Ποια ήταν η «δεκαετία της σκληρότητας»

«Μου φαίνεται ότι η δεκαετία του 2000 έληξε με την τελική αποχώρηση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ από το Αφγανιστάν το 2021», γράφει o millennial κριτικός τέχνης – συγγραφέας Kristian Vistrup Madsen (γεννημένος το 1991) αποτιμώντας σε ένα άρθρο του στο thewhitereview.org την εποχή της πρώτης νιότης του. Ο 32χρονος Μadsen κοιτάζει το παρελθόν και ανακαλύπτει ότι η πρώτη δεκαετία του τότε πολυαναμενόμενου Millennium ήταν «μία σκληρή εποχή που άφησε αναπάντητα ερωτήματα να στροβιλίζονται σαν κορδέλες στον αέρα».

Τα ίχνη του χρόνου είναι ακόμη νωπά και οι απόπειρες ανάλυσης της πραγματικότητας γύρω από τα πρώτα χρόνια των 00s θα οδηγούσαν σε πρώιμα συμπεράσματα. Παρ’ όλ’ αυτά ο δανός συγγραφέας ορθώς εντοπίζει φαινόμενα της ποπ κουλτούρας που αναδύθηκαν τότε και οι προεκτάσεις τους κυριάρχησαν στην τρέχουσα πραγματικότητα.

Η ευδαιμονία του 2000 αναδύεται από τη μνήμη του με την εμφάνιση της Πάρις Χίλτον και της Μπρίτνεϊ Σπίαρς. Η πρώτη είναι υπαίτια για τη λατρεία των celebrities. Η δεύτερη για το τέλος της παιδικής αθωότητας: «Θυμόμαστε την άφιξη στη Βόρεια Ευρώπη του εσπρέσο, των τηλεριάλιτι και των σπιτιών που διακοσμούνται εξ ολοκλήρου σε λευκό χρώμα με μία μόνο έντονη κόκκινη λεπτομέρεια (κάτι σε διάφανο πλαστικό από την Kartell). Η μοναδική επείγουσα απειλή που συνιστά την «τρομοκρατία» οδηγεί στη σύγκρουση μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών στη Δύση. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το νέο αυτό σημείο τριβής θα έβαζε τους τροχούς της Ιστορίας να γυρίσουν ξανά. Ενώ η γενική αίσθηση υπογράμμιζε ότι πλέον καθένας πάνω στη σχεδία του, με το δικό του όπλο, με ό,τι διασώθηκε από τον εικοστό αιώνα συνέχισε μέσα στη σύγχυση και την κτηνωδία να μιλά τη γλώσσα του μέλλοντος που ανήκε στο zeitgeist.

Η Δεκαετία της Σκληρότητας ξεκίνησε με τα χαμηλοκάβαλα τζιν. Το υπερβολικά κομμένο στους γοφούς παντελόνι εμφανίστηκε το 2001. Φυσικά, δεν έδειχνε κανείς ωραίος μέσα σε αυτά. Απαιτούσαν έναν κορμό χωρίς χώρο για ζωτικά όργανα. Δεν ήταν μόδα για τη ζωή, αλλά μια ιδιότυπη νέα κομψότητα που βρωμούσε αδυναμία και απερισκεψία, έναν θάνατο από τον οποίο νομίζαμε ότι είχαμε ξεφύγει κυρίως για τον λόγο ότι δεν είχε ήδη συμβεί».

Ο Madsen μέσα από την περιγραφή της μόδας εκείνης της εποχής και τους θιασώτες του lifestyle αναφέρεται στην «έλλειψη ιδεαλισμού»: «Τι ακρότητα, τι παρακμή! Μικροσκοπικά χρυσά φυλαχτά που κρέμονται από τα οστά της Πάρις Χίλτον. Το φόρεμα εφημερίδας του John Galliano εμπνευσμένο από τους άστεγους ήταν ένα έμβλημα του απόλυτου αμοραλισμού και της δημιουργικής ελευθερίας της εποχής, μιας ιδιαίτερης κομψότητας που παρέχεται μόνο από την εσκεμμένη αποστασιοποίηση». Για εκείνον ήταν η δεκαετία του υπερτονισμένου εγωισμού μεταμοντέρνων καιροσκόπων. Από την Κάρι Μπράντσο του «Sex and the City» που ξόδευε τον μισθό της αγοράζοντας ένα ζευγάρι γόβες έως τον Οσάμα Μπιν Λάντεν και τον Σαντάμ Χουσεΐν που επένδυσαν στη δύναμη της εικόνας τους για να διεξαγάγουν τους πολέμους τους.

Ο εκπρόσωπος των millennials στο άρθρο του το οποίο τιτλοφορεί «Αλυσίδες ή Μαστίγια;» αναζητά την εκκίνηση του κυνισμού στο τελευταίο έτος του εικοστού αιώνα με το μπούστο της Μπρίτνεϊ Σπίαρς στο βίντεο του τραγουδιού της «…Baby one more time» και στον τρόπο που εργαλειοποιήθηκε σεξουαλικά η βρεφικότητα για να γίνει το πιο επιτυχημένο επιχειρηματικό μοντέλο της εποχής. «Η Μπρίτνεϊ δεν ήταν η μόνη ξαναμμένη ανήλικη και αυτό ήταν το πρόβλημα: σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας, μια παιδική ελευθερία ήταν στη μόδα. Ο κόσμος μετατράπηκε σε μια παιδική χαρά που διέπεται από τους ίδιους κανόνες με τις χρηματοπιστωτικές αγορές: κανένας περιορισμός».

Η ανήλικη ποπ σταρ ήταν η ενσάρκωση του «νεαρού κοριτσιού» στο οποίο αναφερόταν η γαλλική θεωρητική κολεκτίβα Tiqqun το 1999 στο βιβλίο που κυκλοφόρησε στα αγγλικά με τίτλο «Preliminary Materials for a Theory of the Young-Girl». Το Νεαρό Κορίτσι  είναι το απόλυτο προϊόν της κοινωνίας της κατανάλωσης. Η Μπρίτνεϊ, όπως και κάθε τύπος Young-Girl, μπορεί να αποπλανήσει μόνο καταναλώνοντας.

Ριάλιτι τηλεπαιχνίδια

Η δεκαετία του ’00 ήταν μια δεκαετία απροκάλυπτης χυδαιότητας στα τηλεριάλιτι του MTV – από το ταπεινωτικό τηλεπαιχνίδι γνωριμιών NEXT μέχρι τα ριάλιτι όπως το HOUSE OF CARTERS και το HOGAN KNOWS BEST, τα οποία επέτρεψαν σε τελευταίας θέσης διασημότητες να ανταλλάξουν τα τελευταία ίχνη φήμης και αξιοπρέπειας με μετρητά. Το MTV, κάποτε μουσικό κανάλι, ήταν το κέντρο της νεανικής κουλτούρας για μια τελευταία υπέροχη φορά. Μόνο που το soundtrack ήταν το αδιάκοπο «μπιπ» που κάλυπτε τις υβριστικές λέξεις που ενέτειναν την αισχρότητα. Δεν επρόκειτο τόσο για λογοκρισία όσο για περιφρόνηση, προσθέτοντας έναν παράγοντα ψυχρού συντηρητισμού με μοναδικό σκοπό να γίνει θέαμα η ανθρώπινη απελπισία. Στη δεκαετία που ακολούθησε, η βρισιά στην τηλεόραση, ας πούμε, σε ένα τραγούδι της Taylor Swift, θα θεωρούνταν δείκτης της δύναμης της γυναίκας αφηγήτριας και της προοδευτικής πολιτικής του προϊόντος της. Εν τω μεταξύ, καθώς το τηλεοπτικό τους σόου επέτρεψε στις Kardashians να ανεβούν στην πρώτη θέση των διασημοτήτων και το εμπόριο αξιοπρέπειας έναντι μετρητών επισημοποιήθηκε στο επάγγελμα που σήμερα είναι γνωστό ως «Influencing», το είδος έχασε τη μακάβρια γοητεία του. Από ηθική άποψη, ήταν ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος στο οποίο όλοι ήταν χαμένοι και ξεπουλημένοι. Και ενώ αυτό δεν έχει αλλάξει, τότε κανείς δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ενδυναμώθηκε ή ότι έπεσε θύμα του. Αντίθετα, όλοι οι εμπλεκόμενοι – από τους παπαράτσι μέχρι το τυχερό κορίτσι μέσα στο SUV που έκλαιγε – απλώς έκαναν τη δουλειά τους».