Ανθρώπινη ταφή και άλλα ευρήματα στο ιερό του Διός στο Λύκαιον Όρος

Μία ανθρώπινη ταφή, πιθανότατα εφήβου, που χρονολογείται στον 11ο αι. π.Χ., καθώς και άλλα σημαντικά ευρήματα αποκάλυψαν οι φετινές ανασκαφές στο ιερό του Διός στο Λύκαιον Όρος, στο νοτιοδυτικό άκρο της Αρκαδίας, εκεί όπου κατά την τοπική παράδοση γεννήθηκε και ανατράφηκε ο βασιλιάς των θεών.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, στη νοτιότερη κορυφή του Όρους, σε υψόμετρο που αγγίζει τα 1.400μ. και με πανοραμική θέα σε όλη την ηπειρωτική Πελοπόννησο, εντοπίζεται ο βωμός τέφρας για τις θυσίες ζώων προς τιμήν του Δία, ενώ στο οροπέδιο χαμηλότερα έχουν αποκαλυφθεί τα μνημειακά οικοδομήματα του κάτω ιερού, όπου ελάμβαναν χώρα κατά την αρχαιότητα φημισμένοι αθλητικοί αγώνες, τα Λύκαια.

Το αρχαιολογικό ερευνητικό πρόγραμμα, προϊόν ελληνοαμερικανικής συνεργασίας που ξεκίνησε το 2004, απέδωσε σημαντικές νέες πληροφορίες σχετικά με το βωμό. Από την κεραμική των ανασκαφικών τομών πιστοποιείται ανθρώπινη δραστηριότητα στο ύψωμα ήδη από τη νεολιθική εποχή και κατά τη διάρκεια της πρώιμης και μέσης εποχής του χαλκού.

Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο το ύψωμα αυτό αναδεικνύεται σε σημαντικό ιερό κορυφής και συνεχίζει να αποτελεί τόπο λατρείας και κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Οι θυσίες ζώων προς τιμήν του Δία, κυρίως αιγών και προβάτων, υποδεικνύουν συνεχή λατρευτική δραστηριότητα στο βωμό ήδη από το 16ο αιώνα π.Χ. έως και την ελληνιστική περίοδο.

Η ταφή

Το καλοκαίρι, στο μέσο του βωμού και πλησίον μίας πλατφόρμας λαξευμένης στο φυσικό βράχο, εντοπίστηκε για πρώτη φορά και ανασκάφηκε ανθρώπινη ταφή με προσανατολισμό Ανατολή – Δύση. Ο σκελετός, σε ύπτια θέση και σε άριστη κατάσταση διατήρησης, είχε αποτεθεί εντός στενού ορύγματος, που δημιουργήθηκε μέσα στις επιχώσεις από την τέφρα και τα καμένα χώματα. Λείπει μόνο το κρανίο του νεκρού, ενώ σώζεται η κάτω γνάθος.

Το στενό όρυγμα ήταν επενδεδυμένο στη βόρεια και νότια πλευρά του από αδρά δουλεμένες πλάκες, ενώ δε βρέθηκε επένδυση στο ανατολικό και δυτικό όριο του ορύγματος. Πλάκες κάλυπταν την περιοχή της λεκάνης του νεκρού. Το μήκος του τάφου με τις πλάκες ανέρχεται σε 1.52μ. Σύμφωνα με την προκαταρκτική μελέτη ο σκελετός ανήκει σε άτομο – πιθανόν άνδρα – εφηβικής ηλικίας, η δε κεραμική που προέκυψε από την ανασκαφή χρονολογείται κυρίως στο τέλος της μυκηναϊκής εποχής, υποδεικνύοντας ότι η ταφή ανήκει πιθανότατα στον 11ο αιώνα π.Χ., μετά από την κατάρρευση των μυκηναϊκών ανακτορικών κέντρων, στην περίοδο της μετάβασης από την ύστερη εποχή του χαλκού στην πρώιμη εποχή του σιδήρου, σε μία εποχή κατά την οποία ο βωμός ήταν σε λειτουργία.

Από τον 4ο αι. π.Χ. και εξής, γραπτές πηγές αναφέρουν ανθρωποθυσίες πάνω στο βωμό του Λυκαίου Όρους, αλλά στις ανασκαφές που είχαν διενεργηθεί έως σήμερα στο χώρο δεν είχαν εντοπιστεί ανθρώπινα οστά. Σε εξέλιξη βρίσκεται η επιστημονική μελέτη του σκελετού και παρά το γεγονός ότι είναι πολύ πρώιμο ακόμα να εξαχθούν συμπεράσματα για τις συνθήκες θανάτου του νεκρού, η εξέχουσα θέση της ταφής στο μέσο του βωμού και ο προσανατολισμός της καταδεικνύουν την ιδιαίτερη σημασία της.

Άλλα ευρήματα

Ανασκαφές διεξήχθησαν φέτος και στο κάτω ιερό. Μεταξύ των σημαντικότερων νέων στοιχείων περιλαμβάνονται μία μνημειακή λίθινη κλίμακα στο ένα άκρο και μία εντυπωσιακή αψιδωτή είσοδος στο άλλο άκρο του διαδρόμου του 4ου αι. π.Χ., από όπου προφανώς οι αθλητές προσέγγιζαν τον ιππόδρομο και το στάδιο.

Στο διοικητικό κτήριο – γνωστό παλαιότερα και ως ξενώνας – βρέθηκε μία μεγάλη πήλινη σίμη. Δυτικά της στοάς και ανατολικά της κρήνης, σε ένα κυκλικό φυσικό σχηματισμό εμφανή στο Google Earth, οι ανασκαφές έφεραν στο φως δύο καλοδιατηρημένους αγωγούς, μία λίθινη λεκάνη και τα ίχνη τοίχου, πιθανόν από το – μαρτυρούμενο στις πηγές αλλά μη εντοπισμένο έως σήμερα – ιερό του Πανός.

Εντός του ιπποδρόμου συνεχίστηκε η αποκάλυψη του αρχαίου καταστρώματος, ενώ η έρευνα στην περιοχή των λουτρών του 4ου αι. π.Χ. έφερε στο φως οικοδομικά κατάλοιπα παλαιότερων φάσεων. Οι ανασκαφές στο ιερό θα συνεχιστούν έως το 2020.

Το ερευνητικό πρόγραμμα Λυκαίου Όρους αποτελεί μία ελληνοαμερικανική συνεργασία υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Συνδιευθυντές του προγράμματος είναι η δρ. Άννα Βασιλική Καραπαναγιώτου, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, και οι δρ. David Gilman Romano και δρ. Mary Voyatzis από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

Αρχαία ανθρωποθυσία;

Γίνονταν ανθρωποθυσίες στο Λύκαιο Όρος; «Όσο διαβάζουμε επί του θέματος και ενημερωνόμαστε επιστημονικά, το μυαλό τρέχει προς διάφορες κατευθύνσεις. Η αρχική ιδέα είναι ότι ναι, μπορεί να πρόκειται για ανθρωποθυσία. Αυτή τη στιγμή, όμως, δεν μπορούμε να πούμε κάτι με βεβαιότητα, είναι όμως μοναδικό, σημαντικό και εξαιρετικό το ότι σε έναν λατρευτικό βωμό που θυσιάζονταν ζώα προς τιμή του Δία βρίσκουμε τάφο με ανθρώπινο σκελετό» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Άννα Καραπαναγιώτου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, σχετικά με τον σκελετό.

«Έχουμε μια επιστήμη χωρίς ταμπού πλέον, και πιστεύουμε ότι ο κόσμος πρέπει να ενημερώνεται. Δεν θέλαμε να παρουσιάσουμε το εύρημα, που είναι πολύ σημαντικό, μετά από 2-3 χρόνια. Θεωρώ ότι η Αρκαδία μίλησε με την ιστορία της κι εμείς ως αρχαιολόγοι καταγράψαμε την ιστορία αυτή» συμπλήρωσε η ίδια, τονίζοντας παράλληλα ότι μόνο μια μικροσκοπική, λεπτομερή, επιστημονική μελέτη μπορεί να δώσει στοιχεία που να τεκμηριώνουν μια ανθρωποθυσία. «Όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά» τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

«Φανταστείτε ότι έχουμε την κορυφή ενός υψώματος η οποία έχει διαμορφωθεί ως ένας βωμός τέφρας, που είναι το καμένο χώμα από τις θυσίες. Είναι μια αρκετά μεγάλη έκταση, η οποία δεν έχει πλήρως ερευνηθεί. Στην κορυφή αυτού του υψώματος όπου διαμορφώνεται ο βωμός, στο κέντρο του κυκλικού χώρου, βρέθηκε αυτή η ταφή» συμπληρώνει η κ. Καραπαναγιώτου, που πληροφορεί ότι οι πρώτες ανασκαφές έγιναν στις αρχές του 20ού αιώνα από τον αρχαιολόγο Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη, ο οποίος πραγματοποίησε ανασκαφικές τομές, εντοπίζοντας μόνον οστά ζώου.

«Οι ανασκαφές επαναλαμβάνονται πολύ αργότερα, πάλι με μικρές δοκιμαστικές τομές, και ως τότε βρίσκονταν μόνο καμένα οστά ζώου. Παρότι οι πηγές μιλούν άμεσα ή έμμεσα για ανθρωποθυσίες, δεν είχαμε βρει ανθρώπινα οστά. Και ήρθε αυτός ο σκελετός να ανοίξει νέους ορίζοντες έρευνας» σημειώνει η ίδια, συμπληρώνοντας:

«Στους βωμούς αναμένουμε να βρούμε καμένα οστά ζώων, αφιερώματα, καμένα ή όχι, προϊόντα από τα γεύματα ή τις τελετουργίες που ακολουθούσαν πάνω στον βωμό και οι οποίες ουσιαστικά αποτελούσαν μια προσφορά προς τον θεό. Το ερωτηματικό λοιπόν είναι αν κι αυτή η ταφή ήταν μια προσφορά στον θεό» τονίζει. Όσο για τη χρήση του βωμού, αυτή τεκμηριώνεται από το 1500 π.Χ. με τις ως τώρα ενδείξεις να «μιλάνε» για διάρκεια που φτάνει τουλάχιστον ως το 300 π.Χ.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ,ΑΠΕ-ΜΠΕ