλίνη.

Επανέρχομαι στην αρχή. Ποιος επέβαλε ένα ανόητο έθιμο με τις σαΐτες έτσι ώστε ακόμη και εκλεγμένοι άρχοντες να το θεωρούν σχεδόν ιερό;

Διαβάζω ανοησίες περί σαϊτών που χρησιμοποίησαν στην Τουρκοκρατία οι σκλάβοι. Είναι επιχειρήματα κατασκευασμένα εκ των υστέρων. Οι Ηλείοι και οι Μανιάτες συχνά σκότωναν στα διάσελα τους έλληνες (ζαΐμηδες) φοροεισπράκτορες του σουλτάνου. Γιατί να μην αναβιώσει και σήμερα το απαραίτητο έθιμο;!!

Ο Κολοκοτρώνης αποκεφάλιζε τους προδότες και τους συνεργάτες του εχθρού και κρέμαγε τα κεφάλια τους από τα δέντρα για να αποτρέψει ανάλογες πράξεις. Αυτό το έθιμο δυστυχώς κατά καιρούς αναβιώνει για αντιπάλους τάχα μου προδότες, επίορκους και πληρωμένους.

Αλήθεια πώς κανένας άρχοντας του τόπου δεν αναβίωσε το έθιμο νόμου του οστρακισμού, για να απαλλαγεί από τους αντιπάλους του;

Υπάρχουν έθιμα και έθιμα, συμπολίτες, και δεν είναι όλα αξιοζήλευτα.