Πόλεμος στην Ουκρανία: η δυναμική της κλιμάκωσης και η απουσία πολιτικής διεξόδου

Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ επέλεξε την περασμένη Πέμπτη να τοποθετηθεί στο κανάλι του στο Telegram με έναν ιδιαίτερα ωμό τρόπο: σχολιάζοντας τα διάφορα σενάρια που διατυπώνονται στον δυτικό Τύπο για τις εξελίξεις στα μέτωπα του πολέμου στην Ουκρανία, έγραψε ότι υπάρχει μόνο ενάμισι σενάριο: είτε η επίτευξη των στόχων της «Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης» και η κατηγορηματική αναγνώριση των αποτελεσμάτων της από το Κίεβο, είτε ένα στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ουκρανία και σε αυτή τη βάση η αναγνώριση των αποτελεσμάτων της ειδικής επιχείρησης.

Η δήλωση αυτή σημαίνει ότι σε αυτή τη φάση η Ρωσία δεν πρόκειται να ανακόψει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, πριν θεωρήσει ότι έχει πετύχει τους στόχους της.

Θα δοκιμάσει η Ρωσία να πάρει και την Οδησσό;

Και ποιοι μπορεί να είναι οι στόχοι της Ρωσίας αυτή τη στιγμή; Ίσως μία ένδειξη να έδωσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Κριμαίας Γκεόργκι Μουράντοφ, ο οποίος δήλωσε ότι οι πράξεις των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων (που τις χαρακτήρισε «τρομοκρατικές»), δηλαδή τα σαμποτάζ στην Κριμαία, τα χτυπήματα σε πολιτικές και όχι στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Ντομπάς και η επικέντρωση στο πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια  θέτουν το ενδεχόμενο να αλλάξει η μορφή της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» και ότι υπάρχει ανάγκη να ενσωματωθεί το σύνολο των εκτάσεων της Ταυρίδας, δηλαδή η Κριμαία, η Βόρεια Μαύρη Θάλασσα και η Αζοφική, σε μια ενιαία οντότητα. Το ερώτημα είναι η εάν εξασφάλιση αυτών των εκτάσεων σημαίνει ότι η Ρωσία θα εξετάσει το ενδεχόμενο να διεκδικήσει και την Οδησσό και άρα πρακτικά να ενοποιήσει τις εκτάσεις μέχρι και την Υπερδνειστερία.

Προφανώς και αυτό θα σηματοδοτούσε μια πολύ μεγαλύτερη κλιμάκωση της σύγκρουσης δεδομένης της ιδιαίτερης σημασίας που έχει το λιμάνι της Οδησσού για την Ουκρανία, της οχύρωσής του, αλλά και του γεγονότος ότι ένα μέρος της ξένης στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία αφορά ακριβώς τη δυνατότητα να υπάρχει άμυνα της Οδησσού. Θα σηματοδοτούσε επίσης και μια ιδιαίτερη επίπονη επιχείρηση και για τη Ρωσική πλευρά, με σημαντικό κόστος και σε ζωές και σε υλικό εξοπλισμό. Όμως, την ίδια στιγμή όλα δείχνουν ότι αυτή τη στιγμή το Κρεμλίνο δεν είναι διατεθειμένο να σταματήσει τις επιχειρήσεις.

Ο συσχετισμός που διαμορφώνεται

Εάν κανείς κοιτάξει το συσχετισμό δύναμης που διαμορφώνεται στα διάφορα μέτωπα της Ουκρανίας η κατάσταση είναι η ακόλουθη. Οι ρωσικές δυνάμεις επιμένουν στη σταθερή προέλασή τους, κυρίως στο Ντονμπάς, στην κατοχύρωση των εδαφικών κερδών που έχουν και παράλληλα σε μια προσπάθεια συστηματικής καταστροφής ουκρανικών στρατιωτικών υποδομών.

Η ουκρανική πλευρά, παρότι μίλησε σε διάφορες φάσεις για μεγάλη αντεπίθεση και ανάκτηση εδαφών δεν δείχνει να είναι σε θέση να μπορεί να το πετύχει, παρότι κατά περιπτώσεις αντιστέκεται στις ρωσικές κινήσεις.

Αυτό στο οποίο φαίνεται να επενδύουν οι ουκρανικές δυνάμεις είναι σε χτυπήματα πίσω από τη γραμμή μετώπου, κυρίως με αξιοποίηση των πυραύλων ΗΙΜARS που έχουν πάρει από τη Δύση, ελπίζοντας ότι αυτό θα υπονομεύσει το ηθικό της ρωσικής πλευράς και θα ανακόψει τις επιχειρήσεις. Σε αυτού του είδους τις επιχειρήσεις έχουν προστεθεί από ό,τι φαίνεται και επιχειρήσεις σαμποτάζ πίσω από τις γραμμές, με προσπάθεια για καταστροφές σε υποδομές ή για χτυπήματα «συμβολισμού» όπως η δολοφονία της κόρης του Αλεξάντερ Ντούγκιν. Άλλωστε, μπορείς να υποθέσει ότι ειδικά σε επιχειρήσεις σαμποτάζ πίσω από τις γραμμές θα συμβάλlει και η βοήθεια που έχουν από δυτικές υπηρεσίες όπως η CIA και η MI6.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή υπάρχουν και μερικές αλλαγές στον τρόπο που έρχεται η στρατιωτική βοήθεια. Για πρώτη φορά οι ΗΠΑ παρουσίασαν το επόμενο πακέτο βοήθειας, ύψους 2,98 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο δεν θα έρχεται από τα πλεονάσματα αλλά θα περιλαμβάνει και νέες προμήθειες από τις εταιρείες παραγωγής οπλικών συστημάτων, ως κάτι που αφορά τη «μακροπρόθεσμη» άμυνα της Ουκρανίας, δηλαδή κάτι που δεν θα αφορά ίσως την άμεση αλλαγή του συσχετισμού και την αντεπίθεση, αλλά την ενίσχυση μιας αμυντικής ικανότητας. Έχει επίσης ενδιαφέρον ότι τον Ιούλιο δεν υπήρξαν δεσμεύσεις από τη μεριά ευρωπαϊκών χωρών για χορήγηση μεγάλων πακέτων αμυντικής βοήθειας στην Ουκρανία.

Την ίδια στιγμή υπάρχουν ενδείξεις και για προβλήματα στην κυβερνητική λειτουργία στην ίδια την Ουκρανία, ανεξαρτήτως της διαρκούς θετικής δημοσιότητας που απολαμβάνει στη Δύση, με ενδείξεις ότι υπάρχουν αρκετές επικρίσεις σε βάρος και του ίδιου του Ζελένσκι.

Την ίδια στιγμή είναι σαφές ότι ο μηχανισμός των κυρώσεων δεν έχει αποδώσει αυτά που θα ήθελαν οι δυτικές χώρες. Ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη δεν έχει πρόβλημα να συνεχίζει να συναλλάσσεται με τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων και χωρών που είναι φιλοδυτικές, την ώρα που αντί να πιέζει η ΕΕ τη Ρωσία, αυτή τη στιγμή είναι μάλλον η Ευρώπη αυτή που αισθάνεται ολοένα και μεγαλύτερη πίεση, που προκαλεί και πολιτικό αντίκτυπο.

Η δύσκολη αναζήτηση διεξόδου

Σε αυτό το τοπίο είναι δύσκολο να δει κανείς πώς μπορεί να υπάρξει μια διέξοδος από την παράταση και ενδεχομένως κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία.

Ρόλο σε αυτό έχει παίξει το πώς κάποια στιγμή, νωρίς στην εξέλιξη του πολέμου, από τη μεριά της Δύσης, τέθηκε ως στόχος όχι ο τερματισμός του πολέμου αλλά η ήττα της Ρωσίας. Δηλαδή, θεωρήθηκε ότι μπορούσε ο πόλεμος αυτός να οδηγήσει σε μια μεγάλη στρατιωτική ήττα της Ρωσίας και σε «αλλαγή καθεστώτος» στη Μόσχα. Ουσιαστικά, ιδίως στις ΗΠΑ και στις στενές συμμάχους τους όπως τη Βρετανία, υπήρξε η εκτίμηση ότι αυτή ήταν η ευκαιρία που έψαχναν για αποδύναμωση της Ρωσίας, υπονόμευση της δυνατότητας μιας «ευρασιατικής σύγκλισης» Ρωσίας και Κίνας και ουσιαστικά ενός μηνύματος αποτροπής και προς την Κίνα.

Αυτό εξηγεί, για παράδειγμα, γιατί υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η αλλαγή στάσης της Ουκρανίας στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία στην Τουρκία, όπου αρχικά φάνηκε να υπάρχει ένα πεδίο συμφωνίας, ήταν μάλλον αποτέλεσμα δυτικών παρεμβάσεων και παραινέσεων.

Ωστόσο, τώρα η στρατηγική φαίνεται να προσκρούει σε ορισμένα όρια. Μέχρι τώρα η Ρωσία δεν δείχνει να μπορεί εύκολα να ηττηθεί ή να απομονωθεί. Ούτε η Κίνα φαίνεται να εισπράττει τον τρόπο που παρεμβαίνει η Δύση υπέρ της Ουκρανίας ως λόγο να κρατήσει πιο μετριοπαθή στάση, αντίθετα επέλεξε να κάνει μια εντυπωσιακή επίδειξη δύναμης απέναντι στην Ταϊβάν με αφορμή την επίσκεψη Πελόζι. Και πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι διάφορες χώρες βλέπουν τις εξελίξεις ως ένδειξη ότι μεταβαίνουμε σε έναν κόσμο περισσότερο πολυπολικό.

Την ίδια στιγμή όλα δείχνουν ότι είναι δύσκολο για τη Δύση, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, να επεξεργαστεί μια διαφορετική στρατηγική, από τη συνέχιση της στρατιωτικής ενίσχυσης της Ουκρανίας με την ελπίδα ότι αυτό θα διαμορφώσει άλλο συσχετισμό. Όμως, όσο δεν επανέρχεται το ενδεχόμενο κάποιου τύπου διαπραγμάτευσης για το τέλος του πολέμου, τόσο θα κυριαρχεί η λογική ότι όλα τα κριθούν στο πεδίο των μαχών, είτε αυτό αφορά ενδεχόμενη επιλογή της Μόσχας για διεύρυνση των στόχων των στρατιωτικών επιχειρήσεων, είτε την ακόμη μεγαλύτερη δυτική ενίσχυση της Ουκρανίας και ουσιαστικά εμπλοκή στη σύγκρουση.

Μόνο που αυτό, στην πράξη, σημαίνει παράταση του πολέμου, ακόμη μεγαλύτερη διόγκωση του κόστους, και κίνδυνο ατυχημάτων με απρόβλεπτες επιπτώσεις εάν σκεφτούμε ότι στη γραμμή του πυρός βρίσκεται και ένα πυρηνικό εργοστάσιο…