Μύθοι και Αλήθειες για το Botox

Το Botox αποτελεί παγκοσμίως την πιο δημοφιλή, ελάχιστα επεμβατική ιατρική αισθητική θεραπεία σε γυναίκες και άνδρες, αφού σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Εταιρείας Πλαστικής Χειρουργικής μόνο στις ΗΠΑ πραγματοποιήθηκαν 6,1 εκατομμύρια εφαρμογές botox για αισθητικούς λόγους και δαπανήθηκαν 1,1 δισ. δολάρια το 2012.

Ταυτόχρονα με την εξαιρετική διάδοση και αποδοχή του botox από την ιατρική κοινότητα, είναι σύνηθες φαινόμενο η διάδοση μη επιστημονικά τεκμηριωμένων απόψεων και φημών περί αποτελεσματικότητας και ασφάλειάς του. Το Botox δεν παύει να είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται σε πολλές ιατρικές ειδικότητες, με συγκεκριμένες ενδείξεις και αντενδείξεις, η χρήση του οποίου θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά και μόνο από εξειδικευμένους ειδικούς ιατρούς. Η δε χρήση του botox στην κοσμητική ιατρική θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από εξειδικευμένο και έμπειρο Δερματολόγο ή Πλαστικό Χειρουργό.

Τι όμως είναι μύθος και τι αλήθεια σχετικά με το botox;
To Botox ή μπότοξ (βοτουλινική τοξίνη τύπου Α) είναι μια πρωτεΐνη γνωστή από το 1897 ως προϊόν του βακτηριδίου Clostridium botulinum. Ο ακριβής μηχανισμός δράσης του ανακαλύφθηκε το 1949, οπότε και βρέθηκε ότι αναστέλλει παροδικά την έκκριση ακετυλοχολίνης (ενός νευροδιαβιβαστή) από τις νευρικές απολήξεις των κινητικών νευρώνων, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι υπερβολικές συσπάσεις των μυών. Τριάντα χρόνια αργότερα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά θεραπευτικά για την αντιμετώπιση του στραβισμού και του βλεφαρόσπασμου και στη συνέχεια εγκρίθηκε η εφαρμογή του από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) σε πλήθος ιατρικών νοσημάτων. Πέρα από τις οφθαλμολογικές ενδείξεις, αναφέρονται ενδεικτικά νευρολογικές παθήσεις όπως ημικρανίες, εμμένοντες σπασμοί προσώπου, γαστρεντερολογικά, ορθοπεδικά, ουρολογικά ακόμη και γυναικολογικά νοσήματα.

Κυρίως όμως το botox έγινε γνωστό και συζητήθηκε λόγω της χρήσης του στην αισθητική δερματολογία για τη μείωση των ρυτίδων αρχικά του μεσοφρύου. Σήμερα εφαρμόζεται σε όλο το άνω τμήμα του προσώπου (μέτωπο, μάτια, μύτη) για τη μείωση λεπτών ρυτίδων που προκαλούνται από τις επαναλαμβανόμενες, δυναμικές κινήσεις των μυών. Το 2002 δόθηκε πλέον επίσημη έγκριση για την αισθητική χρήση του στις ρυτίδες του προσώπου, ενώ άρχισε να χρησιμοποιείται και σε άλλες δερματολογικές παθήσεις όπως η πρωτοπαθής μασχαλιαία υπεριδρωσία και η υπεριδρωσία παλαμών και πελμάτων.

Είναι αλήθεια ότι το botox προέρχεται από την αλλαντική τοξίνη, η δράση της οποίας είναι υπεύθυνη για την αλλαντίαση, μια σοβαρή νόσο που αποκτά κανείς από την κατανάλωση μη σωστά διατηρημένων κονσερβών και αλλαντικών.

Είναι όμως μεγάλος μύθος ότι η βοτουλινική τοξίνη τύπου Α που περιέχεται στο botox με τη μορφή της κεκαθαρμένης τοξίνης είναι βλαπτική και επικίνδυνη για τον ανθρώπινο οργανισμό. Κλινικές μελέτες που διεξήχθησαν τα τελευταία 11 χρόνια χρήσης του botox στην κοσμητική ιατρική μαρτυρούν ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες από το botox είναι ελάχιστες και μόνο παροδικές, με πιο συχνές την ήπια κεφαλαλγία και το αίσθημα βάρους στο μέτωπο μετά την εφαρμογή που υποχωρούν σύντομα και μειώνονται μετά από επαναλαμβανόμενες εφαρμογές της ουσίας στο πρόσωπο. Είναι αξιοσημείωτο ότι αν και έως σήμερα έχουν εκτελεστεί εκατομμύρια εγχύσεις botox για κοσμητικούς λόγους, ουδέποτε έχει παρατηρηθεί σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια από τη χρήση του στην κοσμητική ιατρική. Αυτό αποδεικνύεται από διπλές τυφλές μελέτες που διεξήχθησαν σε μεγάλο αριθμό ασθενών, σύμφωνα με τις οποίες οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν ήπιος πόνος, ερύθημα ή εκχύμωση στο σημείο της έγχυσης, ενώ η βλεφαρόπτωση που εμφάνισαν παροδικά μικρός αριθμός ασθενών σχετίστηκε με μη σωστή εφαρμογή ή δόση του φαρμάκου. Επομένως, το botox θα πρέπει να εφαρμόζεται αποκλειστικά από εξειδικευμένους ειδικούς δερματολόγους ή πλαστικούς χειρουργούς με αντίστοιχη εμπειρία στη χρήση του για κοσμητικούς σκοπούς.

Ακούγεται συχνά ότι το botox μπορεί να αλλοιώσει και να παραμορφώσει τα χαρακτηριστικά του προσώπου ή να «παγώσει» τις εκφράσεις. Πρόκειται φυσικά για άλλον έναν μύθο. Το botox μειώνει τις συσπάσεις των μυών που κινούν το δέρμα, με αποτέλεσμα οι λεπτές γραμμές αυτού να απαλύνουν. Όταν η ουσία ενίεται στα σωστά ανατομικά σημεία και στη σωστή δόση, οι εκφράσεις και τα χαρακτηριστικά του προσώπου δεν αλλοιώνονται, αλλά αναδεικνύονται, καθώς το πρόσωπο φαίνεται πιο ξεκούραστο και ανανεωμένο. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι η εφαρμογή θα γίνει σωστά και μόνο από τον εξειδικευμένο Δερματολόγο ή Πλαστικό Χειρουργό που είναι σε θέση να γνωρίζει λεπτομερώς την ανατομία των μυών του προσώπου.

Είναι αλήθεια ότι η διάρκεια δράσης του botox είναι παροδική, πλήρως αναστρέψιμη και κυμαίνεται από 4 έως 6 μήνες κατά μέσο όρο με μια μικρή κινητικότητα που μπορεί να εμφανιστεί ήδη από τον 3^ο μήνα. Επομένως θα πρέπει να επαναλαμβάνεται 2 με 3 φορές το χρόνο.

Είναι λάθος όμως η αντίληψη ότι μετά από πολλές εφαρμογές μειώνεται η αποτελεσματικότητα ή η διάρκεια του botox. Δεν υπάρχει περιορισμός στον αριθμό των θεραπειών που μπορεί να κάνει κανείς. Αντιθέτως, σύμφωνα με μελέτη σε μεγάλο αριθμό ασθενών που δημοσιεύτηκε 2011 στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό American Society of Dermatologic Surgery, η έγκαιρη και συνεπής επανάληψη της θεραπείας κάθε 4 – 5 μήνες οδηγεί σε μεγαλύτερη κάθε φορά μείωση των ρυτίδων, μεγαλύτερη ικανοποίηση των «ασθενών» και μεγαλύτερη διάρκεια του αποτελέσματος που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και τους 7 μήνες.

Επίσης μύθος είναι και η άποψη ότι αν κάποιος αποφασίσει για κάποιο λόγο να διακόψει τη θεραπεία με botox θα επιταχυνθεί η διαδικασία γήρανσης και θα επιδεινωθεί η εικόνα του προσώπου του. Μετά την πάροδο της δράσης του, το πρόσωπο απλά θα επανέλθει σταδιακά στην αρχική, προ της θεραπείας, κατάσταση, καθώς οι μύες αρχίζουν και πάλι να κινούνται κανονικά.

Πρέπει να τονιστεί ότι το ασφαλές διάστημα επανάληψης της θεραπείας είναι οι 4 τουλάχιστον μήνες, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι η συχνότερη, πριν την πάροδο τριμήνου, εφαρμογή μπορεί να εκληφθεί από το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού ως αναμνηστική δόση με εμφάνιση εξουδετερωτικών αντισωμάτων, που αποτελεί και την μόνη περίπτωση μειωμένης διάρκειας ή αποτελεσματικότητας της ουσίας. Η εμφάνιση εξουδετερωτικών αντισωμάτων σε κοσμητική χρήση του botox είναι σπάνια. Έχει αναφερθεί κυρίως στην ιατρική χρήση του φαρμάκου σε πολύ υψηλές δόσεις κυρίως σε νευρολογικά και άλλα νοσήματα.

Είναι μύθος ότι η ανάγκη για την θεραπεία με botox καθορίζεται από την ηλικία. Υπάρχουν πρόσωπα με υπερδραστήριους μύες και έντονη εκφραστικότητα που χρειάζονται botox ήδη από την ηλικία των 20 ετών, ενώ πρόσωπα υποτονικά μπορεί να μην εμφανίσουν ρυτίδες έκφρασης πριν την ηλικία των 30-35 ετών. Επομένως η κατάσταση του προσώπου και όχι η ηλικία καθορίζουν την ανάγκη για την εφαρμογή της θεραπείας με botox. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η έγκαιρη έναρξη της θεραπείας δρα προληπτικά στην εμφάνιση και εγκατάσταση των ρυτίδων και διατηρεί το νεανικό πρόσωπο για πολλά χρόνια. Η προληπτική εφαρμογή του μπότοξ στις ηλικίες 20-30 αναφέρεται συχνά ως “baby botox” και κερδίζει συνεχώς έδαφος.

Ψευδές είναι επίσης ότι το botox αποτελεί τη μαγική λύση που θα εξαφανίσει τις ρυτίδες σε οποιαδήποτε ηλικία. Όταν οι ρυτίδες είναι αρκετά έντονες, έχουν εγκατασταθεί και γίνει μόνιμες ή όταν συνυπάρχει χαλάρωση του δέρματος το botox πέρα από μια πιο ξεκούραστη όψη δεν θα σβήσει εντελώς τις ρυτίδες. Η αλήθεια είναι ότι στις περιπτώσεις αυτές θα απαιτηθεί ο συνδυασμός με άλλες μεθόδους, όπως το γέμισμα αυτών με υαλουρονικό οξύ. Για το λόγο αυτό το botox ως μονοθεραπεία δεν ενδείκνυται σε ηλικίες άνω των 65 ετών.

Αλήθεια είναι ότι η διαδικασία εφαρμογής του Botox στην αισθητική Δερματολογία είναι αρκετά απλή, σύντομη και το άτομο μπορεί να επιστρέψει αμέσως μετά στις καθημερινές του δραστηριότητες. Βέβαια αυτό ισχύει όταν η εφαρμογή γίνεται από εξειδικευμένο Δερματολόγο ή πλαστικό Χειρουργό και σε κατάλληλα εξοπλισμένο ιατρείο, καθώς πρόκειται για μια καθαρά ιατρική θεραπεία. Απαιτεί ενδελεχή γνώση της ανατομίας του προσώπου και οποιοδήποτε αποτέλεσμα θεραπείας που έχει διενεργηθεί από μη ιατρό δεν μπορεί να είναι εγγυημένο.

Αλήθεια είναι ότι το botox είναι εξαιρετικά ευαίσθητη ουσία στις υψηλές θερμοκρασίες. Το αποτέλεσμά του μειώνεται σε μη σωστή συντήρηση, μη σωστή διάλυση του φαρμάκου, καθώς και παραμονή αυτού διαλυμένο για αρκετό διάστημα πριν τη χρήση του. Είναι απαραίτητη η επιλογή ιατρείου και κλινικών με εμπειρία στην εφαρμογή πολλών θεραπειών που μπορούν να πιστοποιήσουν την γνησιότητα του φαρμάκου. Μεγάλη σημασία έχει και η τήρηση κάποιων απλών οδηγιών από μέρους τους ασθενούς (π.χ. αποφυγή άσκησης και τριψίματος της περιοχής για τρία εικοσιτετράωρα), ώστε η διάρκεια δράσης και το αποτέλεσμα του botox να είναι βέλτιστα.

Είναι αλήθεια ότι το botox είναι ακριβό φάρμακο. Επομένως και το κόστος της θεραπείας είναι σχετικά υψηλό. Η επιλογή φθηνών λύσεων και «προσφορών» είναι επικίνδυνη, καθώς στις περιπτώσεις αυτές η προέλευση και η ποιότητα του φαρμάκου είναι αμφίβολη, η διάλυση – αραίωσή του όχι σωστή και το αποτέλεσμα στην καλύτερη περίπτωση θα είναι φτωχό και μικρής διάρκειας. Όταν επιλέγουμε μία ιατρική θεραπεία κύριο κριτήριο θα πρέπει να είναι η εμπειρία του ιατρού και η ασφάλεια της θεραπείας. Σε μη γνήσιο σκεύασμα υπάρχουν σοβαροί και ανυπολόγιστοι κίνδυνοι για την υγεία μας.

Το botox είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται στην ιατρική πάνω από 35 χρόνια με πλήθος κλινικών μελετών να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά του. Οι διάφορες φαρμακοτεχνικές μορφές βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α που κυκλοφορούν διαφέρουν ως προς το μέγεθος και τη δομή του μορίου τους, κάτι που αντανακλά σε κάποιο βαθμό και στο αποτέλεσμα. Όταν η εφαρμογή γίνεται από πιστοποιημένο ιατρό, χρησιμοποιείται το αυθεντικό σκεύασμα και η κατάλληλη τεχνική, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά και απόλυτα ασφαλή.

*Η Δρ Αμαλία Τσιατούρα, Δερματολόγος Αφροδισιολόγος, είναι επιστημονική διευθύντρια του Τμήματος Αισθητικής Δερματολογίας και Laser του Cosmetic Derma Medicine Medical Group,και επιστημονική συνεργάτιδα του Νοσοκομείου δερματικών νόσων «Ανδρέας Συγγρός», μετεκπαιδευθείσα στην Αισθητική Δερματολογία και στα Laser στις ΗΠΑ.

Ξένη δημοσίευση