Ανακαλύφθηκε γονίδιο που προστατεύει από τη νόσο Αλτσχάιμερ

Νέους δρόμους έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας της νόσου Αλτσχάιμερ ανοίγουν δύο νέες έρευνες. Η πρώτη, διαπίστωσε ότι τα πρόωρα σημάδια της νόσου είναι δυνατό να εντοπισθούν 15-25 χρόνια πριν την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων, ενώ η δεύτερη, εντόπισε μία μετάλλαξη γονιδίου που παρέχει προστασία από την ανίατη νευροεκφυλιστική ασθένεια.

Στην πρώτη μελέτη, οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, με επικεφαλής τον καθηγητή νευρολογίας Ράνταλ Μπέιτμαν, που δημοσίευσαν τη μελέτη στο New England Journal of Medicine, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα «χρονολόγιο» της αφανούς προόδου της νόσου πολύ πριν αυτή εκδηλωθεί.

Οι επιστήμονες μελέτησαν επί χρόνια οικογένειες (συνολικά 128 μέλη) που έχουν γενετικό κίνδυνο εμφάνισης νόσου Αλτσχάιμερ και διαπίστωσαν ότι ο οργανισμός αυτών των ατόμων εμφάνισε τα πρώτα σημάδια της νόσου έως και 25 χρόνια πριν τα πρώτα ορατά συμπτώματα.

Στα άτομα με τη σχετική γενετική προδιάθεση, που έχουν κληρονομήσει μία από τις τρεις μεταλλάξεις, οι οποίες σίγουρα προκαλούν τη νόσο, αυτή αρχίζει να εμφανίζεται μετά την ηλικία των 30 ή 40 ετών αντί για τη συνήθη ηλικία των 65- 75 ετών.

Αυτή η σπάνια γενετική και κληρονομική μορφή της νόσου Αλτσχάιμερ αφορά λιγότερο από το 1% των συνολικών περιστατικών.

Οι ερευνητές έκαναν στα άτομα διαδοχικά τεστ αίματος και εγκεφαλονωτιαίου υγρού, καθώς επίσης απεικονίσεις εγκεφάλου και νοητικά τεστ. Έτσι, διαπίστωσαν ότι το πρώτο σημάδι (μία πτώση του επιπέδου του β-αμυλοειδούς στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό) μπορεί να ανιχνευθεί πολύ πρόωρα, ακόμα και 25 χρόνια πριν τα πρώτα συμπτώματα.

Το επόμενο σημάδι, περίπου 15 χρόνια πριν την αρχική εκδήλωση των συμπτωμάτων, είναι η ανίχνευση αυξημένων επιπέδων της Ταυ-πρωτεΐνης, που βρίσκεται στα εγκεφαλικά κύτταρα και επίσης μπορεί να εντοπιστεί στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Παράλληλα, αρχίζει η συρρίκνωση σε τμήματα του εγκεφάλου, καθώς και η εμφάνιση των χαρακτηριστικών εγκεφαλικών πλακών.

Δέκα χρόνια πριν την εκδήλωση της νόσου, εμφανίζεται μείωση στο επίπεδο της γλυκόζης του σακχάρου στον εγκέφαλο, ενώ παράλληλα κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα αδιόρατα προβλήματα μνήμης.

Είναι όμως αβέβαιο κατά πόσο το ίδιο «χρονολόγιο» βιοχημικών αλλαγών στον οργανισμό ισχύει και για τους ανθρώπους που πρόκειται να εμφανίσουν την μη κληρονομική μορφή της νόσου Αλτσχάιμερ, γι’ αυτό οι ερευνητές επεσήμαναν την ανάγκη να γίνουν περαιτέρω έρευνες.

Γονίδιο-προστάτης
Στη δεύτερη μελέτη, σύμφωνα με το Science, επιστήμονες της εταιρίας βιοτεχνολογίας deCODE, με επικεφαλής την Κάρι Στέφανσον, που δημοσιεύσαν την έρευνά τους στο Nature, ανακάλυψαν μία σπάνια γενετική μετάλλαξη που προστατεύει από τη νόσο Αλτσχάιμερ την μειονότητα των ανθρώπων-φορέων της.

Οι ερευνητές ευελπιστούν ότι θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν δεόντως το εύρημα, αναπτύσσοντας φάρμακα που θα μιμούνται την προστατευτική δράση του εν λόγω γονιδίου.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι όσοι είναι άνω των 85 ετών και διαθέτουν την μετάλλαξη, είναι 7,5 φορές λιγότερο πιθανό να έχουν νόσο Αλτσχάιμερ.

Πρόκειται για την πρώτη γενετική μετάλλαξη που έχει βρεθεί να παρέχει ισχυρή προστασία κατά της νόσου. Οι ερευνητές, κάνοντας περαιτέρω έρευνες, κατέληξαν μάλιστα στο συμπέρασμα ότι η εν λόγω γονιδιακή ποικιλομορφία προστατεύει γενικότερα από την άνοια και την έκπτωση των νοητικών λειτουργιών που παρατηρείται στην τρίτη ηλικία.

Βασική αιτία για τη νόσο Αλτσχάιμερ θεωρείται η σταδιακή δημιουργία πρωτεϊνικών
πλακών που καταστρέφουν τα εγκεφαλικά κύτταρα. Οι πλάκες αποτελούνται κυρίως από το πεπτίδιο β-αμυλοειδούς, το οποίο παράγεται από μία πρόδρομη πρωτεΐνη (που ελέγχεται από το γονίδιο ΑΡΡ), όταν η τελευταία διασπάται από ορισμένα ένζυμα (BACE).

Η γενετική μετάλλαξη που ανακαλύφθηκε (και αφορά μόνο ένα «γράμμα» του γενετικού αλφαβήτου, δηλαδή ένα νουκλεοτίδιο στο γονίδιο ΑΡΡ), μειώνει σχεδόν κατά το ήμισυ την ποσότητα του β-αμυλοειδούς που παράγεται μετά τη διάσπαση της πρωτεΐνης ΑΡΡ. Αυτό επιτρέπει στους ηλικιωμένους να αποφεύγουν σε σημαντικό βαθμό τη συσσώρευση σε επικίνδυνα επίπεδα των εγκεφαλικών πλακών.

Η ανακάλυψη ενισχύει την πεποίθηση των επιστημόνων ότι μια υπό ανάπτυξη κατηγορία φαρμάκων -οι αναστολείς BACE, θα μπορούσαν να δράσουν προστατευτικά, αρκεί να χορηγηθούν έγκαιρα.