Λάμπα στο σκοτάδι

Το 2021, όταν ο Ντόναλντ Τουσκ επέστρεφε στην πολωνική πολιτική σκηνή μπας και η φιλελεύθερη αντιπολίτευση γίνει κάποτε και πάλι κυβέρνηση, ήταν πια ένας ψημένος ευρωπαίος πολιτικός, με θητεία σε μια νευραλγική θέση κατά τις πιο δύσκολες στιγμές της δεκαετίας. Και αλήθεια, ποιος θα του έλεγε τι;

Πριν από λίγα χρόνια, είχε αντιμετωπίσει ταυτόχρονα Έλληνες σε αντιμνημονιακό οίστρο και Γερμανούς σε διάθεση λιτότητας – στο τέλος κανείς δεν ζήτησε το κεφάλι του. Συνέβαλε σε μια λύση για τις προσφυγικές ροές που δεν άρεσε σχεδόν σε κανέναν, όμως την αποδέχτηκαν όλοι. Σήκωσε στους ώμους του την πρώτη πράξη του πρωτοφανούς, δύσκολου βρετανικού αποχωρισμού, κρατώντας δημόσια μια ενωτική στάση που απηχούσε τις σκέψεις και την απογοήτευση που ένιωθαν τότε όσοι πιστεύουν στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Τον λες και μπαρουτοκαπνισμένο.

«Ευχαριστώ την Πολωνία, αυτή είναι μια μεγάλη μέρα, όχι για μένα, αλλά για όλους εκείνους που για αυτά τα μακρά χρόνια πίστευαν βαθιά ότι (…) θα διώξουμε το σκοτάδι, θα διώξουμε το κακό», είπε μόλις πήρε ψήφο εμπιστοσύνης – στους παρατηρητές της συνεδρίασης, η κάμερα έπιασε τον Λεχ Βαλέσα να δακρύζει με το αποτέλεσμα, που φέρνει έναν συνασπισμό φιλελεύθερων και αριστερών δυνάμεων στην κυβέρνηση, υπό τον Τουσκ, και το υπερσυντηρητικό PiS του Ματέους Μοραβιέτσκι στην αντιπολίτευση.

Δεν σημαίνει όμως πως ο κίνδυνος του εθνικιστικού αφηγήματος που καλλιεργήθηκε τα τελευταία οκτώ χρόνια δεν είναι ακόμα υπαρκτός, πως δεν επηρεάζει την καθημερινότητα των Πολωνών

Το αποτέλεσμα είναι, όντως, μεγάλη υπόθεση, γιατί σημαίνει την επιστροφή της πέμπτης μεγαλύτερης χώρας της ΕΕ στην καρδιά της Ένωσης. Σημαίνει επίσης πως οι πολίτες της χώρας μπορούν να ελπίζουν σε μεταρρυθμίσεις υπέρ του κράτους δικαίου, χωρίς παρεμβάσεις στη Δικαιοσύνη που ανάγκασαν τις Βρυξέλλες να επέμβουν παρακρατώντας τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. Σημαίνει πως οι γυναίκες θα αποκτήσουν και πάλι το δικαίωμα στην άμβλωση, που επί της ουσίας τους στερήθηκε με αυστηρούς περιορισμούς που την καθιστούσαν αδύνατη. Και αυτά από μόνα τους είναι τα πρώτα πραγματικά αισιόδοξα νέα στην Ένωση εδώ και καιρό.

Δεν σημαίνει όμως πως ο κίνδυνος του εθνικιστικού αφηγήματος που καλλιεργήθηκε τα τελευταία οκτώ χρόνια δεν είναι ακόμα υπαρκτός, πως δεν επηρεάζει την καθημερινότητα των Πολωνών. Το PiS ήταν πρώτο κόμμα και στις εκλογές του Οκτωβρίου, χωρίς ωστόσο το απαιτούμενο ποσοστό για να συγκεντρώσει πλειοψηφία. Και ένας πολιτικός όπως ο Τουσκ, που υιοθετήθηκε από τις Βρυξέλλες, μπορεί να έχει ξεχάσει τι σημαίνει να παίζεις εντός έδρας. Ο Μάριο Ντράγκι (που δεν είναι πολιτικός, όμως πήρε βαθιά πολιτικές αποφάσεις ως ΕΚΤ) το έζησε στην Ιταλία, αντιμέτωπος με ένα πολιτικό σύστημα που τον άντεξε μόλις ενάμιση χρόνο προτού τον αναγκάσει να παραιτηθεί.

Αν ο Τουσκ πίστεψε έστω και μια στιγμή πως η πρωθυπουργική επιστροφή του στη διακυβέρνηση της Πολωνίας θα είναι εύκολη, τα δεδομένα φρόντισαν να τον διαψεύσουν με τη μία. Όταν ένας ακροδεξιός βουλευτής άδειασε έναν πυροσβεστήρα πάνω σε μια εβραϊκή μενορά μέσα στο κτίριο του Κοινοβουλίου, τις μέρες ακριβώς που η Πολωνία άλλαζε κυβέρνηση, έδειξε τον τρόπο που ο ρατσισμός, η ξενοφοβία και ο αντισημιτισμός είναι ακόμα παρόντα – και δεν θα πάψουν επειδή πια οι υποκινητές τους δεν θα βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας.

Η προεκλογική εκστρατεία του PiS είχε επίκεντρο τον Τουσκ και τις σχέσεις που διατηρεί με τις Βρυξέλλες, στοχοποιώντας τον και για όλες τις παθογένειες της κρατικής λειτουργίας στην Πολωνία, λόγω της προηγούμενης πρωθυπουργικής θητείας του. Μπορεί οι νέοι ηλικιακά ψηφοφόροι, στους οποίους οφείλεται το αποτέλεσμα, να μην επηρεάστηκαν – όμως το αποτέλεσμα της προπαγάνδας δεν είναι πάντα άμεσο. Άλλη μια κάλπη, σε μερικούς μήνες, θα είναι το πρώτο κρίσιμο τεστ.

Το σκοτάδι, ευτυχώς, πάντα διαλύεται όταν κάποιος αποφασίζει να ανάψει το φως. Το θέμα είναι να μην καεί η λάμπα.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»