Λοράν Καντέ: Πρέπει να ξανασκεφτούμε όλο το οικοδόμημα της Ευρώπης

Δεν κρύβει την απαισιοδοξία του για την πορεία της Ευρώπης. Ο γάλλος σκηνοθέτης Λοράν Καντέ, βραβευμένος με Χρυσό Φοίνικα για το Ανάμεσα στους Τοίχους, ήρθε στην Αθήνα στο πλαίσιο των Νυχτών Πρεμιέρας για την παρουσίαση της νέας του ταινίας, Επιστροφή στην Ιθάκη που μιλά για τη ματαίωση των προσδοκιών στην Κούβα. Μήνυμα που απευθύνεται και στην Ευρώπη: όπως λέει ο ίδιος αυτή η ματαίωση είναι κάτι που όλοι έχουμε κληθεί να διαχειριστούμε.

Στην ταινία, ο Καντέ αφηγείται τις ιστορίες μίας παρέας Κουβανών, οι οποίοι υποδέχονται τον φίλο τους που έχει φύγει εδώ και πολλά χρόνια από την πατρίδα.

Το in.gr συνάντησε τον σκηνοθέτη στον κήπο του Γαλλικού Ινστιτούτου για μία συνέντευξη για την Κούβα, για την Ευρώπη και για τη φιλία.

• Οι Νύχτες Πρεμιέρας είχαν ένα τμήμα που ονομάζεται «Ευρώπη: Έτος Μηδέν». Πιστεύετε ότι αυτό είναι ένα «έτος μηδέν» για την Ευρώπη;

Αν μηδέν είναι ο βαθμός που βάζουμε στην Ευρώπη για την επιτυχία της, τότε ναι. Νομίζω ότι πρέπει να ξανασκεφτούμε όλο το οικοδόμημα της Ευρώπης. Είναι πολύ σημαντικό αυτό. Αν δεν ξεκινήσουμε από tabula rasa δεν νομίζω ότι θα καταφέρουμε να φτιάξουμε κάτι που θα αντέξει. Δυστυχώς δεν έχω την αίσθηση ότι αυτή είναι η κατεύθυνση προς την οποία βαδίζουμε.

• Μιλήσατε για τη μυθολογική σχέση της ταινίας με την ομηρική Ιθάκη. Υπάρχουν ομοιότητες, αλλά και μία διαφορά: ο Οδυσσέας είναι προσηλωμένος στον στόχο της επιστροφής, ενώ ο ήρωας της ταινίας παίρνει την απόφαση να γυρίσει στην Κούβα μετά από ένα τυχαίο γεγονός.

Αυτό που αλλάζει είναι ο φόβος. Το ηθικό δίδαγμα της ταινίας είναι κατά πόσον ο φόβος επηρεάζει τις αποφάσεις μας. Είναι ένα κουβανικό χαρακτηριστικό, οι άνθρωποι φοβούνταν να μιλήσουν, να ζήσουν όπως ήθελαν. Τώρα αυτό έχει αρχίσει και αλλάζει. Άλλωστε, ο Παδούρα (σ.σ. γνωστός κουβανός συγγραφέας σε ιστορία του οποίου βασίζεται η ταινία) συνδέει τον τόπο του με την δημιουργία. Όπως ο ήρωας της Επιστροφής στην Ιθάκη, δεν μπορεί να δημιουργήσει αλλού, παρά μόνο στην πατρίδα του. Σε όλα τα έργα ασκεί κριτική στο καθεστώς, αλλά ποτέ δεν σκέφτηκε να φύγει από την Κούβα.

• Δεδομένης και της επαναφοράς των σχέσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κούβα, πώς έχετε δει να αλλάζει η κατάσταση στην Κούβα το τελευταίο διάστημα;

Δυστυχώς δεν έχω επιστρέψει στην Κούβα για μεγάλο διάστημα μετά την επαναφορά των σχέσεων της Κούβας με τις ΗΠΑ. Πήγα μόνο για λίγες ημέρες για την παρουσίαση της ταινίας. Ωστόσο, στη διάρκεια των χρόνων, κάθε φορά που πήγαινα διαπίστωνα όλο και μεγαλύτερη κούραση. Οι άνθρωποι στην Κούβα άντεχαν αυτό που ζούσαν, κυρίως επειδή έχουν χιούμορ, αλλά όσο περνούσε ο καιρός ένιωθα ότι σιγά-σιγά εξαντλούνται. Αυτό που άλλαξε είναι και η ανάγκη να μιλήσουν. Όταν πήγα για πρώτη φορά στην Κούβα ήταν πιο αμυντικοί, δεν ήθελαν να εκθέσουν τις δικές τους δυσκολίες, ούτε τη σχέση τους με το καθεστώς. Τώρα αυτό έχει αλλάξει και δεν έχουν πρόβλημα να αφηγηθούν τις ιστορίες τους. Ακόμα περισσότερο: Θέλουν να πουν τις ιστορίες τους.

• Στην ταινία, οι ήρωες βρίσκονται αντιμέτωποι με προβληματικές οικογενειακές σχέσεις, την ώρα που προσπαθούν να επιβεβαιώσουν τη φιλία τους. Υποκαθιστά η φιλία την οικογένεια;

Δεν ξέρω αν μπορούμε να πούμε εάν υποκαθιστά την οικογένεια, αλλά για εμένα η φιλία είναι εξαιρετικά σημαντική και στη ζωή μου και στη δουλειά μου. Θα μου ήταν αδύνατο να δουλέψω εάν δεν είχα δημιουργήσει αυτή την οικογένεια φίλων με τους οποίους συνεργάζομαι ξανά και ξανά και έχουμε μια πολύ στενή σχέση. Η ζωή οδηγεί τους ανθρώπους σε διαφορετικές πορείες, αλλά η δύναμη της φιλίας τους ενώνει ξανά. Το διακύβευμα για μένα όσο γύριζα την Επιστροφή στην Ιθάκη ήταν να δω εάν η ομάδα θα επιβιώσει αυτής της ταινίας και αν θα είναι και πάλι φίλοι.

* Η ταινία «Επιστροφή στην Ιθάκη» θα προβάλλεται στις αίθουσες από τις 22 Οκτωβρίου, σε διανομή Strada.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ