Υποβρύχιο «Τρίτων»: Ο υπέρ πατρίδος αγών

Ένα από τα σκάφη του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού που ανέπτυξαν επιχειρησιακή δράση κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν το υποβρύχιο «Τρίτων» (Υ-5).

Όπως και τα υπόλοιπα ελληνικά υποβρύχια κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου (Οκτώβριος 1940 – Απρίλιος 1941), ο «Τρίτων» έδρασε κυρίως στην περιοχή της Αδριατικής, βάζοντας στο στόχαστρό του τις θαλάσσιες συγκοινωνίες του εχθρού.

Ειδικότερα, ο «Τρίτων» εκτέλεσε συνολικά έξι πολεμικές περιπολίες στο Ιόνιο και στην Αδριατική.

Κατά τη διάρκεια της τρίτης πολεμικής περιπολίας του, στις 9 Ιανουαρίου 1941, βύθισε στο στενό του Οτράντο ιταλικό υποβρύχιο που βρισκόταν εν επιφανεία.

Εξάλλου, κατά τη διάρκεια της έκτης πολεμικής περιπολίας του, στις 23 Μαρτίου 1941, βύθισε στη θαλάσσια περιοχή δυτικά του κόλπου Δυρραχίου ιταλικό οπλιταγωγό.

Στη δεύτερη φάση του πολέμου, κατά τη διάρκεια της Κατοχής (Μάιος 1941 – Οκτώβριος 1944), ο «Τρίτων», έχοντας ως ορμητήριο ναυτικές βάσεις της Μέσης Ανατολής, εκτέλεσε συνολικά εννέα πολεμικές περιπολίες στα νερά της Μεσογείου (Αιγαίο, Καστελόριζο, Ρόδος, Κρήτη, Αλεξάνδρεια, Μάλτα), παράλληλα με ειδικές αποστολές (αποβιβάσεις και επιβιβάσεις πρακτόρων/καταδρομέων).

Στο πλαίσιο της τελευταίας πολεμικής περιπολίας του, ο «Τρίτων», με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Επαμεινώνδα Κοντογιάννη, απέπλευσε στις 10 Νοεμβρίου 1942 από το Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου και έφερε εις πέρας ειδική επιχείρηση αποβίβασης πρακτόρων στην Εύβοια.

Το πρωί της 16ης Νοεμβρίου 1942, και ενώ εκτελούσε περιπολία στην ευρύτερη περιοχή του ακρωτηρίου Καφηρέα (του θρυλικού Καβοντόρου), ο «Τρίτων» εντόπισε εχθρική νηοπομπή με ανθυποβρυχιακή συνοδεία, που συνίστατο από ένα αντιτορπιλικό και δύο καταδιωκτικά.

Το ελληνικό υποβρύχιο εξαπέλυσε επίθεση εναντίον της εχθρικής νηοπομπής άνευ επιβεβαιωθέντος αποτελέσματος.

Ακολούθησε πολύωρη καταδίωξη του «Τρίτωνος» από γερμανικό ανθυποβρυχιακό, γεγονός που υποχρέωσε τον κυβερνήτη να διατάξει τελικά ανάδυση και εξόρμηση διά πυροβόλου.

Αφού προηγήθηκε σφοδρή ανταλλαγή πυρών, ο «Τρίτων» εμβολίστηκε από το εχθρικό καταδιωκτικό, με αποτέλεσμα να βυθιστεί.

Δεκαεννέα μέλη του πληρώματος και πέντε επιβάτες έχασαν τη ζωή τους, είκοσι οκτώ μέλη του πληρώματος και δύο επιβάτες αιχμαλωτίστηκαν, ενώ μόλις δύο άνδρες, ο αρχικελευστής Νικόλαος Μαρουλάς και ο δίοπος Δημήτριος Παπαδημητρίου, κατάφεραν να φθάσουν κολυμπώντας στην Εύβοια.

Χρειάστηκε να περάσουν τριάντα ολόκληρα χρόνια για να αποκτήσει και πάλι το  Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, τον Αύγουστο του 1972, ένα υποβρύχιο με την ονομασία «Τρίτων» (υποβρύχιο S-112, τύπου 209/1100).

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1972 έλαβε χώρα στη Ναυτική Ακαδημία του Mürwik (Marineschule Mürwik) της τότε Δυτικής Γερμανίας μια ιδιαίτερα συγκινητική τελετή, προκειμένου να παραδοθεί από έναν ηλικιωμένο κύριο στον πρώτο κυβερνήτη του νεότερου «Τρίτωνος», στον πλωτάρχη Ιωάννη Μανιάτη, η διάτρητη πολεμική σημαία του βυθισθέντος υποβρυχίου.

Ο κύριος αυτός, ονόματι Gero Kleiner, δεν ήταν άλλος από τον κυβερνήτη του γερμανικού ανθυποβρυχιακού που είχε βυθίσει τον «Τρίτωνα» κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου εικονίζεται ο υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης, τελευταίος κυβερνήτης του υποβρυχίου «Τρίτων» (Υ-5).