Ελληνικό Δημόσιο Πανεπιστήμιο: Πυρήνας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη Ν.Α. Ευρώπη

Τα τελευταία χρόνια έχουν τεθεί, στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου, θέματα που αφορούν στη σύνδεση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, καθώς και θέματα σχετικά με την εξωστρέφεια του Ελληνικού Δημόσιου Πανεπιστήμιου, προκειμένου να καταστεί ελκυστικό για αλλοδαπούς  φοιτητές και ανταγωνιστικό, ως προς τα αντίστοιχα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού, σε μια διαρκώς επιταχυνόμενα παγκοσμιοποιημένη αγορά.

Βασικές, όμως, προϋποθέσεις για την επίτευξη των ανωτέρω στόχων, είναι η επάρκεια του διδακτικού – επιστημονικού προσωπικού, η ύπαρξη σύγχρονων εγκαταστάσεων και εξοπλισμού και η επαρκής χρηματοδότηση. Και ας μην αγνοούμε ότι, για την αποτίμηση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου ενός Πανεπιστημίου, βασικό στοιχείο αποτελεί η ποιότητα και το επίπεδο των αποφοίτων του.

Ξεκινώντας από το τελευταίο, και πέρα από την προσωπική μου εμπειρία ως προσκεκλημένος ομιλητής και τη συμμετοχή μου σε επιτροπές κρίσης διδακτορικών διατριβών σε Πανεπιστημιακά Ιδρύματα του εξωτερικού, μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί ότι το επίπεδο των αποφοίτων των Ελληνικών ΑΕΙ είναι ιδιαίτερα υψηλό σε σχέση με το αντίστοιχο των αποφοίτων των ξένων πανεπιστημίων. Άλλωστε, το φαινόμενο που έγινε γνωστό ως «brain-drain», κατά το οποίο εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πτυχιούχοι, αναζητώντας θέσεις εργασίας εκτός Ελλάδος στα χρόνια της κρίσης, έγιναν ανάρπαστοι στην Ευρώπη και στην Αμερική, επιβεβαιώνει και πιστοποιεί το υψηλό επίπεδο επιστημονικής κατάρτισης και λοιπών δεξιοτήτων που διαθέτουν οι απόφοιτοι των Ελληνικών Δημόσιων Πανεπιστημίων.

Ταυτόχρονα, το φαινόμενο αυτό καταδεικνύει την επάρκεια και το υψηλό επίπεδο (ερευνητικό-επιστημονικό και διδακτικό) των μελών ΔΕΠ και λοιπών διδασκόντων στα Ελληνικά ΑΕΙ, τα οποία, επίσης, πιστοποιούνται και από τους δείκτες παραγωγής ερευνητικού έργου (αριθμός δημοσιεύσεων και αριθμός ετεροαναφορών), παρά την ελάχιστη χρηματοδότηση, σε σχέση με τους καθηγητές Πανεπιστημίου στο εξωτερικό, τόσο για τα λειτουργικά έξοδα όσο και για τις υποδομές και την έρευνα.

Συνεπώς, τα Ελληνικά Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα προσφέρουν υψηλού επιπέδου σπουδές, παρά τα προβλήματά τους και τις παθογένειες του συστήματος, Γι΄ αυτό το λόγο, έχουν τη δυναμική να αποτελέσουν πυρήνα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη ΝΑ Ευρώπη! Και αυτό πρέπει να αποτελέσει βασική προτεραιότητα και άμεσο στόχο στην εκπαιδευτική μας πολιτική για την Ανώτατη Εκπαίδευση.

Ο πλέον πρόσφορος δρόμος για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός είναι η ελευθερία και πλήρης αυτονομία των ΑΕΙ στη λήψη και υλοποίηση στρατηγικών αποφάσεων, οι οποίες θα καταστήσουν το Ελληνικό Πανεπιστήμιο πόλο έλξης υποψήφιων φοιτητών απ’ όλο τον κόσμο. Δυστυχώς, ο σφιχτός εναγκαλισμός της πολιτικής ηγεσίας και των Πανεπιστημίων, η συνεχής αλλαγή πολιτικών σε σχέση με την κατεύθυνση αλλά και την εξέλιξη των ΑΕΙ δημιουργούν συνεχώς κωλύματα και πρόσθετο γραφειοκρατικό βάρος στην οποιαδήποτε προσπάθεια αυτονομίας και εξωστρέφειας των πανεπιστημίων μας.

Η εξωστρέφεια

Η πολυπόθητη, και συνεχώς προβαλλόμενη, εξωστρέφεια του Ελληνικού Πανεπιστημίου, που έχει αρχίσει να αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια, με τη λειτουργία των πρώτων ξενόγλωσσων Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών (ήδη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών λειτουργούν 2 ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα), θα επιτευχθεί με τη σημαντική ενίσχυσή τους τόσο σε επίπεδο προπτυχιακών όσο και μεταπτυχιακών ή διδακτορικών προγραμμάτων. Η ανάπτυξη αυτή των ξενογλώσσων Προγραμμάτων Σπουδών δεν θα οδηγήσει απλά σε μια νέα σημαντική πηγή χρηματοδότησης των ΑΕΙ (σ.σ. αυτή των αλλοδαπών φοιτητών), αλλά θα ισχυροποιήσει τη θέση της χώρας μας τόσο στη διεθνή επιστημονική κοινότητα όσο και τη διεθνή αγορά εργασίας, στην οποία θα απευθυνθούν οι «διεθνείς» απόφοιτοί μας στο μέλλον. Επιπροσθέτως, θα μετατρέψει τη χώρα μας σε σημείο αναφοράς γύρω από την επιστημονική γνώση, τη διάδοση και την εφαρμογή της στην καθημερινότητα, αρχικά στην ευρύτερη γειτονιά της ΝΑ Ευρώπης και στη συνέχεια – γιατί όχι – και σε όλο τον κόσμο.

Ας μην αγνοούμε, όμως, ότι στα Ελληνικά ΑΕΙ και πιο συγκεκριμένα στο ΕΚΠΑ και το ΑΠΘ λειτουργούν, εδώ και δεκαετίες, ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών στα υπάρχοντα τμήματα Ξένων Φιλολογιών, πιστοποιημένα με την ανώτερη διάκριση της ΕΘΑΑΕ, τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πόλος έλξης για τους αλλοδαπούς φοιτητές. Θα πρέπει, όμως, να επιλυθούν άμεσα οι γραφειοκρατικές διαδικασίες αποδοχής και εγγραφής αλλοδαπών φοιτητών και να διευκολυνθεί η πρόσβασή τους σε αυτά.

Είναι γεγονός ότι η συνεχής αλλαγή της νομοθεσίας αλλά και η αποσπασματικότητα των αλλαγών αυτών δεν ευνοεί την απρόσκοπτη πορεία των Πανεπιστημίων. Ο μεν νέος νόμος (4957/2022) προβλέπει τη δυνατότητα συνεργασιών και συμπράξεων με Ιδρύματα του εξωτερικού και τη λειτουργία κοινών Προπτυχιακών ή/και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, το δε νομικό πλαίσιο που διέπει διαχρονικά τη λειτουργία των ΑΕΙ (κυρίως ως προς τα προπτυχιακά προγράμματα) μάλλον εμποδίζει παρά διευκολύνει τις συνεργασίες αυτές. Η πραγματική αυτονομία των Ιδρυμάτων θα μπορούσε να βάλει τις βάσεις για την ουσιαστική επίλυση των χρονιζόντων γραφειοκρατικών προβλημάτων και να επιτρέψει στα Πανεπιστήμιά μας να οδηγηθούν προς την εξέλιξη και την πρόοδο ερευνητικά και επιστημονικά.

Η παιδεία και ο πολιτισμός, που διαχρονικά αποτελούν τομείς διάκρισης για τον Ελληνισμό, μπορούν να αποτελέσουν το διεθνές συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας στη νέα εποχή, καθιστώντας το Ελληνικό Δημόσιο Πανεπιστήμιο πυρήνα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη ΝΑ Ευρώπη!

Δημήτριος Λ. Δρόσος,

Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής,

Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών