Σήμερα, όχι μόνο ο τόπος μας αλλά και η Ευρώπη και ο κόσμος ολόκληρος περνούν μια πρωτοφανή οικονομική κρίση με τεράστιες κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις και με πολύ σημαντικές επιπτώσεις στην επαγγελματική αποκατάσταση κυρίως των νέων ανθρώπων. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι αρκετοί νέοι επιζητούν την επίλυση αυτού του προβλήματος είτε μέσα από πανεπιστημιακές σπουδές είτε μέσα από προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, προσανατολισμένα στις σύγχρονες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Οντολογικά το ανθρώπινο είδος έχει επιβιώσει γιατί έχει την ικανότητα αφομοίωσης και προσαρμογής και ως εκ τούτου το άτομο χρειάζεται να ενισχύεται ως προς την ανάπτυξη μηχανισμών αυτορύθμισής του στα εκάστοτε δεδομένα παρά την πρόβλεψη του μέλλοντος μίας συνεχούς μεταβαλλόμενης κατάστασης.

Ως Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού την περίοδο 2011 – 2013, έθεσα το θέμα της εκπαίδευσης και της απασχόλησης των νέων στην πρώτη θέση της ατζέντας των συναντήσεων κατά την περίοδο της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έγιναν πολλές συναντήσεις και πολλές συζητήσεις με τους ευρωπαίους εταίρους μας και διατυπώθηκαν «Συμπεράσματα και Αποφάσεις» τα οποία διαβιβάστηκαν στα κράτη μέλη με απώτερους αποδέκτες τους φορείς της εκπαίδευσης για εφαρμογή. Δεν σας κρύβω ότι αυτές τις αποφάσεις και τα συμπεράσματα έχω σήμερα μπροστά μου ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου Frederick και μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο κινούμαστε προσπαθώντας να διαμορφώσουμε προοπτικές για τους νέους ανθρώπους.

Προσέξετε όμως τη διάκριση των όρων «εκπαίδευση» και «μάθηση» που χρησιμοποιούμε. Οι πανεπιστημιακές σπουδές πρέπει να στοχεύουν και στα δύο, εφόσον το άτομο πρέπει να αποκτά τα εφόδια εκείνα που το καθιστούν ένα ενεργό μέλος του κοινωνικού γίγνεσθαι, κομμάτι του οποίου είναι και η παραγωγή με την ευρύτερη έννοια του όρου, αλλά την ίδια στιγμή πρέπει να δομεί τη στέρεα βάση για απόλαυση του πολιτισμικού αγαθού.

Η σημερινή οικονομική κρίση, συνοδευόμενη από την κρίση αξιών, επιβάλλει τη συμπερίληψη ανθρωπιστικών αρχών στο πεδίο των θετικών και τεχνολογικών επιστημών. Είναι κατά την άποψή μου λάθος ο νέος να ταυτίζει απόλυτα την απόκτηση πτυχίου με την άμεση εργοδότηση σε αντίστοιχη επαγγελματική κατεύθυνση μέχρι την αφυπηρέτησή του. Αξίζει να αναφέρουμε ότι με βάση στατιστικά στοιχεία καταγράφεται κατά μέσο όρο η αλλαγή τεσσάρων χώρων εργασίας από ένα άτομο σε όλη τη διάρκεια του εργασιακού του βίου. Πολύ σημαντική παράμετρος για την αγορά εργασίας του σήμερα και του αύριο, η οποία απαιτεί από τους εργαζόμενους συνεχή αναβάθμιση ικανοτήτων ώστε να αποκτήσουν την απαραίτητη προσαρμοστικότητα σε συνεχώς μεταβαλλόμενα ή διαφορετικά περιβάλλοντα εργασίας. Η επιτυχία της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης έγκειται στην ανάπτυξη μηχανισμών διερεύνησης της υφιστάμενης γνώσης, μελέτης με μία διεπιστημονική προσέγγιση πολυδιάστατων φαινομένων και προσαρμογής στην ευμετάβλητη πραγματικότητα.

Είναι σαφές ότι τα Πανεπιστήμια είναι φορείς προαγωγής της επιστήμης, της γνώσης, της μάθησης και της παιδείας, μέσω της διδασκαλίας, της έρευνας και της καινοτομίας και όχι Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης. Στα Πανεπιστήμια κυοφορείται και αναπτύσσεται η νέα γνώση, ως απόρροια της έρευνας. Επιβάλλεται να υπάρχει συνεχής αναβάθμιση του επιπέδου των πανεπιστημιακών σπουδών και όπου απαιτείται να γίνεται αναδιαμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών, για να συνάδουν με τα επιστημονικά, τεχνολογικά, γνωστικά, κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα. Προπάντων δε, τα προγράμματα σπουδών θα πρέπει να έχουν εμφανή τα στοιχεία εκείνα που ενισχύουν και υποστηρίζουν την απόκτηση δεξιοτήτων, όπως είναι και η καταγεγραμμένη θέση της Ε.Ε. μέσα από Αποφάσεις και Συμπεράσματα. Και αυτό για εμάς αποτελεί καθημερινή πρακτική, παρέχοντας όχι απλά ένα συνεκτικό σώμα γνώσεων προς του φοιτητές μας, αλλά καλλιεργώντας παράλληλα την έφεση προς τη μάθηση και την έρευνα δίνοντάς τους ένα δυνατό θεωρητικό υπόβαθρο με ταυτόχρονη απόκτηση δεξιοτήτων και εξοικείωση με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να ενταχθούν άμεσα στην αγορά εργασίας, και έχοντας τα εφόδια προσαρμογής στα νέα. Επιπλέον προσπαθούμε να τους καταστήσουμε ικανούς να αφομοιώνουν τη νέα γνώση μέσα από διαδικασίες «δια βίου μάθησης», κατάρτισης και συνεχούς επιμόρφωσης προσφέροντας τους παράλληλα προοπτικές για εξειδίκευση μέσα από καινοτόμα μεταπτυχιακά προγράμματα (Masters και Διδακτορικά) σε θέματα αιχμής. Αυτοί είναι σήμερα οι κανόνες του παιχνιδιού και αυτά τα εφόδια θα πρέπει να έχει κάποιος αν θέλει να ενταχθεί με αξιώσεις εύκολα και γρήγορα στην κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα, αλλά και να μπορεί να επιβιώσει σε όλη του την επαγγελματική σταδιοδρομία.

Επανέρχομαι και πάλι στο θέμα της οικονομικής κρίσης και της ζήτησης στο χώρο της αγοράς εργασίας. Νομίζω ότι αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι το όλο τοπίο φαντάζει πολύ ρευστό, χωρίς απόλυτα σαφή χρονικά όρια κατάληξης αλλά κυρίως με αβέβαιες προβλέψεις για το μέλλον. Ως εκ τούτου, θα ήμουν ανακόλουθος και αναξιόπιστος αν από τη μια σας έλεγα ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον αυτού του τόπου σε σχέση με τις οικονομικές συνθήκες και κυρίως την αγορά εργασίας και από την άλλη να σας έλεγα με απόλυτη βεβαιότητα ποια επαγγέλματα είναι αυτά που θα έχουν υψηλή ζήτηση στο άμεσο μέλλον. Μάλιστα, εδώ θα μπορούσα να σας παραθέσω δεκάδες παραδείγματα επαγγελμάτων τα οποία στην πορεία του χρόνου παρουσίασαν έντονα σκαμπανεβάσματα όσον αφορά στη ζήτηση από τη μια και τη συσσώρευση ανέργων από την άλλη. Την ίδια στιγμή θα μπορούσα να παραθέσω δεκάδες ονόματα φιλοσόφων, λογοτεχνών, αρχαιολόγων, καλλιτεχνών που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στο παγκόσμιο στερέωμα, προσφέροντας σε τομείς που καμία σχέση δεν έχουν με «επαγγελματικές λίστες του μέλλοντος».

Αυτό που μπορώ να σας πω με απόλυτη βεβαιότητα είναι ότι η κοινωνία μας θα έχει πάντοτε ανάγκη από νέους επιστήμονες όλων των κλάδων. Πάντοτε θα έχει ανάγκη από δασκάλους, νηπιαγωγούς, μηχανικούς όλων των ειδικοτήτων, αρχιτέκτονες, διακοσμητές, γιατρούς, φαρμακοποιούς, νοσηλευτές, νομικούς, δημοσιογράφους, κοινωνικούς λειτουργούς, οικονομολόγους, λογιστές, επιστήμονες σε ναυτιλιακά θέματα κτλ. Και σίγουρα, στην κατά τα άλλα καλή συγκυρία για τον τόπο μας, σίγουρα θα χρειαστούν επιστήμονες μηχανικοί και τεχνικοί που θα πρέπει υποστηρίξουν την αναδυόμενη βιομηχανία υδρογονανθράκων.

Και εδώ ακριβώς τίθεται εύλογα το ηθικό ερώτημα: Έχουμε το δικαίωμα να προτρέψουμε κάποιο νέο προς ένα κλάδο σπουδών χωρίς ο ίδιος να το θέλει πραγματικά; Είναι δυνατόν κάποιος, «δια βίου», να υπηρετεί ένα συγκεκριμένο επιστημονικό και επαγγελματικό κλάδο χωρίς να τον αγαπά; Χωρίς περιστροφές θα έλεγα ότι ακριβώς εδώ προσδιορίζεται και η πεμπτουσία της απάντησής μου στο ερώτημα που θέσατε και που συνοψίζεται στα εξής: Μόνο αν κάποιος αγαπά πραγματικά αυτό που επέλεξε να σπουδάσει θα κατορθώσει να το υπηρετήσει σε ολόκληρή του τη ζωή, όσες θυσίες κι’ αν χρειαστεί να επωμιστεί. Και θα απαιτηθούν θυσίες! Τότε και μόνο τότε θα έχει προοπτικές να εισέλθει με αξιώσεις στην αγορά εργασίας και να πετύχει ως επαγγελματίας και προπάντων ως άνθρωπος.

Τέλος, αφού κάποιος αποφασίσει τι θα σπουδάσει, θα ήταν μεγάλη παράληψη να μην υπομνήσουμε άλλο ένα κρίσιμο ζήτημα. Αυτό της επιλογής του Πανεπιστημιακού Ιδρύματος για φοίτηση. Σας παραθέτω πολύ συνοπτικά τα σημαντικότερα κριτήρια με βάση τα οποία ένας υποψήφιος φοιτητής θα πρέπει να κάνει την επιλογή του: Την ιστορία του ιδρύματος ως εκπαιδευτικός και ερευνητικός οργανισμός, το αν το πανεπιστήμιο είναι αναγνωρισμένο από τις αρχές της χώρας που λειτουργεί και έχει εξασφαλίσει άδεια λειτουργίας, αν τυγχάνει αναγνώρισης από τις αρμόδιες αρχές άλλων χωρών, την οργανωτική δομή που διαθέτει και λοιπές υπηρεσίες στήριξης των φοιτητών για ένταξή τους στο πανεπιστήμιο και στη συνέχεια στην αγορά εργασίας, τα επιτεύγματα του πανεπιστημίου σε θέματα έρευνας, καινοτομίας και διδασκαλίας, τις κτιριακές υποδομές και τα μέσα που διαθέτει για σκοπούς συνεχούς ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών αναγκαίων για την εκπαίδευση και την έρευνα, τα προσφερόμενα προγράμματα σπουδών αν είναι εγκεκριμένα από τις αρμόδιες αρχές και αν τυγχάνουν επίσης αναγνώρισης από επαγγελματικά σώματα, το περιεχόμενο και την ποιότητα των προγραμμάτων σπουδών και αν αυτά μπορούν να ικανοποιήσουν ευρύτερους και ειδικούς στόχους της εκπαίδευσης, την ύπαρξη μεταπτυχιακών προγραμμάτων Master και Διδακτορικών σπουδών, την επιστημονική, ερευνητική και κοινωνική καταξίωση που τυγχάνει το ακαδημαϊκό προσωπικό του πανεπιστημίου. Όλα τα παραπάνω, αναπόφευκτα θα πρέπει να συνδυαστούν και με το οικονομικό κόστος των σπουδών ενός φοιτητή το οποίο θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο ώστε να μπορεί να γίνει σωστός προγραμματισμός. Προπάντων δε, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι το συνολικό κόστος επιμερίζεται σε κόστος διδάκτρων (όπου αυτό εφαρμόζεται), κόστος διαβίωσης και μετακινήσεων και αμβλύνεται από τις δυνατότητες εξασφάλισης υποτροφιών ή άλλων οικονομικών ωφελημάτων. Εδώ θα πρέπει επίσης να προστεθεί η ύπαρξη ενός σαφούς χρονοδιαγράμματος των περιόδων διδασκαλίας και εξετάσεων καθώς και δυνατότητας ύπαρξης ευέλικτων προγραμμάτων σπουδών ώστε να επιτρέπουν στους φοιτητές να έχουν επαρκή χρόνο για εργασία αν το επιθυμούν ή για την ανάπτυξη άλλων δραστηριοτήτων που θα τους βοηθήσουν να αντεπεξέλθουν στις σπουδές τους και να ολοκληρωθούν ως άτομα.

Είμαι απόλυτα πεπεισμένος λοιπόν, ότι ένας νέος σήμερα, ο οποίος προτάσσει τις δικές του επιθυμίες, είναι αποφασισμένος να τις υπηρετήσει κατά πως πρέπει και κατά πως επιτάσσουν οι ανάγκες του σήμερα και του αύριο και αφού βεβαίως αξιολογήσει τα όσα προανέφερα, θα κάνει σίγουρα τις σωστές επιλογές και οι προοπτικές του μέλλοντός του δεν μπορεί παρά να είναι ευοίωνες. Ως Πανεπιστήμιο Frederick θα συνεχίσουμε με σταθερότητα, όραμα και προοπτική, επενδύοντας στη νέα γενιά, γιατί όπως εύστοχα λέει ο Σωκράτης: «Η παιδεία, καθάπερ ευδαίμων χώρα, πάντα τ’ αγαθά φέρει».

Γιώργος Δημοσθένους
Πρύτανης του Πανεπιστημίου Frederick και πρώην Υπουργός Παιδείας της Κύπρου.

Ξένη δημοσίευση

Ειδήσεις Σήμερα: