Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: Επί ξυρού ακμής…

Φανταστείτε ότι ξαφνικά γίνατε κληρονόμοι μιας αμύθητης περιουσίας, που σας επιτρέπει να ζήσετε την απόλυτη ευτυχία. Σίγουρα στη σκέψη και μόνο νιώθετε την αδρεναλίνη σας να ανεβαίνει. Μόνο που, αν το καλοσκεφθείτε για λίγο, ίσως αυτή η πολύτιμη κληρονομιά να βρίσκεται ήδη στα χέρια σας. Κοιτάξτε γύρω και θα τη δείτε όπου και αν στρέψετε το βλέμμα σας. Είναι γνωστή με το όνομα «περιβάλλον»…

Η 5η Ιουνίου έχει καθιερωθεί από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ως η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, με στόχο να υπενθυμίσει στους κατοίκους του πλανήτη ότι το μέλλον της ανθρωπότητας είναι άμεσα συνυφασμένο με το μέλλον των οικοσυστημάτων. Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίο και φέτος να θυμηθούμε τα προβλήματα του πλανήτη μας και να αναλογιστούμε ξανά πως τα λόγια δεν είναι αρκετά. Χρειάζονται έργα, άμεσα και γρήγορα…

Εκ του συστάδην…

Κάθε χρόνο τέτοια ημέρα όλες οι οικολογικές αλλά και οι επιστημονικές οργανώσεις τονίζουν την ανάγκη για την εξασφάλιση ενός ανώτερου επιπέδου ζωής για τους κατοίκους των πόλεων και, πιο πολύ, των μεγάλων αστικών κέντρων. Τα προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί με το πέρασμα των ετών έχουν απασχολήσει σοβαρά όλους τους αρμόδιους φορείς, ωστόσο οι επίσημες κινήσεις ανατροπής του αρνητικού αυτού σκηνικού εξακολουθούν να παραμένουν ανεπαρκείς.

Τα σενάρια των ειδικών για το μέλλον του πλανήτη είναι μάλλον απαισιόδοξα, ωστόσο οι πρωτοβουλίες πολλών οικολογικών οργανώσεων δίνουν μια ελπίδα πως υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον και τη βιωσιμότητά του. Ας δούμε, όμως, από πιο κοντά τα βασικότερα προβλήματα που πλήττουν τις φυσικές ομορφιές της Γης μας:

Ο υπερπληθυσμός

Το σύνολο των κατοίκων της Γης αριθμεί σήμερα περίπου τα 6,23 δισεκατομμύρια. Το εν λόγω νούμερο, αν συγκριθεί με το παρελθόν, εμφανίζει άνοδο της τάξεως περίπου του 100% σε σχέση με το 1960, οπότε δεν ξεπερνούσε τα 3,5 δισεκατομμύρια.

Το πρόβλημα του υπερπληθυσμού είναι εμφανές και οι κίνδυνοι για το περιβάλλον μεγάλη, αφού η υπερπληθώρα ανθρώπων οδηγεί σε ταχεία εξάντληση των φυσικών πόρων. Υπολογίζεται ότι έως το 2050 ο πληθυσμός της Γης θα αγγίζει τα 9,3 δισεκατομμύρια κατά το πιο απαισιόδοξο σενάριο και τα 7,9 δισεκατομμύρια με βάση τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις.

Όσον αφορά τις αναλογίες, στις αναπτυσσόμενες χώρες αντιστοιχούν τρία παιδιά σε κάθε γυναίκα, ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες η αντιστοιχία αυτή είναι 1,6 παιδιά ανά γυναίκα. Μεγάλο πρόβλημα είναι επίσης η γήρανση του πληθυσμού των εν λόγω περιοχών και η ταυτόχρονη αύξηση του μέσου όρου ζωής, ο οποίος αγγίζει πλέον τα 66 χρόνια, σε σχέση με τα 46 που ήταν τη δεκαετία του 1950.

Τέλος, ένα μείζον θέμα είναι οι ασθένειες. Όπως υπολογίζεται, το 2015 ο μέσος όρος ηλικίας στις χώρες που πλήττει περισσότερο ο θανατηφόρος ιός του AIDS θα είναι τα 60 χρόνια αντί τα 70.

Το νερό εξαντλείται

Κάποτε ίσως γελούσαμε στο άκουσμα της πρόβλεψης ότι ο τελευταίος παγκόσμιος πόλεμος θα έχει ως αφορμή το βασικότερο υγρό στοιχείο της φύσης. Σήμερα, ωστόσο, με τον παγκόσμιο πληθυσμό να έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 70 χρόνια και την κατανάλωση του νερού να εξαπλασιάζεται, το παραπάνω σενάριο ίσως και να μη φαντάζει τόσο απίθανο.

Το χειρότερο, όμως, είναι ότι μόνο το 50% του πόσιμου νερού αξιοποιείται ετησίως για να καλύψει τις ανάγκες του ανθρώπου σε κατανάλωση ύδατος. Το ένα τρίτο του υπόλοιπου 50% καταναλώνεται σε αγροτικές καλλιέργειες και ένα ποσοστό απλώς σπαταλάται, χωρίς να διοχετεύεται η χρήση του σε συγκεκριμένη δραστηριότητα.

Ένα απτό παράδειγμα αποτελεί η άσκοπη κατανάλωση, πρόβλημα που λαμβάνει πλήρεις διαστάσεις αν αναλογιστούμε ότι, με βάση τους υπολογισμούς, έως το 2025, οι ανάγκες μας σε πόσιμο νερό θα αυξηθούν και θα ανέλθουν στο 70% του διαθέσιμου πόσιμου ύδατος.

Το πιο τραγικό, όμως, είναι ότι, με βάση πάντοτε τις εκτιμήσεις, το 2050 ποσοστό άνω του 45% του συνολικού πληθυσμού δεν θα έχουν ούτε την απαιτούμενη ποσότητα των 50 λίτρων νερού την ημέρα για να ζήσουν.

Τα αποθέματα τροφίμων ελαττώνονται

Την περίοδο 1985-1995, η παραγωγή τροφής σε 64 από τις 105 αναπτυσσόμενες χώρες ήταν μικρότερη από την κατανάλωση. Η Αυστραλία, η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική διαθέτουν τεράστια πλεονάσματα τροφής και είναι ικανές να επεκτείνουν την παραγωγή τροφίμων για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος των χωρών του Τρίτου Κόσμου αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα με τη διαθεσιμότητα των τροφίμων. Σύμφωνα με τον Oργανισμό Γεωργίας και Τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών (FAO) οι εν λόγω χώρες δεν παράγουν αρκετά για να θρέψουν τον πληθυσμό τους και φυσικά δεν έχουν τους οικονομικούς πόρους για να εισαγάγουν προϊόντα που θα καλύψουν το έλλειμμά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον υποσιτισμό περίπου 800 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Σήμερα, το 90% των «πηγών» της τροφής προέρχεται από 15 σιτηρά – τα κυριότερα από αυτά είναι το ρύζι, το σιτάρι και το καλαμπόκι, τα οποία και καλύπτουν τις ανάγκες των δύο τρίτων του πληθυσμού της Γης. Όμως υπολογίζεται ότι έως το 2025, 60.000 φυτείες που παράγουν τα σιτηρά αυτά θα καταστραφούν. Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των 80 εκατομμυρίων ανθρώπων που θα γεννηθούν θα πρέπει η παραγωγή της τροφής να διπλασιαστεί.

Το κλίμα αλλάζει

Την αύξηση του πληθυσμού ακολούθησε η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Από 534 μετρικούς τόνους το 1900 άγγιξε τους 1.900 τόνους το 1997, θερμαίνοντας την ατμόσφαιρα κατά 5,8 βαθμούς Κελσίου. Η εν λόγω αύξηση είναι τεράστια, καθώς κάτι αντίστοιχο δεν έχει συμβεί στον πλανήτη για τα τελευταία 10.000 χρόνια.

Επιπλέον, αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα υπολογίζεται ότι το 2100 η στάθμη της θάλασσας θα ανέβει περίπου μισό μέτρο, με ολέθρια αποτελέσματα για πολλές χώρες. Μεγάλη ευθύνη φέρουν οι ΗΠΑ, οι οποίες αν και καλύπτουν μόνο το 4,6% του πληθυσμού της Γης, παράγουν το ένα τέταρτο του διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως.

Η υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας αλλά και οι πλημμύρες που αναμένονται από την αύξηση στάθμης των υδάτων θα οδηγήσουν σε μαζικές μεταναστεύσεις πληθυσμών στις πιο ασφαλείς γωνιές του πλανήτη, με αποτέλεσμα έως και την ερήμωση ολόκληρων χωρών.

Αιτίες θανάτου

Η καταστροφή του περιβάλλοντος ευθύνεται για το 20%-25% των θανάτων παγκοσμίως. Το μολυσμένο νερό και οι κακές συνθήκες υγιεινής σκοτώνουν 12 εκατομμύρια ανθρώπους τον χρόνο, ενώ άλλα τρία εκατομμύρια πεθαίνουν εξαιτίας της μόλυνσης της ατμόσφαιρας (κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες).

Από το 1900 η βιομηχανοποίηση έχει επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με 100.000 νέες χημικές ουσίες, οι παρενέργειες των οποίων παραμένουν σε μεγάλο ποσοστό άγνωστες.

Βασική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης παραμένει το κυκλοφοριακό, ενώ τεράστιο είναι και το πρόβλημα της μόλυνσης των θαλασσών. Το τελευταίο ευθύνεται για την καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας του πλανήτη, τον αφανισμό πλήθους θαλάσσιων και επίγειων οργανισμών, τη μαζική εξαφάνιση των υδροβιότοπων και την πρόκληση ισχυρών ασθενειών στον άνθρωπο.

Η μεγάλη πρόκληση

Για να αναλύσει κάποιος στην πλήρη τους έκταση τα προβλήματα που μαστίζουν τον πλανήτη είναι βέβαιο ότι θα χρειαζόταν πολλές σελίδες. Όμως το βέβαιο είναι πως η προστασία του περιβάλλοντος απαιτεί απλώς θετική διάθεση.

Ο καθένας από εμάς μπορεί να προσφέρει ένα χέρι βοηθείας σε αυτό που θέλουμε να χαρακτηρίζουμε ως «ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά μας». Είναι λοιπόν αναγκαίο να γίνει κατανοητό πως η επιβίωσή μας εξαρτάται άμεσα από το φυσικό περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους. Η προστασία των φυσικών αγαθών του πλανήτη μας δεν έρχεται σε σύγκρουση με την ανάπτυξη, αλλά αποτελεί συμφέρον όλων μας.

health.in.gr