Η τεχνολογία πίσω από την «ανάσταση» της Κάλλας

Λίγα πράγματα μπορούν να συγκριθούν με την έξαψη που νιώθεις όταν περιμένεις τον αγαπημένο σου καλλιτέχνη να βγει στη σκηνή. Τα φώτα που αναβοσβήνουν, τα ηχεία που παίζουν ήδη δυνατά και οι ενθουσιώδεις φωνές των φαν που έχουν γεμίσει την αρένα κορυφώνουν την ένταση της στιγμής. Η αδρεναλίνη ωστόσο πλημμυρίζει την αίθουσα όταν επιτέλους η μπάντα παίζει τις πρώτες νότες από το γνωστό εκείνο τραγούδι και ο σταρ εμφανίζεται μπροστά στο κοινό, χαιρετώντας το με το όνομα της πόλης που επισκέπτεται κι επιστρατεύοντας το κλισέ ότι είναι το καλύτερο που έχει δει σε συναυλία. Ολη αυτή η χρυσόσκονη που μπαίνει για να απογειώσει τη ζωντανή εμφάνιση του κάθε καλλιτέχνη. Τι γίνεται όμως όταν ο ίδιος ο δημιουργός δεν είναι καθόλου ζωντανός και βγαίνει στη σκηνή… από τον άλλο κόσμο; Το φαινόμενο αυτό, όσο κι αν μοιάζει παράδοξο, τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο συχνό. Αγαπημένοι καλλιτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή επιστρέφουν στη μουσική με τη μορφή του ολογράμματος, δίνοντας συναυλίες και περιοδεύοντας ανά τον κόσμο. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η Εϊμι Γουάινχαουζ, που επτά χρόνια μετά τον θάνατό της θα κάνει νέες εμφανίσεις από το 2019 χάρη στη χρήση της τεχνολογίας. Το ολόγραμμά της έρχεται με την έγκριση του πατέρα της Μιτς, διαχειριστή του Ιδρύματος Εϊμι Γουάινχαουζ, μιας και τα χρήματα από την περιοδεία θα διατεθούν υπέρ των σκοπών του.
Για κάποιους, περιστάσεις σαν κι αυτές είναι μια ευκαιρία να τιμήσουν έναν τραγουδιστή που λείπει από την παγκόσμια μουσική σκηνή. Για άλλους είναι ανατριχιαστική η ιδέα τού να βλέπουν έναν αποθανόντα καλλιτέχνη μπροστά τους και προτιμούν να τον αφήσουν να αναπαυτεί εν ειρήνη. Οπως και να έχει, πάντως, πατώντας πάνω στη νοσταλγία, τη διασημότητα και την τεχνολογία, χτίζεται σταδιακά μια βιομηχανία ολογραμμάτων που έχει τις ρίζες της στον 18ο αιώνα.

ΑΡΧΗ ΜΕ… ΝΤΙΚΕΝΣ. Οσο κι αν φαίνεται παράξενο, η τεχνολογία πίσω από τα σύγχρονα ολογράμματα είναι τόσο απλή όσο και ιδιαίτερη, μιας κι επιστρατεύει μια τεχνική που ονομάζεται Pepper»s Ghost. Πήρε το όνομά της από τον επιστήμονα Τζον Χένρι Πέπερ, ο οποίος τροποποιώντας προηγούμενη ιδέα την εφάρμοσε σε μια παράσταση, του 1862, του έργου του Ντίκενς «Ο κυνηγημένος άνθρωπος κι ένα παζάρι με το φάντασμα» και προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση. Τότε, το εφέ του φαντάσματος δημιουργούσε την προβολή ενός πραγματικού προσώπου από έναν χώρο σε κάποιο άλλο, επιστρατεύοντας απλά ένα κομμάτι τζάμι. Οταν το τζάμι πάνω στη σκηνή έμπαινε σε σωστή κλίση και έπεφτε πάνω του μια δέσμη φωτός, τότε σχηματιζόταν η εικόνα του ηθοποιού που βρισκόταν κρυμμένος στον χώρο της ορχήστρας κάτω από τη σκηνή. Το κοινό είχε την ευκαιρία να δει αυτήν τη ρεαλιστική εικόνα, χωρίς ωστόσο να καταλαβαίνει την προέλευσή της. Στη σημερινή ψηφιακή του εκδοχή στα ολογράμματα, το τζάμι έχει αντικατασταθεί από εκλεπτυσμένες οθόνες που γέρνουν κατά 45 μοίρες προς το κοινό. Ενας βιντεοπροτζέκτορας στέλνει μια εικόνα σε υψηλή ευκρίνεια πάνω στην επιφάνεια αντανάκλασης για να καταλήξει στους θεατές, δίνοντάς τους την ψευδαίσθηση της ζωντανής παρουσίας. Αυτή η αληθοφάνεια, πάντως, πληρώνεται ακριβά. Σύμφωνα με τον Ιαν Ο»Κόνελ, διευθυντή της βρετανικής εταιρείας Musion 3D που συνεργάστηκε με την μπάντα Gorillaz το 2005, φέρνοντας τα ολογράμματα για πρώτη φορά στη σκηνή, μια μέση παραγωγή μπορεί να κοστίσει έως και 100.000 ευρώ για σόου λίγων μόνο λεπτών. Ανάλογο προϋπολογισμό είχε και η εμφάνιση της Σελίν Ντιόν στο ριάλιτι «American idol» το 2007 για να κάνει «ντουέτο» με τον Ελβις Πρίσλεϊ.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥΠΑΚ. Το ολόγραμμα ωστόσο που θεωρήθηκε πως άλλαξε τα δεδομένα στη χρήση της συγκεκριμένης τεχνικής ήταν του ράπερ Τουπάκ, ο οποίος το 2012, σχεδόν 17 χρόνια μετά τον θάνατό του, βρέθηκε μαζί στη σκηνή με τους Snoop Dogg και Dr Dre στο πλαίσιο του φεστιβάλ Coachella. Η επιτομή της «νεκρανάστασης» μέσω του ολογράμματος που κυριολεκτικά συνεπήρε το πλήθος ήταν η φράση «What the fuck is up Coachella?», κάτι το οποίο δεν θα μπορούσε ποτέ να έχει πει, μιας κι έφυγε από τη ζωή τρία χρόνια πριν δημιουργηθεί το φεστιβάλ. Για τις ανάγκες των βραβείων Billboard το 2014 «ξαναγεννήθηκε» και ο Μάικλ Τζάκσον. Ο βασιλιάς της ποπ κάθισε εκ νέου στον θρόνο του, έκανε το χαρακτηριστικό moonwalk του παρέα με ζωντανούς χορευτές υπό τους ρυθμούς του κομματιού «Slave to the rhythm».
Για μία τελευταία, μάλλον, περιοδεία «επέστρεψε» φέτος στη σκηνή και η Μαρία Κάλλας. Τέσσερις δεκαετίες μετά την ημέρα που άφησε την τελευταία της πνοή, η ντίβα της όπερας γίνεται ολόγραμμα και ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, τραγουδώντας τις αγαπημένες της άριες. Από την ίδια εταιρεία (Base Hologram) δημιουργήθηκε το ολόγραμμα και του Ρόι Ορμπισον. Ενώ οι λάτρεις της χέβι μέταλ μουσικής έχουν ξαναδεί μπροστά τους τον Ρόνι Τζέιμς Ντίο. Ο πρώην τραγουδιστής των Dio, Rainbow και Black Sabbath έγινε ολόγραμμα και βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμια περιοδεία, γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία.

ΚΑΙ ΖΩΝΤΑΝΟΙ. Η επόμενη φάση των ολογραμμάτων δεν περιορίζεται στην «ανάσταση» νεκρών τραγουδιστών, αλλά περιλαμβάνει και ζώντες δημιουργούς. Πρωτοπόροι σε αυτό είναι σίγουρα οι ABBA, οι οποίοι ανακοίνωσαν παγκόσμια περιοδεία τους για την ερχόμενη χρονιά, με τη χρήση όμως των εικονικών τους αναπαραστάσεων. Περίπου τρεισήμισι δεκαετίες μετά τη διάλυσή του, το σουηδικό συγκρότημα ενώνεται χάρη στην τεχνολογία και μόνο. Τη στιγμή που εκείνοι θα βγάζουν τα σκυλιά τους βόλτα ή θα κάθονται στον καναπέ του σπιτιού τους, τα ολογράμματά τους θα δίνουν το δικό τους σόου. Το τυράκι για την πώληση του νέου τους εγχειρήματος θα είναι και δύο νέα τραγούδια που θα ακουστούν για πρώτη φορά στις συγκεκριμένες συναυλίες, συνοδεία βέβαια ζωντανής μουσικής και ορχήστρας. Αυτό είναι και το μυστικό της επιτυχίας των εμφανίσεων με ολόγραμμα. Σύμφωνα με τα δεδομένα των εταιρειών παραγωγής, μια παράσταση με προηχογραφημένα ολογράμματα κρατάει την προσοχή του κοινού για μόλις 12 λεπτά. Αν τα συνοδεύουν όμως με ζωντανό θέαμα, τότε ο χρόνος τελικά πολλαπλασιάζεται.