Παύλος Σάμιος: Μέσα από τις τεχνικές του Βυζαντίου έμαθα πώς ζωγράφιζαν οι αρχαίοι

Τι μπορεί να αφηγηθεί μια «σπασμένη» ιστορία; Τον τρόπο «να ξαναβρούμε τα σπασμένα κομμάτια μας, να τα ενώσουμε για να πάμε λίγο μακρύτερα» λέει στο ΑΠΕ/ΜΠΕ ο ζωγράφος Παύλος Σάμιος, με αφορμή την έκθεσή του, που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 15 Μαρτίου στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. «Να δείξουμε το μπόι μας, να πάρουμε κι εμείς μια θέση ανάμεσα σε όλους τους άλλους, όχι για να πούμε ότι είμαστε καλύτεροι. Δεν είναι το καλύτερο που με ενδιαφέρει, αλλά το διαφορετικό».

Στην έκθεση «Broken History – Σπασμένη Ιστορία» παρουσιάζονται 66 έργα μεγάλων διαστάσεων (μερικά ξεπερνούν τα τρία μέτρα), στα περισσότερα από τα οποία ο ζωγράφος έχει επιλέξει ως υπόβαθρο εκτέλεσης χαρτοκιβώτια που ο ίδιος περισυνέλεξε από τον δρόμο. Κάποιες, λίγες, φορές τα έργα του είναι από θραύσματα μαρμάρου και ακόμα λιγότερες από τμήματα αυτοκίνητων. Η θεματολογία πάντως, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, έχει ως επίκεντρο την αρχαιότητα, δηλαδή αγάλματα, κατακερματισμένα ζωγραφικά σε ένα ή περισσότερα χαρτοκιβώτια, όπου η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα δηλώνεται με πολύχρωμα ανεικονικά γκράφιτι, αυτοκόλλητα ή άλλα ευτελή υλικά (π.χ. κουτάκια αλουμινίου). Όσο για τα κομμάτια από το πεντελικό μάρμαρο -από το ίδιο μάρμαρο που είναι φτιαγμένα τα γλυπτά του Παρθενώνα-, σε αυτά ζωγράφισε τα χαμόγελα των «αρχαϊκών κορών», ενώ στις ρόδες και στα φτερά των αυτοκινήτων τις αντανακλάσεις αρχαιοτήτων.

«Το αρχαίο έχει τόσο πολύ μπει μέσα στην ψυχή μας, που μόλις το σκεφτούμε μπορεί να το δούμε παντού» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, αναφερόμενος, για παράδειγμα, στα δυο φτερά από ένα smart όπου ζωγράφισε αρχαιότητες ή στο μικρό κομμάτι αυτοκινήτου που βρήκε μετά από τρακάρισμα, πάνω στο οποίο φιλοτέχνησε τον Όμηρο. «Δεν είχα σκοπό να κάνω γλυπτό, ήθελα απλώς την ιδέα, όπως με τις πέτρες» συμπληρώνει. «Είχα κάνει μια έκθεση στη Λήμνο και τα έργα επιστράφηκαν μέσα σε μια κούτα» συνεχίζει. «Την ώρα που τα έβγαζα και ήμουν έτοιμος να πετάξω την κούτα, άρχισα να τη ζωγραφίζω. Έτσι βγήκε το πρώτο έργο». Και γιατί επέμεινε στο χαρτόνι; «Έβλεπα όλους αυτούς τους ανθρώπους που περνάνε και πνίγονται, έρχονται στη Σάμο και βάζουν κάτω χαρτόνια για να κοιμηθούν. Το χαρτόνι είναι πια ένα θέμα, είναι ένα υλικό. Ζει ο κόσμος μέσα στα χαρτόνια. Έχει σημασία αυτό. Έκανα έργα πάνω σε τελάρα, αλλά γινόταν μουσαμάς. Δεν είχε αυτό το »πάνω στο σκουπίδι κάνεις τον θεό σου»», λέει χαρακτηριστικά.

Ενότητες έκθεσης

Η έκθεση, ωστόσο, ξεκινά με τον βυζαντινό πολιτισμό. Στο ισόγειο της διώροφης Villa Ilissia, τους επισκέπτες υποδέχονται έργα που απεικονίζουν τον Ιησού Χριστό, μη κατακερματισμένο, επίσης ζωγραφισμένο σε χαρτόκουτα ανοιγμένα, υπενθυμίζοντας τη «θυσία» του, αλλά και την περίοδο που διανύουμε ως το Πάσχα. «Εδώ είναι το Βυζάντιο. Ο Ιησούς Χριστός, η «Ακρα ταπείνωσις», η «Αποκαθήλωση», ο «Επιτάφιος Θρήνος» κι ένας ‘Αη Γιώργης για προστασία. Δηλαδή, δεν πήρα τα μεγάλα γεγονότα του Ιησού, αλλά σκηνές μετά τον θάνατο και πριν την Ανάστασή του, όταν είναι ακόμα άνθρωπος. Ήθελα να δώσω μεγαλύτερη σημασία στη θυσία ενός ανθρώπου για την ιδέα να γίνουμε καλύτεροι. Σε αυτά τα έργα δεν έκανα τίποτα «σπασμένο», απλώς είναι λίγο ταλαιπωρημένα, επειδή είναι πάνω σε χαρτόνι. Η αίσθηση έχει να κάνει πιο πολύ ότι έχουμε ταλαιπωρήσει κι αυτό το γεγονός της θρησκείας και της πίστης μας», επισημαίνει ο ζωγράφος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τα έργα που εκτίθενται στο ισόγειο. Σε αυτά συμπράττουν και κάποια παλιότερα δικά του, από την εποχή που δίδασκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και τα οποία θεωρεί ότι συνάδουν με τον χαρακτήρα του Μουσείου.

Στον όροφο, η αρχαιότητα έχει τον κύριο λόγο, με τα έργα να συνδιαλέγονται μεταξύ τους μέσα από ενότητες που σχετίζονται μεταξύ τους. «Από τη μία είναι η καταστροφή και από την άλλη η αναγέννηση», τονίζει ο Παύλος Σάμιος εξηγώντας: «Η ιδέα είναι ότι η Ελλάδα περνάει μια τεράστια παρακμή αυτή τη στιγμή. Το ξέρουμε όλοι δεν θέλω όμως να το θίξω πολιτικά αλλά πολιτισμικά. Με ενδιαφέρει το αποτέλεσμα και όχι το ποιος φταίει. Είναι λοιπόν μια έκθεση διαμαρτυρίας, μια μικρή «γκουέρνικα», η οποία φωνάζει «τους σκοτώσαμε, τους σπάσαμε, πρέπει να ξαναοργανωθούμε, πρέπει να ξαναβρούμε τον εαυτό μας, να ξαναγίνουμε Έλληνες». Να δώσουμε, δηλαδή, σημασία σε αυτό που έχουμε: Στα αρχαία μας, στα μουσεία μας, στα θέατρά μας, στους ανθρώπους που έχουν γράψει, που έχουν κάνει ποίηση. Να βρούμε νέα παιδιά που δουλεύουν αυτά τα θέματα, ό,τι δηλαδή κάνει ο καθένας πάνω σε ένα έργο σύγχρονο», δηλώνει με έμφαση.

Οι περισσότερες από τις αρχαιότητες (αγάλματα και γλυπτά) που απεικονίζονται στα έργα του Παύλου Σάμιου βρίσκονται σήμερα στο εξωτερικό, όπως στο Βρετανικό Μουσείο και στο Λούβρο. «Επειδή η κρίση δεν είναι μόνο εδώ, αλλά είναι κι εκεί. Εδώ ίσως λίγο παραπάνω γιατί τα οικονομικά είναι χάλια. Αλλά το θέμα δεν είναι οικονομικό, είναι ζήτημα μυαλού», τονίζει ο ζωγράφος. «Είμαστε στη στιγμή που χρειαζόμαστε την ένωση, όχι πολιτικά, αλλά ανθρώπινα. Να σώσουμε την Ελλάδα, να την πάμε πιο μπροστά. Νιώθω ότι έχουμε παιδιά και νέους ανθρώπους οι οποίοι έχουν ταλέντα, τσαγανό, αλλά χρειάζονται βοήθεια». Γι’ αυτό τον λόγο υπάρχει και η ενότητα της αναγέννησης, όπου τα κατακερματισμένα κομμάτια βρίσκονται σε διαδικασία επανασύνδεσης ώσπου να ξαναβρούν τον εαυτό τους. «Δεν μπορούσα να είμαι μόνο απαισιόδοξος, γιατί ως άνθρωπος είμαι αισιόδοξος. Πρέπει να γίνει αυτή η «ανασκαφή» στην ψυχή μας και να ξαναβρούμε τα σπασμένα κομμάτια μας, να τα ενώσουμε για να πάμε λίγο μακρύτερα», υποστηρίζει ο καλλιτέχνης.

Τα έργα -εκτός από εκείνα από την εποχή που δίδασκε στην ΑΣΚΤ- έγιναν αποκλειστικά για το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. «Λόγω του ότι ήμουν και καθηγητής στην ΑΣΚΤ και δίδασκα βυζαντινή τέχνη, έχω μια ευαισθησία σε αυτό το μουσείο. Δηλαδή, με ενώνει το Βυζάντιο παρόλο που τα περισσότερα έργα είναι αρχαία. Γιατί μέσα από τις τεχνικές του Βυζαντίου έμαθα πώς ζωγράφιζαν οι αρχαίοι, τα υλικά τους, τα πάντα. Οπότε το να κάνω στη ζωή μου μια έκθεση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ήταν για μένα καταπληκτικό», καταλήγει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η επιμέλεια της έκθεσης, που θα διαρκέσει ως τις 15 Ιουνίου, είναι της Μαρίας Ξανθάκου.