Αν και έχω σπουδάσει οικονομικά μου πήρε πολύ καιρό να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει με την παγκόσμια οικονομία. Και όπως συμβαίνει συνήθως με τις μεγάλες αλήθειες η πραγματικότητα είναι πολύ απλή αλλά δύσκολα εξηγήσιμη. Θα προσπαθήσω λοιπόν να σας την μεταφέρω όσο πιο συνοπτικά μπορώ.

Όλοι έχουμε ακούσει για το αεροπλανάκι. Οι καινούριοι βάζουν χρήματα ώστε να κερδίσουν οι παλιοί και το κάνουν ελπίζοντας πως θα γίνουν και αυτοί παλιοί με τη σειρά τους ώστε μετά να κερδίσουν χρήματα από τους πιο καινούριους που θα ακολουθήσουν. Το σύστημα είναι απλό και οδηγείται πάντα σε κατάρρευση επειδή οι παλιοί γίνονται όλο και περισσότεροι, ενώ κάποια στιγμή τελειώνουν οι καινούργιοι.

Αν και το σύστημα λειτουργεί πάντοτε με τον παραπάνω τρόπο ποτέ δεν θα το συναντήσετε μπροστά σας σε τόσο καθαρή μορφή. Συνήθως μασκαρεύεται πίσω από αληθοφανείς οικονομικές ή επιχειρηματικές θεωρίες και όταν παύει να λειτουργεί βρίσκει μια ευφάνταστη δικαιολογία για να μην ομολογήσει την πραγματικότητα.

Δυστυχώς, έτσι ακριβώς λειτούργησαν τα διεθνή χρηματιστήρια (και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί) τις τελευταίες 2 δεκαετίες. Όποιος ήθελε χωρίς κανένα κρατικό έλεγχο (γιατί η αγορά ήταν καινούρια και ιδιαίτερα περίπλοκη για να την καταλάβουν οι ελεγκτικές αρχές) άρχιζε να λειτουργεί τη δική του λοταρία.

Για παράδειγμα, μπορεί να μην έχω μετοχές της εταιρείας Α αλλά βγάζω στην αγορά ένα λαχείο που λέει: Στοιχηματίζω πως σε Χ μήνες η τιμή της μετοχής της Α (ή η τιμή του Ψ μετάλλου) θα είναι Χ δολάρια ή κάτι παραπάνω. Αν εσείς πιστεύετε πως θα είναι φθηνότερη πληρώστε με ένα ποσό και αν αποδειχθεί πως έχετε δίκιο θα κερδίσετε περισσότερα. Διαφορετικά θα κρατήσω τα χρήματα που μου δώσατε.

Φυσικά το επενδυτικό προϊόν (λέμε τώρα…) που δημιούργησα δεν το αποκαλώ λαχείο. Το βαφτίζω με κάποιο νέο και εντυπωσιακό όνομα /a> και αποκαλώ την όλη διαδικασία επένδυση σε παράγωγα αντί για τυχερό παιγνίδι.

Τα λαχεία όμως είναι μια σχετικά καθαρή και δίκαιη (φαντάζομαι) διαδικασία γιατί βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στην τύχη. Σε αυτές τις περίεργες αγορές όμως ο παλιός είναι αλλιώς. Καταλαβαίνει την αγορά καλύτερα από τους καινούριους και έτσι κερδίζει πιο συχνά απ’ ό,τι χάνει.

Και το αεροπλανάκι απογειώνεται. Οι γύρω βλέπουν τους παλιούς που βγάζουν χρήματα και αρχίζουν να επενδύουν και αυτοί. Στην αρχή συνήθως έχαναν μέχρι να μάθουν και αυτοί το παιγνίδι και μετά τα έπαιρναν και αυτοί από τους ακόμη πιο καινούριους. Και όσο έπεφταν λεφτά στην πιάτσα οι παλιοί κέρδιζαν και οι καινούριοι προσδοκούσαν πως θα ήταν οι επόμενοι κερδισμένοι.

Επειδή όμως το πράγμα βασιζόταν πάνω στα λεφτά των καινούριων το σύστημα έπρεπε να τροφοδοτείται συνεχώς με νέο όλο και περισσότερο χρήμα. Μια και οι περισσότεροι εκδότες λαχείων λοιπόν (γνωστοί και ως Hedge Funds) ανήκαν σε τράπεζες, όλοι ήθελαν χαμηλά επιτόκια και άφθονα δάνεια για να πέφτει χρήμα στην αγορά και να δουλεύει η μηχανή. Γι’ αυτό και ο καλός Greenspan στην Αμερική τους έκανε τα χατίρια και δανείστηκαν όλοι τεράστια ποσά που από μόνοι τους δεν θα μπορούσαν ποτέ τους να αποπληρώσουν αλλά βασίζονταν στα κέρδη από το αεροπλανάκι για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους.

Μια ωραία (ή μάλλον κακή) πρωία όμως οι καινούριοι τελείωσαν (ή φοβήθηκαν) και τα λαχεία έμειναν στα χέρια παλιών και καινούριων. Ποια θα κερδίσουν και ποια θα χάσουν όμως κανείς δεν γνωρίζει. Ένας ένας οι χαμένοι χρεοκοπούν, ενώ ακόμη και οι κερδισμένοι βρίσκονται με λαχεία που δεν θα εισπράξουν ποτέ αφού ο χαμένος χρεοκόπησε.

Μέσα σε όλο αυτό το χαμό φυσικά κανείς δεν ξέρει ποιος έχει καλά λαχεία και θα τη βγάλει καθαρή και ποιος όχι. Όλοι φοβούνται και όλοι βασίζονται στους φίλους τους στην εκάστοτε κυβέρνηση για να τους ξελασπώσει με έξοδα των φορολογούμενων και δικαιολογία πως έτσι πρέπει να γίνει γιατί διαφορετικά θα καταρρεύσει η οικονομία και θα χάσουμε όλοι μας.

Τα μεγαλοστελέχη φυσικά θα κρατήσουν τα bonus που μασούλησαν τα χρόνια που το αεροπλανάκι δούλευε και τώρα εμείς θα πληρώσουμε τη ζημιά.

Κλαύτα δηλαδή.

Σημείωση: Τα παράγωγα (derivatives) δεν είναι όλα λαχεία και απάτες. Ξεκίνησαν ως πολύ χρήσιμα εργαλεία περιορισμού του κινδύνου. Τελικά όμως η αγορά τα χρησιμοποίησε κυρίως για να ρισκάρουν περισσότερο αυτοί που γνώριζαν σε βάρος των αφελών που νόμιζαν πως θα μπουν και αυτοί στο κόλπο. Και σήμερα πληρώνουμε τις συνέπειες.

Ειδήσεις Σήμερα: