Στην εποχή μας, που πολλοί ενστερνίζονται την άποψη ότι ‘η εμφάνιση είναι το παν’, νοσήματα όπως ο στραβισμός μπορούν να έχουν πολλαπλές συνέπειες για τον ασθενή. Πέρα από το αισθητικό πρόβλημα που δημιουργείται, του οποίου το μέγεθος μπορεί να ποικίλει, υπάρχουν κάποιοι λόγοι που επιβάλλουν την ιατρική παρέμβαση και διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία. Ποιοι είναι αυτοί και τι δυνατότητες έχει να επιδείξει η σύγχρονη θεραπευτική;

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια του στραβισμού είναι απαραίτητο ν’ αναφερθούμε πρώτα σε κάποιες πτυχές της λειτουργίας της όρασης. Το εσωτερικό του οφθαλμού, λοιπόν, υπαλείφεται από ένα λεπτό χιτώνα που ονομάζεται αμφιβληστροειδής. Ρόλος του είναι να υποδέχεται τα φωτεινά ερεθίσματα από το περιβάλλον. Αποτελείται από πολυάριθμα και διαφορετικών τύπων νευρικά κύτταρα, τα οποία συνδεόμενα μεταξύ τους σχηματίζουν το οπτικό νεύρο, το οποίο μεταβιβάζει τα αντίστοιχα μηνύματα στον εγκέφαλο. Τα κύτταρα που υποδέχονται τις φωτεινές ακτίνες ονομάζονται ραβδία και κωνία. Τα πρώτα είναι υπεύθυνα για τη διάκριση του περιγράμματος των ορατών αντικειμένων και για την όραση στο σκοτάδι ενώ τα δεύτερα για τη διάκριση των λεπτομερειών σε συνθήκες επαρκούς φωτισμού.

Τα κωνία δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένα στον αμφιβληστροειδή. Η μεγαλύτερη πυκνότητά τους παρουσιάζεται σε μια μικρή σχετικά περιοχή του που ονομάζεται ωχρά κηλίδα και βρίσκεται κοντά στον οπίσθιο πόλο του οφθαλμού. Αυτή η περιοχή είναι κυρίως υπεύθυνη για την ευκρινή όραση, με αποτέλεσμα, όταν εστιάζουμε σ’ ένα αντικείμενο, να προσπαθούμε στην ουσία να φέρουμε το είδωλό του ακριβώς πάνω της. Αυτή η διεργασία, δηλαδή η προσπάθεια του ατόμου να δει ένα αντικείμενο όσο το δυνατόν καθαρότερα ονομάζεται προσήλωση. Η νοητή ευθεία που ενώνει το αντικείμενο με το κέντρο της ωχράς κηλίδας καλείται οπτικός άξονας.

Σύνθετοι νευρικοί μηχανισμοί είναι υπεύθυνοι για το συντονισμό των δύο οφθαλμών, έτσι ώστε να προσηλώνουν ταυτόχρονα στο ίδιο σημείο, αυτό που συνειδητά επιλέγουμε να δούμε. Οι κινήσεις των οφθαλμών επιτυγχάνονται με τη βοήθεια των οφθαλμοκινητικών μυών που είναι έξι για το κάθε μάτι. Οι εικόνες που προέρχονται από τους δύο οφθαλμούς γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας στον εγκέφαλο με τελικό αποτέλεσμα την προβολή τους σε μία. Η λειτουργία αυτή μας επιτρέπει να έχουμε τρισδιάστατη όραση με σωστή εκτίμηση του βάθους.

Στραβισμός καλείται η κατάσταση εκείνη κατά την οποία παραβλάπτεται η ευθυγράμμιση μεταξύ των οπτικών αξόνων των δύο οφθαλμών με αποτέλεσμα να προσηλώνουν σε διαφορετικά σημεία στο χώρο. Έτσι, μόνο ο ένας από τους δύο οφθαλμούς προσηλώνει στο αντικείμενο που το άτομο θέλει να δει.

Ο στραβισμός μπορεί να είναι έκδηλος (ετεροτροπία) ή λανθάνων (ετεροφορία), δηλαδή ν’ αποκαλύπτεται μόνο με ειδικές δοκιμασίες που έχουν να κάνουν με τη διαδοχική κάλυψη των δύο οφθαλμών.

Επίσης, μπορεί να είναι μόνιμος ή διαλείπων, δηλαδή να εμφανίζεται μόνο σε ορισμένες θέσεις του βλέμματος ή όταν ο ασθενής κουραστεί. Ακόμη, είναι δυνατό να εκδηλώνεται σταθερά στον ένα οφθαλμό ή εναλλάξ και στους δύο.

Ο στραβισμός αφορά όλες τις ηλικίες με διαφορετικά κάθε φορά αίτια. Είναι γεγονός, όμως, ότι συχνότερα εμφανίζεται σε παιδιά και ηλικιωμένους, ενώ δεν κάνει διάκριση μεταξύ των δύο φύλων.

Στη νεογνική ηλικία συχνά εμφανίζεται μια τάση του ενός ματιού να στρέφεται προς τα έσω κατά τη διάρκεια της πρώτης ή της δεύτερης εβδομάδας. Πολλές φορές το πρόβλημα διορθώνεται αφ’ εαυτού με τη συμπλήρωση του πρώτου μήνα ζωής, όταν ο μηχανισμός για το συντονισμό των δύο οφθαλμών αναπτυχθεί πλήρως.

Πέρα από αυτή την περίπτωση, μιλάμε για συγγενή στραβισμό, όταν αυτός υπάρχει από τη γέννηση ή εμφανίζεται μέσα στους πρώτους έξι μήνες της ζωής. Ένα ποσοστό 2% των παιδιών πάσχει από τη συγκεκριμένη μορφή της νόσου. Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο, αν και υπάρχουν παιδιά που την εκδηλώνουν χωρίς να πάσχει κανένα συγγενικό τους πρόσωπο. Μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν τα πρόωρα νεογνά σε σχέση με τα τελειόμηνα, ιδιαίτερα αν το βάρος γέννησης είναι μικρότερο των 2500 γραμμαρίων. Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα γέννησης παιδιού με συγγενή στραβισμό είναι η κατανάλωση προϊόντων καπνού, αλκοόλ ή εξαρτησιογόνων ουσιών από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της κύησης.

Εδώ θα πρέπει ν’ αναφερθεί η περίπτωση του ‘ψευδοστραβισμού‘. Συχνά το παιδί μπορεί να δώσει την εντύπωση ότι στραβίζει χωρίς αυτό να συμβαίνει στην πραγματικότητα. Αυτό οφείλεται σε ανομοιομορφία μεταξύ των δύο βλεφάρων και έχει να κάνει με την παραμονή μιας πτυχής (επίκανθος) στο σημείο που ενώνονται το άνω με το κάτω βλέφαρο ρινικά. Η κατάσταση αυτή εύκολα διαγιγνώσκεται και θεραπεύεται αυτόματα με την πάροδο της ηλικίας.

Αν η νόσος εκδηλωθεί μετά από την ηλικία των έξι μηνών, τότε χαρακτηρίζεται ως επίκτητος στραβισμός. Η μεγαλύτερη συχνότητα αφορά τις ηλικίες μεταξύ δύο και επτά ετών. Κάποιο αίτιο υπερνικά το μηχανισμό ευθυγράμμισης των οπτικών αξόνων, συνήθως η υπερμετρωπία. Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι την ηλικία περίπου των πέντε ετών η τελευταία είναι ένα φυσιολογικό εύρημα, κάτι που διορθώνεται προοδευτικά, αφού ο οφθαλμός, όπως και το υπόλοιπο σώμα, αναπτύσσεται σε διαστάσεις.

‘Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο εγκέφαλος προσπαθεί να συνθέσει τις δύο εικόνες που έρχονται από τους οφθαλμούς σε μία. Σε περίπτωση στραβισμού φτάνουν σ’ αυτόν δύο αρκετά διαφορετικές εικόνες με αποτέλεσμα η σύνθεσή τους να είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Αντί γι’ αυτό, ο εγκέφαλος προτιμά ν’ αγνοήσει την εικόνα που έρχεται από τον πάσχοντα οφθαλμό και να λειτουργήσει μόνο με τα ερεθίσματα που δέχεται από τον υγιή. Μέχρι την ηλικία των εννέα ετών όμως, οπότε θεωρούμε ότι οι νευρικές οδοί της όρασης σταματούν ν’ αναπτύσσονται, η μεταβίβαση ερεθισμάτων είναι απαραίτητη για την ορθή τους διάπλαση, δηλαδή για να ‘μάθει’ το μάτι να βλέπει.

Αν η κατάσταση δεν διορθωθεί εγκαίρως, τότε υπάρχει κίνδυνος εκδήλωσης αμβλυωπίας, ή, όπως απλά λέγεται, το μάτι που στραβίζει να ‘τεμπελιάσει’. Σ’ αυτή την περίπτωση, ακόμη και με την καλύτερη δυνατή διόρθωση με γυαλιά ή φακούς επαφής, το μάτι αυτό δεν μπορεί να επιτύχει παρά μόνο χαμηλή οπτική οξύτητα. Η αμβλυωπία είναι μια κατάσταση μη αναστρέψιμη. Πέραν της οπτικής οξύτητας υπάρχει και απώλεια της στερεοσκοπικής όρασης, δηλαδή το άτομο δεν θα αποκτήσει ποτέ σωστή αίσθηση του βάθους.

Σε έναν ενήλικα τα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση στραβισμού είναι διαφορετικά και περιλαμβάνουν το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, την πολλαπλή σκλήρυνση, τον υπερθυρεοειδισμό, έναν όγκο ή, τέλος, έναν τραυματισμό του κόγχου. Εδώ δεν έχουμε την ανάπτυξη αμβλυωπίας, αφού το μάτι έχει ήδη μάθει να βλέπει σωστά. Γι’ αυτό το λόγο, όμως, ο εγκέφαλος δεν μπορεί ν’ απωθήσει τη μία από τις δύο εικόνες οι οποίες προβάλλονται ταυτόχρονα. Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση διπλωπίας, δηλαδή ο ασθενής να βλέπει τα αντικείμενα διπλά, και σύγχυσης, δηλαδή αυτά να εμφανίζονται θολά.

Η θεραπεία του στραβισμού εξαρτάται από το αίτιο που τον προκάλεσε και από την ηλικία κατά την οποία γίνεται η διάγνωση. Βασικό μέλημα μέχρι την ηλικία των εννιά ετών είναι η αποφυγή της αμβλυωπίας. Αυτό επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους που πιέζουν τον πάσχοντα οφθαλμό να δει. Η πιο διαδεδομένη μέθοδος είναι η κάλυψη του υγιούς οφθαλμού με αυτοκόλλητα επιθέματα, κάτι που συναντά συχνά την αντίδραση του παιδιού για ευνόητους λόγους. Εναλλακτικά, εφαρμόζεται η ενστάλαξη κολλυρίων στον υγιή οφθαλμό τα οποία θολώνουν την όρασή του για αρκετές ώρες. Όταν η αιτία είναι η υπερμετρωπία, ίσως αρκεί μόνο η διόρθωσή της με φακούς επαφής ή γυαλιά για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.

Η χειρουργική επέμβαση αποφασίζεται κατά περίπτωση σε παιδιά και ενήλικες και συνίσταται στην αλλαγή των σημείων πρόσφυσης κάποιων από τους οφθαλμοκινητικούς μύες πάνω στο βολβό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την επίταση ή την ύφεση της δράσης του ανάλογα με το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η επέμβαση γίνεται με γενική αναισθησία και μπορεί να αφορά και τα δύο μάτια. Η νοσηλεία δεν είναι απαραίτητη, επιβάλλεται όμως η παραμονή στο σπίτι για κάποιες ημέρες.

Μια εναλλακτική λύση με περιορισμένη εφαρμογή είναι οι ενέσεις Botox. Γίνονται στους μύες των οποίων επιθυμούμε τη μερική χαλάρωση και τα αποτελέσματά τους συνήθως δεν είναι μόνιμα.

Πέρα από τις επιπτώσεις του στην αισθητική, είναι σαφές ότι ο στραβισμός απαιτεί έγκαιρη διερεύνηση και αντιμετώπιση: στους ενήλικες διότι μπορεί ν’ αποτελεί εκδήλωση μιας αρκετά σοβαρής νόσου και στα παιδιά διότι μπορεί να έχει μόνιμες συνέπειες στην όρασή τους. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν λύσεις για την αντιμετώπισή του τις οποίες μπορείτε να συζητήσετε με τον ειδικό ιατρό.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: