Το τέλος του μπακλαβά

Ανάμεσα στα πολιτισμικά επακόλουθα του μεταμοντέρνου έχει φανεί ότι η αναγγελία θανάτου οποιουδήποτε φαινομένου δεν ενεργοποιεί απαραίτητα συναγερμό ή εγρήγορση. Αντίθετα μπορεί να προκαλέσει έξαρση ή ενθουσιασμό καθώς ένας τέτοιος θάνατος αναγνωρίζει ότι παραδείγματα προερχόμενα από το παρελθόν έχουν εξαντληθεί σε ισχύ ή επαναπροσδιορίζονται: το τέλος της ιστορίας, της ζωγραφικής, της τέχνης, του ανθρώπου ήταν κάποιες από αυτές τις διακηρύξεις τέλους που ακούστηκαν στα τέλη του περασμένου αιώνα.

Η ιστορικότητα που διέπει τον μεταμοντερνισμό συνεπαγόταν μια ισχυρή συνείδηση της μνήμης, της απήχησης και της ιστορικής νοηματοδότησης, ιδίως στον τρόπο με τον οποίο οι αφηγήσεις, τα στυλ και οι παραδόσεις ζωντανεύουν, ή στον τρόπο με τον οποίο αναδιαμορφώνονται σε νέες μορφές και υπό διαφορετικές συνθήκες.

Αν μιλήσουμε εντός της επικράτειας του υλικού πολιτισμού, το να παραδώσεις κάτι στον θάνατο είναι σαν να ανοίγεις μια πόρτα στη μετά θάνατον ζωή, η οποία μπορεί να είναι τόσο κλισέ, όσο και επανεφεύρεση. Οπως συμβαίνει – για παράδειγμα – με τη μόδα του μπακλαβά με επικάλυψη σοκολάτας και τον «αφανισμό» του παραδοσιακού, τραγανού μπακλαβά, γεμισμένου με κοπανισμένο αμύγδαλο και καρύδι, αρωματισμένου από θρυμματισμένα γαρύφαλλα και κανέλα.

Αυτήν την πτώση στις προτιμήσεις των πελατών της ανέφερε η υπάλληλος που εργάζεται σε έναν παλιό φούρνο στην περιοχή της Λαμπρινής και ο οποίος είναι ονομαστός για το συγκεκριμένο γλυκό ταψιού που παρασκευάζει. Καθώς τακτοποιεί τα μικρά σιροπιαστά τετράγωνα στο κουτί η ίδια επιβεβαιώνει τον «θάνατό» του: «οι νέοι απαξιώνουν τον μπακλαβά, όλο κρέμες και σοκολάτες γυρεύουν. Τελευταία όλο και πιο λίγοι τον αγοράζουν».

Η αναζήτηση της προέλευσης του μπακλαβά οδηγεί σε κολύμπι στον βιβλιογραφικό ωκεανό της ιστορίας της τροφής, του υλικού πολιτισμού της Μεσογείου και της Ανατολής φτάνοντας στα βάθη της κεντρικής Ασίας. Στις παραλλαγές των υλικών του, στο είδος του φύλλου, στα συστατικά του σιροπιάσματος, στη γεωγραφική του εξάπλωση και στη μακραίωνη ανθεκτικότητά του διαπιστώνει κανείς έναν χορό από πολύπλοκα βήματα διαπολιτισμικής εξέλιξης. Η ιστορία της γεύσης δεν έχει τέλος.