Είμαστε όλοι θύματα του εξτρεμισμού, λέει ο ισραηλινός ηθοποιός Μενάσε Νόι

Συναντάω τον ισραηλινό ηθοποιό Μενάσε Νόι δίπλα σε μία αφημένη βαλίτσα στο λόμπι μεγάλου ξενοδοχείου της Αθήνας. «Εάν αυτή τη βαλίτσα την άφηνε κανείς έτσι στο Ισραήλ, θα έτρεχαν όλοι να φύγουν φωνάζοντας ότι πρόκειται για εκρηκτικό μηχανισμό» μου λέει.

Η διαπίστωση αυτή δεν περιέχει ίχνος πικρίας. Πρόκειται για μια απλή διαπίστωση της πραγματικότητας για Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους.

Τον ρωτάω για τη ζωή στο Ισραήλ. Ο Μενάσε Νόι την περιγράφει με ακρίβεια την ένταση. Ο ίδιος ελπίζει ότι θα υπάρξει κάποια στιγμή που Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι θα μπορούν να συνυπάρξουν.

Στη νέα του ταινία, το Διαζύγιο: Η Δίκη της Viviane Amsalem (Gett) ερμηνεύει τον δικηγόρο μιας γυναίκας που προσπαθεί εδώ και χρόνια να πάρει διαζύγιο από τον σύζυγό της. Η γυναίκα στρέφεται στο δικαστήριο των ραβίνων, ελπίζοντας να δικαιωθεί σε έναν αγώνα που κρατάει χρόνια.

Ο Μενάσε Νόι που βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα για την πρεμιέρα της ταινίας στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στην Εβδομάδα Ισραηλινού Κινηματογράφου, μιλά και για τον αυστηρό εβραϊκό νόμο που επικρατεί στη χώρα του και λέει ότι στη σύγχρονη εποχή «είμαστε θύματα του εξτρεμισμού: των εξτρεμιστών μουσουλμάνων και του ορθόδοξου ιουδαϊσμού που μας πηγαίνουν στο παρελθόν».

• Στην ταινία βλέπουμε τις προσπάθειες μιας γυναίκας να πάρει διαζύγιο και τα εμπόδια που συναντάει. Ποια είναι η κατάσταση στην πραγματικότητα;

Όπως στην ταινία. Φυσικά, η ταινία παρουσιάζει μία δραματοποιημένη υπόθεση. Αλλά η πραγματικότητα είναι περίπου έτσι. Υπάρχουν πολλά προβλήματα με τα διαζύγια στο Ισραήλ. Κι αυτό γιατί ο ορθόδοξος θρησκευτικός νόμος στο Ισραήλ ελέγχει ακόμα ζητήματα γάμου και διαζυγίου. Τα τελευταία 20 χρόνια υπάρχει ένα κίνημα ανθρώπων που δεν θέλουν να παντρεύονται μέσα στο θρησκευτικό πλαίσιο, αλλά με πολιτικό γάμο. Όμως, στο Ισραήλ δεν μπορείς παντρευτείς με πολιτικό γάμο. Κι έτσι πολλά ζευγάρια φεύγουν, πηγαίνουν στην Κύπρο και παντρεύονται και επιστρέφουν στο Ισραήλ.

• Και τι συμβαίνει με τα διαζύγια;

Κατά το παρελθόν, ο εβραϊκός νόμος ήταν έτσι φτιαγμένος, ώστε να μένουν οι οικογένειες μαζί. Ο νόμος όριζε ότι δεν μπορεί μια γυναίκα να πάρει διαζύγιο, μέχρι ο σύζυγος να της δώσει το «Gett», την άδεια δηλαδή να χωρίσει το ζευγάρι. Οι γυναίκες γίνονται θύματα σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Αυτό είναι το πρόβλημα. Υπάρχουν πολλές υποθέσεις που ο σύζυγος δεν επιτρέπει το διαζύγιο. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες να γίνει ο εβραϊκός νόμος πιο ανοιχτός. Πλέον πρέπει η γυναίκα να δώσει το «ila», τον λόγο δηλαδή που θέλει να χωρίσει. Ο ιουδαϊσμός δεν είναι σαν την καθολική θρησκεία. Εάν μια γυναίκα δεν είναι ικανοποιημένη από τα χρήματα που της δίνει ο σύζυγός της, ή ακόμα και από την ερωτική τους ζωή, αν σιχαίνεται την μυρωδιά του, όλοι αυτοί είναι λόγοι για να πάρει μία γυναίκα διαζύγιο. Εάν η γυναίκα δώσει τον λόγο, τότε το δικαστήριο μπορεί να πιέσει τον άνδρα να συμφωνήσει με το διαζύγιο. Έχω ακούσει και περιπτώσεις όπου το δικαστήριο έστειλε κάποιους να ξυλοκοπήσουν τον σύζυγο, μέχρι αυτός να συμφωνήσει να δώσει διαζύγιο στη σύζυγό του.

• Στην ταινία βλέπουμε μία κάπως διαφορετική περίπτωση.

Ακριβώς. Στην ταινία η γυναίκα λέει ότι δεν τη χτυπάει, απλά δεν θέλει να ζήσει μαζί του, τον μισεί. Το δικαστήριο χρειάζεται και κάποιον άλλο λόγο, δεν τον αποδέχεται αυτόν.

• Πιστεύετε ότι το σινεμά μπορεί, ασκώντας κριτική στα κακώς κείμενα, να αλλάξει τα πράγματα;

Στο Ισραήλ υπήρχαν και παλαιότερα ταινίες που αμφισβητούσαν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και έδειχναν τη σύγκρουση με τη σύγχρονη ζωή. Αυτό έχει συμβεί και σε άλλες χώρες και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Οι ταινίες αμφισβητούν τη μία και μοναδική εικόνα που παρουσιάζει το καθεστώς. Στο Ισραήλ έχουν βγει τα τελευταία 20 χρόνια ταινίες που θέτουν το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων.

• Πώς γίνονται αποδεκτές αυτές οι ταινίες;

Κοιτάξτε, εδώ υπάρχει μία σύγκρουση ανάμεσα στον παραδοσιακό τρόπο ζωής και αυτό που θέλει ο κάθε άνθρωπος. Ο άνθρωπος λέει ότι θέλει να είναι ελεύθερος και θέλει να ζει με τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να ζεις στη χώρα και το ίδιο το Ισραήλ είναι διχασμένο ανάμεσα στο παρελθόν και τις μοντέρνες αξίες, ανάμεσα στην τοπική και τη διεθνή νομοθεσία. Αυτόν τον διχασμό βλέπουμε στις σύγχρονες ισραηλινές ταινίες.

• Ήταν ένας δύσκολος χρόνος για τη Μέση Ανατολή. Πώς είναι η ζωή στο Ισραήλ το τελευταίο διάστημα;

Εγώ ζω στο Τελ Αβίβ. Μόνο όταν πηγαίνω στο εξωτερικό καταλαβαίνω πόσο τρελή είναι η ζωή στο Ισραήλ. Σκέφτομαι ότι αυτό είναι το φυσιολογικό, να αφήνει κανείς τη βαλίτσα του στο λόμπι ενός ξενοδοχείου και να μην συμβαίνει τίποτα. Καταλαβαίνω πόσο τρελή είναι η ζωή στο Ισραήλ από μια απόσταση. Όταν είμαι εκεί, όμως, μου φαίνεται φυσιολογικό. Όσοι ζούμε στο Τελ Αβίβ έχουμε συνηθίσει την αστυνομική παρουσία: σε κάθε καφέ, εστιατόριο, ξενοδοχείο υπάρχει φύλακας. Όταν πας να μπεις, σε ρωτάει εάν έχεις όπλο και περνάς από έλεγχο. Για εμάς είναι φυσιολογικό. Αυτή η έντονη ζωή είναι η ζωή που ζούμε. Δεν είμαστε χαλαροί. Συνέχεια είμαστε προσεκτικοί.

• Πιστεύετε ότι μπορεί στο μέλλον να υπάρξει λύση στο Μεσανατολικό;

Ναι, φυσικά. Είμαι αισιόδοξος ότι Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι θα βρουν τη λύση να ζήσουν μαζί. Εγώ συνεργάζομαι με παλαιστίνιους καλλιτέχνες και ηθοποιούς. Σιγά – σιγά γινόμαστε σαν αυτούς και αυτοί γίνονται σαν εμάς. Δεν περιμένω να γίνουν Ισραηλινοί και αυτοί δεν θέλουν να γίνω εγώ Παλαιστίνιος. Αλλά συνυπάρχουμε και υπάρχουν πολλές συνεργασίες. Αυτή θα είναι η λύση: να κατανοήσουν οι δύο λαοί ότι χρειάζονται ο ένας τον άλλο, όχι να αρνούνται ο ένας τον άλλο. Χρειάζεται χρόνος. Είμαστε θύματα του εξτρεμισμού: των εξτρεμιστών μουσουλμάνων και του ορθόδοξου ιουδαϊσμού που μας πηγαίνουν στο παρελθόν.

• Είναι δύσκολο να κάνει κανείς ταινίες στο Ισραήλ;

Είναι δύσκολο, κυρίως λόγω προϋπολογισμού. Τα τελευταία 20 χρόνια υπάρχουν πολλές σχολές τηλεόρασης και κινηματογράφου. Υπάρχουν πολλοί φοιτητές που επιλέγουν να σπουδάσουν κινηματογράφο. Παράλληλα ζούμε την έκρηξη της τηλεοπτικής αγοράς. Υπάρχουν πολλοί που ζουν από τη βιομηχανία του σινεμά. Το Ισραήλ είναι μία πολύ μικρή αγορά. Το πρόβλημα είναι πώς να χρηματοδοτηθούν όλες οι καλές ιδέες. Οι περισσότεροι νέοι -σκηνοθέτες, ηθοποιοί- ονειρεύονται το Χόλιγουντ.

• Εσείς σκεφτήκατε να δουλέψετε ποτέ στο Χόλιγουντ;

Νομίζω ότι όποιος ηθοποιός άλλης χώρας πάει στο Χόλιγουντ χάνει κάτι. Προσωπικά θαύμαζα πάντα τους ευρωπαίους ηθοποιούς: τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, τον Ζεράρ Ντεπαρτιέ, τον Μάικλ Κέιν. Τους παρατηρούσα και από αυτούς κάτι κέρδιζα. Αυτό δεν σημαίνει ότι εάν κάποιος στο Χόλιγουντ με έπαιρνε τηλέφωνο, θα τον απέρριπτα (γέλια). Ξέρω ότι πρόκειται για φαντασίωση. Πολλοί φίλοι μου που έχουν πάει στο Χόλιγουντ παίζουν συγκεκριμένους ρόλους, μόνο ανθρώπους από τη Μέση Ανατολή.

• Τι περιλαμβάνουν τα επόμενα σχέδιά σας;

Ανεβάζω ένα θεατρικό στο Ισραήλ και θα παίξω και σε μία μικρού μήκους ταινία. Έχω συναντηθεί και με έναν έλληνα σκηνοθέτη, οπότε μπορεί να κάνω και μία δουλειά στην Ελλάδα.

* Η ταινία «Διαζύγιο: Η Δίκη της Viviane Amsalem» υπήρξε υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα και προβάλλεται ήδη στις κινηματογραφικές αίθουσες.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ