Μίλησα με τους «Γάλλους του Τσίπρα»

«Ποτέ μην αφήνεις την αλήθεια να χαλάσει μια καλή ιστορία». Αυτή φαίνεται να είναι η μόνη αρχή που ακολουθεί πιστά ένα μεγάλο μέρος της εγχώριας δημοσιογραφίας, συμπεριλαμβανομένων και διάφορων – αυτόκλητων συχνά – «διαμορφωτών κοινής γνώμης».

Χειροπιαστή απόδειξη, η αναπαραγωγή από διάφορα μέσα ενημέρωσης της ιστορίας σύμφωνα με την οποία αυτή τη στιγμή βλέπουμε μπροστά μας ένα rebranding του Αλέξη Τσίπρα και δη βάσει των υποδείξεων Γάλλων ειδικών.

Μάλιστα, όχι μόνο είναι βέβαιοι ότι αυτό συμβαίνει αλλά σπεύδουν να δώσουν και επιπλέον πληροφορίες, όπως π.χ. πόσο έχει κοστίσει η όλη διεργασία, ανεβάζοντας τον λογαριασμό ακόμη και πάνω από τις 600.000 ευρώ.

Υπάρχουν δε διάφορες παραλλαγές αυτής της αφήγησης, κάπως σαν τις παραλλαγές των ανεκδότων στα οποία πρωταγωνιστούν ένας Έλληνας, ένας Γερμανός και ένας Αμερικανός και φυσικά πάντα πιο έξυπνος είναι ο Έλληνας.

Μεγάλος είναι ο ανταγωνισμός και ως προς τις «λεπτομέρειες», με έναν να λέει ότι έχει μιλήσει με αυτούς, άλλον να λέει ότι έχει διαβάσει το σχέδιό τους, και τον τρίτο να έχει δει και το τιμολόγιο που έκοψαν.

Ομολογουμένως όλα αυτά θα ήταν πολύ ενδιαφέροντα αν είχαν έστω και την παραμικρή σχέση με την πραγματικότητα.

Δεν την έχουν όμως. Για την ακρίβεια τα ευφάνταστα αυτά σενάρια απέχουν παρασάγγας από την αλήθεια.

Γιατί η ιστορία είναι διαφορετική και όχι κρυφή για όποιον κάνει τον κόπο να την αναζητήσει.

Όλα ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2024, όταν όντως συνεπιβάτες του φωτογράφισαν τον Αλέξη Τσίπρα να διαβάζει ένα σημείωμα της γαλλικής διαφημιστικής εταιρείας Publicis Communications με τίτλο Rebranding – Alexis Tsipras.

To εν λόγω σημείωμα ήταν αυτό που στην ιδιόλεκτο των επιχειρήσεων αποκαλείται pitch, δηλαδή το σκαρίφημα μιας πρότασης που επιδεικνύεται σε έναν δυνάμει πελάτη, ώστε να του κεντρίσει το ενδιαφέρον, με την ελπίδα να προκύψει μια συνεργασία.

Εταιρείες όπως η Publicis το κάνουν διαρκώς, γιατί αυτή είναι η δουλειά τους, δηλαδή να αναζητούν πελάτες για να αναλάβουν την πολιτική επικοινωνία τους.

Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση καμία συνεργασία δεν προέκυψε και τίποτα δεν προχώρησε, γιατί πολύ απλά η πρόταση φάνηκε να στηρίζεται πρωτίστως στη γαλλική πραγματικότητα και πολιτική επικοινωνία, που καμιά σχέση δεν έχουν με την ελληνική.

Όλα αυτά είναι γνωστά εδώ και πολύ καιρό τώρα και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν κάποιο επτασφράγιστο μυστικό. Σε τελική ανάλυση ο κάθε ενδιαφερόμενος θα μπορούσε να κάνει ένα τηλεφώνημα στη γαλλική εταιρεία, να ρωτήσει, να πάρει τις σχετικές απαντήσεις και να εξακριβώσει τι ακριβώς συνέβη. Για την αποκάλυψη του «μυστηρίου» θα αρκούσε και ένα τηλεφώνημα στην Αμαλίας ή σε κάποιον από τους στενούς συνεργάτες του Τσίπρα. Δεν ήταν δα και καμιά δημοσιογραφική «επικίνδυνη αποστολή».

Όμως, κανείς από τους προαναφερθέντες δεν φαίνεται να μπήκε σε αυτόν τον κόπο να τηρήσει την πιο βασική αρχή της δημοσιογραφίας. Ούτε πτοήθηκε από την έλλειψη αποδείξεων κάποιος από όλους αυτούς, που επαναφέρουν το ζήτημα του υποτιθέμενου rebranding, μιλούν για τους Γάλλους και αναφέρουν κόστη.

Και η στάση τους αυτή κρύβει κινδύνους για την ποιότητα της Δημοκρατίας. Γιατί η υπόθεση με τους «Γάλλους του Τσίπρα» δεν έγινε viral επειδή είχε βάση. Κυριάρχησε επειδή εξυπηρετούσε ένα προϋπάρχον σενάριο: ότι κάθε πολιτική κίνηση πρέπει να ερμηνευτεί μέσα από καχυποψία, υπαινιγμούς και «αποκαλύψεις» που δεν χρειάζεται να επιβεβαιωθούν. Μια τέτοια προσέγγιση δεν είναι απλώς δημοσιογραφική προχειρότητα. Είναι θεσμική παρακμή. Και αξίζει να εξεταστεί ως τέτοια.

Η ίδια μανιέρα επαναλαμβάνεται και στο επερχόμενο βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα, όπου διάφοροι, ήδη, χωρίς να το έχουν διαβάσει, έχουν σχηματίσει άποψη για το τι λέει και επιδιδόμενοι σε ασκήσεις δημιουργικής γραφής ή ρητορικής, σπεύδουν να πάρουν θέση, παρότι το βιβλίο δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμη.

Η σκοπιμότητα και εδώ προφανής και όχι άλλη από την εξυπηρέτηση της «γραμμής», την «προστασία» των βολικών κυρίαρχων «αφηγημάτων». Βάσει των οποίων δεν επιτρέπεται ο Τσίπρας να μιλήσει για τα γεγονότα του 2015 χωρίς να ομολογήσει ότι έκανε «κωλοτούμπα» ή χωρίς να παραδεχτεί ότι ήταν απροετοίμαστος και «κόστισε στη χώρα 100 δισεκατομμύρια». Ούτε δικαιούται να αποδείξει ότι όντως έγινε σκληρή διαπραγμάτευση και σε αυτή μπορεί να πέτυχε κάτι και η ελληνική πλευρά. Ούτε έχει το δικαίωμα να είναι κάποιος που αισθάνεται ότι κινήθηκε με βάση ένα αξιακό πλέγμα – αριστερό και προοδευτικό – που αισθάνεται ότι δεν το εγκατέλειψε και δεν το πρόδωσε. Πρέπει να ομολογήσει ότι είναι είτε ανεύθυνος αριστεριστής, είτε προδότης των ιδανικών του, είτε – κατά προτίμηση… – και τα δύο μαζί.

Και οι απαιτήσεις αυτές αρθρώνονται ακόμη και από ανθρώπους που ποτέ δεν έχουν πει μια λέξη αυτοκριτικής για τη γραμμή «Βάστα Σόιμπλε!» που είχαν υιοθετήσει, που ποτέ δεν έχουν μελετήσει τα στοιχεία για την πραγματική οικονομία στην περίοδο μετά το 2015, που ποτέ δεν τολμούν καν να ομολογήσουν ότι όντως βγήκαμε από τα Μνημόνια το 2018 (γιατί αυτό χαλάει το αφήγημά τους ότι θα μπορούσαμε να είχαμε ήδη βγει το 2014 και μετά ήρθαν οι… κατσιαπλιάδες).

Προφανώς και ο καθένας έχει δικαίωμα να κάνει κριτική στον Αλέξη Τσίπρα. Υπό μία έννοια, θα έλεγε κανείς ότι απέναντι σε πολιτικούς πρώτης γραμμής όπως αυτός, η κριτική δεν είναι απλώς δικαίωμα αλλά και υποχρέωση. Υπό την προϋπόθεση όμως ότι γίνεται «μετά λόγου γνώσεως», ότι κάποιος πρώτα μελετά ένα βιβλίο και μετά γράφει για αυτό. Ότι τεκμηριώνει όσα υποστηρίζει.

Το ζήτημα υπερβαίνει κατά πολύ την περίπτωση Τσίπρα ή οποιουδήποτε πολιτικού πρωταγωνιστή. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι σημαντικό τμήμα της ελληνικής δημόσιας ζωής αντιμετωπίζει τα γεγονότα ως προσαρτήματα στις ιστορίες που θέλει να διηγηθεί. Έτσι, η πολιτική αντιπαράθεση εκφυλίζεται σε επικοινωνιακό θέατρο και η κοινωνία συνηθίζει σε έναν λόγο όπου η ακρίβεια θεωρείται πολυτέλεια και η τεκμηρίωση γίνεται είδος προς εξαφάνιση.

Η δημόσια σφαίρα στη χώρα μας έχει υποφέρει πολύ από την ευκολία με την οποία κατασκευάζονται «αφηγήματα» και αναπαράγονται. Γιατί αυτό οδηγεί μετά στις παραλλαγές της «τοξικότητας» και των αντιπαραθέσεων χωρίς ουσία, στην απουσία συνεννόησης και τελικά στην αποστασιοποίηση των πολιτών από μια πολιτική σκηνή που φαντάζει ένας ατέρμονος καυγάς χωρίς περιεχόμενο και ουσία.

Ακόμη χειρότερα, η διακυβέρνηση στη χώρα μας έχει υποβαθμιστεί συνολικά, ως ικανότητα να ανταποκρίνεται σε προσκλήσεις και να ικανοποιεί κοινωνικές ανάγκες, ακριβώς επειδή ακόμη και το πολιτικό προσωπικό, αυτό που διαχειρίζεται τις τύχες της χώρας, σκέφτεται με όρους «αφηγημάτων», με αποτέλεσμα είτε ξεσπάσματα αυταρχισμού όταν οι πολίτες ξεσηκώνονται απέναντι στην πραγματικότητα που τα «αφηγήματα» εξωραΐζουν, είτε αντιδράσεις τύπου «γιατί δεν τρώνε παντεσπάνι» όταν οι πολίτες αναδεικνύουν τα πραγματικά τους προβλήματα.

Η χώρα δεν έχει τίποτα να χάσει με το να υπάρχουν διαφορετικές ιδεολογίες, προγράμματα, κυβερνητικές προτάσεις. Ούτε είναι απαραίτητο να συμφωνήσουμε όλοι στην ίδια ερμηνεία για ιστορικά γεγονότα, ακόμη και τα πιο πρόσφατα, αυτά που παραμένουν πιο ζωντανά στη συλλογική μνήμη. Όμως, θα συνεχίσει να χάνει όσο αυτοί που –φαντασιώνονται ότι – διαμορφώνουν τη δημόσια σφαίρα κατά βάση επιμένουν να λένε τα ίδια παραμύθια που έλεγαν και δέκα χρόνια πριν και – ακόμη χειρότερα – να προσπαθούν να τα επιβάλουν κιόλας ως αντικειμενική ιστορία.

Οι κοινωνίες όμως… αργά ή γρήγορα, τιμωρούν τις αυταπάτες τους. Κανένα αφήγημα δεν μπορεί να επιβιώσει επ’ άπειρον απέναντι στα πραγματικά γεγονότα. Και κάθε φορά που η δημόσια σφαίρα επιμένει να κυνηγά φανταστικούς δράκους, υπονομεύει τη δυνατότητα να δει καθαρά τα πραγματικά της προβλήματα. Η ενηλικίωση του δημόσιου λόγου δεν θα έρθει με νέα επικοινωνιακά σχήματα, αλλά με την εγκατάλειψη της ευκολίας και την επιστροφή στη βασική αρχή: ότι η αλήθεια δεν είναι διακοσμητικό στοιχείο του διαλόγου, αλλά προϋπόθεσή του.

Οι κοινωνίες ευτυχώς κάποια στιγμή συνειδητοποιούν ότι κόκκινοι δράκοι δεν υπάρχουν.