Οι κανόνες του παιχνιδιού

Τα παιχνίδια έχουν κανόνες. Αυστηρούς, ελαστικούς, δίκαιους, άδικους, απλοϊκούς, πολύπλοκους – κανόνες πάντως. Ακόμη και η παραβίασή τους ενίοτε δεν υποδηλώνει παρά την ύπαρξή τους και νομιμοποιεί όλους εμάς να διαμαρτυρόμαστε. Εάν δεν υπήρχαν κανόνες, λόγου χάριν, στο ποδόσφαιρο, κανένας δεν θα εμπόδιζε τον αντίπαλό σου να σε ξαπλώσει στο χορτάρι με κάταγμα και στην πιθανή διαμαρτυρία σου ο διαιτητής θα σε κοίταζε σαν μουσαφίρη από τον Αλφα του Κενταύρου· εάν υπήρχε διαιτητής – και για ποιον λόγο άλλωστε να υπάρχει; Σωστό κι αυτό.

Το τηλεοπτικό παιχνίδι δεν εξαιρείται, τουλάχιστον στις χώρες που επαίρονται ότι είναι δημοκρατικές. Βεβαίως, από καιρού εις καιρόν οι κανόνες του τηλεοπτικού παιχνιδιού αλλάζουν – μα και πάλι αυτό υποδηλώνει ότι προϋπάρχουν, να μην τα ξαναλέμε… Προ αμνημονεύτων χρόνων (πριν γεννηθώ) στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής συνηθιζόταν η τηλεοπτική εκπομπή να φέρει στον τίτλο της το όνομα του σπόνσορα, ενώ στην Ελλάδα τα πρώτα χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση (είχα πια γεννηθεί) εθεωρείτο αδιανόητο να διακόπτεται με διαφημίσεις. Εφεξής μπήκαν τα πράγματα σε κάποια τάξη (λέμε τώρα…).

Οι διαφημίσεις περιφράχτηκαν τόσο χρονικά όσο και χωρικά και αν ένιωθαν ξαφνική σκορδοκαΐλα να κόψουν βόλτα από καμιά εκπομπή – infotainment συνήθως – μια βλοσυρή επιγραφή προειδοποιούσε τον τηλεθεατή, όπως τον επισκέπτη στη δαντική κόλαση: «Η εκπομπή περιέχει τοποθέτηση προϊόντος». Αξιομνημόνευτη εξαίρεση οι διαφημίσεις telemarketing που έχουν απεριόριστη χρονική διάρκεια κι επαναλαμβάνουν το μήνυμά τους καμιά τετρακοσαριά φορές. Οταν κάποτε ρώτησα μια στελεχάρα γιατί οι διαφημίσεις telemarketing τυγχάνουν τόσο ευνοϊκής μεταχείρισης, μου διευκρίνισε ότι αυτές απευθύνονται κυρίως σε ένα ειδικό ηλικιακό target group – μεταξύ ογδόντα χρονών και θανάτου -, τα μέλη του συγκρατούν ελάχιστες από τις ήδη λίγες πληροφορίες που παραλαμβάνουν και διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να εκδημήσουν εις Κύριον προτού προλάβουν να καλέσουν για την παραγγελία (εξ ου το επιτακτικό κι ελαφρώς αυταρχικό: «τηλεφωνήστε τώρα»).

Στο τελευταίο ανάχωμα της ενημέρωσης, τα δελτία ειδήσεων, οι κανόνες (υποτίθεται ότι) είναι αυστηρότεροι. Εδώ δεν παίζει τουλάχιστον φανερά η «τοποθέτηση προϊόντος», παρότι – και μόνο με το πλασάρισμα στη σειρά των ειδήσεων – περνούν αναρίθµητες «κίτρινες» ή «µαύρες» ρεκλάµες. Το υβριδικό «εμπορικό ρεπορτάζ» μπορεί εξάλλου να σου δώσει την ευκαιρία να προμοτάρεις με τις ώρες ένα προϊόν και συγχρόνως να διατείνεσαι ότι δεν το διαφημίζεις. Ολοι οι καλοί χωράνε – ακόμη και όσοι δεν χωράνε τύποις στα «διαφημιστικά διαλείμματα» -, αρκεί να έχουν να πληρώσουν. Εάν δεν έχουν να πληρώσουν, τι σόι καλοί είναι; Σωστό κι αυτό επίσης.

Τον καιρό που ήμουν εγώ πιτσιρίκος, γυρίζονταν και στην Ελλάδα ταινίες θρησκευτικού περιεχομένου, αν και σχεδόν πάντοτε χαμηλότατου προϋπολογισμού, με άθλιους ηθοποιούς, ακόμη πιο άθλιο σενάριο και αναρίθμητες ευκαιρίες για καζούρα. Εκτοτε προοδεύσαμε. Μετέχουμε σε ακριβές διεθνείς συμπαραγωγές, επιμελημένες, σοβαροφανέστατες, με σκοπό να ενισχύσουμε το θρησκευτικό αίσθημα που, ως γνωστόν, βάλλεται πανταχόθεν. Θα ήταν κρίμα κι άδικο – αμαρτία από τον Θεό, όπως λένε – αυτή η πρόοδος να μην αποτυπωθεί και στα δελτία ειδήσεων, με εκτενή ρεπορτάζ για τα παρασκήνια των γυρισμάτων, δηλώσεις των πρωταγωνιστών κ.ο.κ.

No problem. Εντούτοις, το πρόβλημα ανακύπτει από τη στιγμή που ο συντάκτης του καλλιτεχνικού ρεπορτάζ παρουσιάζει στο δελτίο ειδήσεων και την πλοκή του θρησκευτικού έπους ως ιστορικά εξακριβωμένη: δεδομένα τα «θαύματα», ούτε συζήτηση, καρατσεκαρισμένα… Συγγνώμη που παρεμβαίνω, αλλά επ’ αυτού δεν χρειαζόμαστε καλλιτεχνικό συντάκτη. Χρειαζόμαστε έναν παπά, έναν ιμάμη, έναν ραβίνο – κάποιον, εν πάση περιπτώσει, που να κατέχει το know how. Να ξεκινάει και το δελτίο με κωδωνοκρουσίες ή το «Πάτερ ημών». Νοικοκυρεμένα.