To ΔΝΤ μελέτησε τα προγράμματα που εφαμόστηκαν σε διαφορετικές χώρες και χρονικές περιόδους για να καταλήξει στα συμπεράσματα της έρευνας του. Πρόκειται για το κούρεμα των δανείων στις Η.Π.Α τη δεκαετία του 1930, το πρόσφατο πρόγραμμα αναδιάρθρωσης στην Ισλανδία, καθώς και τα προγράμματα που εφαρμόσθηκαν σε Κολομβία, Ουγγαρία και Σκανδιναβικές χώρες.

Oι Η.Π.Α. στη Μεγάλη Ύφεση

To 1993,κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και μετά από μια σειρά από πρωτοβουλίες με πενιχρά αποτελέσματα, η κυβέρνηση ίδρυσε τη Home Owners’ Loan Corporation ( HOLC) για να αποτρέψει τις κατασχέσεις ακινήτων. Η πολιτική αυτή πρωτοβουλία του προέδρου Ρούσβελτ ήλθε ύστερα από την επίμονη και σχεδόν ομόφωνη απαίτηση του Αμερικανικού λαού.

Η HOLC για να εξυπηρετήσει το σκοπό της, την αποτροπή δηλαδή των κατασχέσεων εξαγόρασε τα δάνεια των νοικοκυριών που είχαν πληγεί από την οικονομική κρίση, με αντάλλαγμα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου. Εξαγόρασε περίπου 1 εκατ. στεγαστικά δάνεια ( 1 στα 5) που βρέθηκαν κοντά στην κατάσχεση, την οποία απέτρεψε για 800.000 νοικοκυριά ( ή για το 16% των συνολικών στεγαστικών δανείων). Τα κεφάλαια που «προικοδότησαν» το HOLC ανήλθαν σε 4,75δις. δολάρια, περίπου το 8,4% του ΑΕΠ. Τα στεγαστικά δάνεια πουλήθηκαν το 1951, όταν ρευστοποιήθηκε το HOLC, καταγράφοντας ονομαστικό κέρδος.

Η εταιρεία μετά την εξαγορά των δανείων από τις εμπορικές τράπεζες προχώρησε στην αναδιάρθρωση τους, ενώ παράλληλα συνεργάστηκε με τους δανειολήπτες που δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν ή ήταν άνεργοι, με το επίπεδο της συνεργασίας να φθάνει μέχρι και την αναζήτηση εργασίας. Επιπλέον προχώρησε σε επιμήκυνση των δανείων, με σταθερό επιτόκιο, διευκολύνοντας την αποπληρωμή τους. Τέλος,σε μια σειρά από δάνεια, προχώρησε σε διαγραφή μέρους τους, ώστε το δάνειο να μη ξεπερνά το 80% της εκτιμώμενης αξίας του ακινήτου.

Το πρόσφατο παράδειγμα της Ισλανδίας

Η υπερχρέωση των ισλανδικών νοικοκυριών οδήγησε χιλιάδες Ισλανδούς στις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις που είδε ποτέ η χώρα απαιτώντας τη διαγραφή των τραπεζικών δανείων. Μετά από μια περίοδο 2 χρόνων η κυβέρνηση της Ισλανδίας δημιούργησε ένα περίγραμμα για την διαχείριση των δανείων στο πλαίσιο ενός προγράμματος που υποστηρίχτηκε από το ΔΝΤ.

Τα μέτρα που περιείχε περιελάμβαναν το μορατόριουμ των κατασχέσεων αλλά και την προσωρινή αναστολή των δανειακών εξυπηρετήσεων είτε αφορούσαν δάνεια σε συνάλλαγμα είτε σε εγχώριο νόμισμα. Περισσότερα από τα μισά νοικοκυριά των επιλεγμένων δανείων χρησιμοποίησαν τις ευνοϊκές διατάξεις για την ελάφρυνση των δόσεων, καθώς η μείωση διαμορφώθηκε σε 15-20% για τα δάνεια σε εγχώριο νόμισμα και σε 30-40% για τα δάνεια σε συνάλλαγμα.

Το επόμενο στάδιο προέβλεπε την δυνατότητα αναδιάρθρωσης του δανείου με εξωδικαστική διαπραγμάτευση, στην οποία οι δανειολήπτες επικοινωνούσαν απευθείας με τους δανειστές ή προσέφευγαν στις υπηρεσίες ενός καινούριου θεσμού, του Συνηγόρου του Οφειλέτη. Οι διαπραγματεύσεις γινόταν ανά περίπτωση χρησιμοποιώντας φόρμες που είχαν προκύψει ύστερα από διαπραγμάτευση της κυβέρνησης με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η διαδικασία αυτή διήρκησε αρκετά, με αποτέλεσμα τον περασμένο Ιανουάριο να έχει προχωρήσει η επεξεργασία για το 35% των δανείων. Για να επισπευσθεί εφαρμόστηκε ένα σχέδιο διαγραφής των underwater δανείων ( τα δάνεια που η αξία τους υπερβαίνει την αξία του ακινήτου).Το Ιανουάριο του 2012 περίπου το 15-20% των δανείων είχαν μπει ή ήταν στην διαδικασία της διαγραφής. Επιπλέον, για μια σημαντική μερίδα δανείων εφαρμόστηκε μείωση των επιτοκίων για μια περίοδο πέρα των 2 χρόνων, που χρηματοδοτήθηκε με προσωρινά κεφάλαια προς το τραπεζικό σύστημα .

Το τραπεζικό σύστημα στην Ισλανδία είχε το κίνητρο αλλά και τη χρηματοοικονομική δυνατότητα να συμμετέχει σε αυτό το πρόγραμμα. Μετά τη θεαματική κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος της χώρας, οι 3 μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας συναρμολογήθηκαν από τα συντρίμμια της καταστροφής και απέκτησαν ένα χαρτοφυλάκιο δανείων σε δίκαια τιμή, που συμπεριλάμβανε την ανάγκη της διαγραφής δανείων. Το μεγαλύτερο βάρος της αναδιάρθρωσης των δανείων επιβάρυνε τους ξένους πιστωτές, που κατέγραψαν σημαντικές ζημιές με την κατάρρευση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος.

Κολομβία, τη δεκαετία του 1990.

Οι κρίσεις που ξέσπασαν στην Ασία και στη Ρωσία το 1997 είχαν ως αποτέλεσμα τη διακοπή της ροής κεφαλαίων στην Κολομβία, που συνοδεύτηκε με αύξηση των επιτοκίων και με αποτέλεσμα τη χρεοκοπία των νοικοκυριών και τη δυστοκία αποπληρωμής των δανείων τους. Η αύξηση των δανειακών υποχρεώσεων, η κατάρρευση των τιμών στα ακίνητα και η άνοδος της ανεργίας οδήγησαν πολλούς οφειλέτες στα δικαστήρια. Οι αρχές της Κολομβίας ανέπτυξαν ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης των τραπεζών το 1999. Παράλληλα το Συνταγματικό Δικαστήριο πέρασε μια σειρά από κανόνες που ανακούφισαν τους δανειολήπτες από το βάρος των δανείων και απέτρεψαν τις κατασχέσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την καταγραφή σημαντικών ζημιών στο εύθραυστο τραπεζικό σύστημα. Οι μεταρρυθμίσεις ενθάρρυναν τη στρατηγική επιλογή τη χρεοκοπίας από νοικοκυριά που σε άλλες περιπτώσεις θα αποπλήρωναν το δάνειο τους. Επιπλέον, τα δικαστικά μέτρα είχαν ως αποτέλεσμα να εξασθενήσει η εμπιστοσύνη για το σεβασμό των ιδιωτικών συμφωνητικών και των πιστωτών. Ακολούθησε μια οξύτατη και επίμονη πιστωτική κρίση και η στεγαστική πίστη επανήλθε το 2005.

Ουγγαρία

Το χαρακτηριστικό στην Ουγγαρία ήταν η μεγάλη έκθεση των δανειοληπτών στο συναλλαγματικό κίνδυνο, καθώς αν και το 20% των δανείων ήταν σε συνάλλαγμα, το οφειλόμενο ποσό έφθανε στο 40% του ΑΕΠ της χώρας. Το ξέσπασμα της πρόσφατης παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης και η σημαντική υποτίμηση του φιορινιού, εξανάγκασαν τις αρχές της χώρας να βοηθήσουν τα νοικοκυριά που είχαν δανειστεί σε ξένο νόμισμα, χωρίς όμως να διαπραγματευτούν με τους πιστωτές. Το πρόγραμμα που δημιουργήθηκε και επιβλήθηκε στις τράπεζες προέβλεπε ότι οι δανειολήπτες είχαν το δικαίωμα να αποπληρώσουν το στεγαστικό δάνειο τους σε προτιμώμενη συναλλαγματική ισοτιμία, χαμηλότερη κατά 30% σε σχέση με την ισοτιμία της αγοράς. Οι τράπεζες κλήθηκαν να επιβαρυνθούν με όλες τις σχετικές απώλειες.

Στο πρόγραμμα ανταποκρίθηκε το 15% του συνόλου των δανειοληπτών. Το πρόγραμμα είχε 3 περιορισμούς. Ο πρώτος είναι ότι αφορούσε δανειολήπτες με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, οι οποίοι μπορούσαν να αποπληρώσουν το δάνειο με μια εφάπαξ πληρωμή ,περιορίζοντας έτσι τον αριθμό των νοικοκυριών που θα μπορούσαν απελευθερωμένα από τα βάρη των δανειακών υποχρεώσεων τους να διοχετεύσουν κεφάλαια στην κατανάλωση. Δεύτερο μετέφερε το βάρος στις τράπεζες, με μερικές τράπεζες να έχουν σημαντικά προβλήματα και τρίτο η επιβολή αυτών των μέτρων –χωρίς να έχουν συζητηθεί με το τραπεζικό σύστημα- έτρωσε συνολικά το επιχειρηματικό κλίμα.

Σκανδιναβικές χώρες, στη δεκαετία του 1990

Στην άνοδο των τιμών των ακινήτων που σημειώθηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1980 και στην τραπεζική κρίση που ακολούθησε σε αυτές τις χώρες, οι Σκανδιναβικές χώρες είχαν ως κύριο μέλημα να στηρίξουν το τραπεζικό σύστημα.

Δεν υιοθέτησαν κανένα μέτρο αναδιάρθρωσης χρέους των νοικοκυριών, καθώς το μεγάλο δίχτυ κοινωνικής προστασίας που λειτουργούσε στη χώρα υποστήριξε τα εισοδήματα των πολιτών και επομένως την ικανότητά τους να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το επίδομα ανεργίας κατά μέσο όρο στις Σκανδιναβικές χώρες ανερχόταν στο 65% του τελευταίου μισθού, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από το 47% που είναι ο μέσος όρος των οικονομιών του ΟΟΣΑ.Στη Σουηδία δε ανερχόταν στο 83% .

Επιπλέον όταν οι χώρες αποσυνδέθηκαν από το ECU το 1992 αποκλιμάκωσαν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, που με τη σειρά τους ελάφρυναν τις αποπληρωμές των στεγαστικών δανείων, καθώς είχαν κυμαινόμενο επιτόκιο.

Στον αντίποδα, όταν η τάση στα στεγαστικά δάνεια κλίνει προς τα σταθερά επιτόκια συχνά τα δάνεια χρειάζονται μια αναχρηματοδότηση για να ευνοηθούν από την αποκλιμάκωση των επιτοκίων.

Τα συστατικά της επιτυχίας του κουρέματος των δανείων

in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: