Ορισμός

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο καρκίνος που αναπτύσσεται στο παχύ έντερο και ορθό (Εικόνα 1). Υπάρχουν και άλλοι -σπανιότεροι- τύποι καρκίνου που αναπτύσσονται στο παχύ έντερο.

Εικόνα 1. Ενδοσκοπική εικόνα καρκίνου του παχέος εντέρου

Μέγεθος του προβλήματος

Κάθε χρόνο και σε όλο τον κόσμο, ο καρκίνος του παχέος εντέρου διαγιγνώσκεται σχεδόν σε ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Στις Δυτικές κοινωνίες, αποτελεί τον τρίτο σε συχνότητα καρκίνο για άντρες και γυναίκες και τη δεύτερη σε αιτία θανάτου από καρκίνο. Στην Ευρώπη η υψηλότερη θνησιμότητα παρατηρείται σε άνδρες και γυναίκες των ανατολικών και βορειοδυτικών χωρών. Η θνητότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου είναι χαμηλότερη στις χώρες της νότιας Ευρώπης. Παρά το γεγονός ότι η θνητότητα από καρκίνο του παχέος εντέρου στην Ελλάδα είναι η μικρότερη ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε., εν τούτοις ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί και στη χώρα μας σημαντική αιτία θνησιμότητας. Η συχνότητα στα δύο φύλα είναι παρόμοια. Η πιθανότητα ενός ατόμου, χωρίς συμπτώματα, να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του τη νόσο πλησιάζει το 6% και για τα δύο φύλα, ενώ περίπου οι μισοί από αυτούς θα πεθάνουν από τη νόσο.

Που οφείλεται;

Στη δημιουργία του καρκίνου του παχέος εντέρου συμμετέχουν γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Οι γενετικοί παράγοντες μπορεί να καθορίσουν ποια άτομα έχουν την προδιάθεση να αναπτύξουν τη νόσο, ενώ οι διαιτητικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να καθορίσουν ποια από τα παραπάνω άτομα τα οποία βρίσκονται σε κίνδυνο, τελικά θα εμφανίσουν καρκίνο του παχέος εντέρου.

Πως προκαλείται;

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων αναπτύσσεται σε έδαφος προϋπαρχόντων πολυπόδων. Ο πολύποδας είναι ένας καλοήθης όγκος μεγέθους μερικών χιλιοστών ή εκατοστών που εμφανίζεται στο εσωτερικό του εντερικού σωλήνα. Οι πολύποδες συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα. Όμως σε μεταγενέστερο στάδιο μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο. Η αφαίρεση των πολυπόδων μέσω του ενδοσκοπίου (κολονοσκοπίου) μπορεί να προλάβει την ανάπτυξη του καρκίνου (Εικόνα 2).

Εικόνα 2. Ενδοσκοπική εικόνα πολύποδος του παχέος εντέρου. Ο πολύποδας έχει περιβρογχισθεί με τον βρόγχο πολυποδεκτομής (εισάγεται μέσω του κολονοσκοπίου) και είναι έτοιμος για αποκοπή.

Επίδραση της διατροφής στην καρκινογένεση του παχέος εντέρου

Οι διατροφικές συνήθειες αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους περιβαλλοντικούς παράγοντες, που εμπλέκονται στην καρκινογένεση του παχέος εντέρου. Τα διαθέσιμα στοιχεία των μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί σε πολλές χώρες του κόσμου δείχνουν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου είναι χαμηλότερος σε πληθυσμούς με αυξημένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών, καθώς και ότι ο κίνδυνος αυτός μεταβάλλεται εφ όσον επέλθει αλλαγή των διατροφικών συνηθειών. Ένας από τους διαιτητικούς παράγοντες που είχε συνδεθεί με την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου ήταν η χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών (φυτικού υπολείμματος). Εντούτοις, πρόσφατες μελέτες δεν διαπίστωσαν ότι οι φυτικές ίνες πράγματι ασκούν σημαντική προστατευτική δράση. Φαίνεται πάντως ότι τόσο η ποσότητα, όσο και ο τύπος των φυτικών ινών έχουν σημασία στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Η υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος και ενδεχομένως ζωικού λίπους φαίνεται επίσης ότι σχετίζονται με την εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Αντίθετα, τα πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα έλαια (ιχθυέλαια), καθώς και το ελαιόλαδο ασκούν προστατευτική δράση.

Αλλα συμπληρώματα διατροφής, όπως οι βιταμίνες A, C, E, και β-καροτίνη δεν φαίνεται ότι ασκούν προστατευτική δράση. Όμως το ασβέστιο, το σελήνιο (ένα ιχνοστοιχείο που περιέχεται σε αρκετές τροφές), καθώς και η βιταμίνη D, φαίνεται ότι ασκούν προστατευτική δράση. Ακόμη η λήψη φυλλικού οξέος (μιας βιταμίνης που περιέχεται σε πολλά τρόφιμα φυτικής προελεύσεως) μειώνει την εμφάνιση καρκίνου και πολυπόδων του παχέος εντέρου.

Φαρμακευτικές ουσίες και καρκίνος του παχέος εντέρου

Κλινικές μελέτες των τελευταίων ετών επιβεβαιώνουν τον προστατευτικό ρόλο της ασπιρίνης και των αντιρρευματικών φαρμάκων όσον αφορά στην πρόληψη εμφάνισης καρκίνου και πολυπόδων του παχέος εντέρου. Τα φάρμακα αυτά όμως μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες και αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν συστήνεται η λήψη ασπιρίνης ως προφυλακτικής ουσίας για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Παχυσαρκία και σωματική άσκηση

Η παχυσαρκία ευνοεί την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου, καθώς και η απουσία σωματικής άσκησης. Επομένως ένα απλό προληπτικό μέτρο είναι η προσπάθεια μείωσης του σωματικού βάρους και η υιοθέτηση συστηματικής σωματικής άσκησης (π.χ. βάδισμα μισής ώρας ημερησίως).

Κάπνισμα και κατανάλωση καφέ και οινοπνεύματος

Οι καπνιστές φαίνεται να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Ο κίνδυνος αυτός εξαρτάται από τη διάρκεια και την ποσότητα του καπνίσματος, ενώ φαίνεται να ελαττώνεται με την διακοπή του καπνίσματος. Την ίδια επιβάρυνση φαίνεται να έχει και το κάπνισμα καπνού με τη μορφή πούρου ή με πίπα. Δεδομένων δε και των άλλων βλαβερών συνεπειών του καπνίσματος, η διακοπή του θεωρείται ούτως ή άλλως ωφέλιμη. Αντίθετα η κατανάλωση καφέ που στο παρελθόν είχε θεωρηθεί ότι προστάτευε από την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου σήμερα θεωρείται ότι ούτε προστατεύει ούτε προδιαθέτει σε εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να συνδέουν την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου με την κατανάλωση οινοπνεύματος.

Διαγνωστικές εξετάσεις

Οι κυριότερες και πλέον εύχρηστες εξετάσεις που διαθέτουμε σήμερα για την διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι:

  • Η κολονοσκόπηση και η σιγμοειδοσκόπηση καθώς και
  • Η δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης κοπράνων (Η εξέταση μπορεί να είναι αρνητική παρά την ύπαρξη του όγκου στο έντερο)

Η δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα γίνεται εύκολα στο σπίτι. Αγοράζουμε από το φαρμακείο το κατάλληλο αντιδραστήριο και για τρεις συνεχείς ημέρες, συλλέγουμε μία μικρή ποσότητα κοπράνων και την τοποθετούμε στο ειδικό στέλεχος του αντιδραστηρίου (Εικόνα 3). Από τη δοκιμασία πρέπει υποχρεωτικά να προηγηθεί αποφυγή κάποιων συνηθειών (βούρτσισμα δοντιών κλπ), καθώς και τριήμερη ειδική δίαιτα σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού. Η δοκιμασία αυτή ανιχνεύει αόρατη ποσότητα αίματος στα κόπρανα και αν είναι θετική θέτει την υποψία για περαιτέρω έλεγχο. Στα άτομα με θετική την δοκιμασία κοπράνων συνιστάται η διενέργεια κολονοσκόπησης για τον έλεγχο όλου του παχέος εντέρου και η αφαίρεση των ανευρεθέντων πολυπόδων.

Εικόνα 3. Δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης κοπράνων

Η κολονοσκόπηση γίνεται από γαστρεντερολόγο ιατρό, με την εισαγωγή ενός εύκαμπτου σωλήνα από την έξοδο του εντέρου. Προηγείται καθαρισμός του εντέρου με λήψη καθαρτικού. Εάν διαπιστωθεί κάποια ύποπτη βλάβη στο έντερο υπάρχει η δυνατότητα κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης να ληφθεί ανώδυνα βιοψία και να σταλεί για εξέταση. Επίσης, αν βρεθεί ένας πολύποδας με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που να τον κάνουν εξαιρέσιμο, τότε μπορεί να αφαιρεθεί την στιγμή της εξέτασης ή σε μεταγενέστερη φάση. Εάν ο καρκίνος εντοπίζεται χαμηλά στο έντερο η διάγνωση μπορεί να γίνει με την σιγμοειδοσκόπηση που μοιάζει με την κολονοσκόπηση, αλλά εξετάζει μόνο το τελευταίο τμήμα του εντέρου.

Η ακτινογραφία του παχέος εντέρου (βαριούχος υποκλυσμός) γίνεται σε ακτινολογικό εργαστήριο. Προηγείται και εδώ καθαρισμός του εντέρου. Με τον βαριούχο υποκλυσμό δεν υπάρχει η δυνατότητα να ληφθεί τεμαχίδιο από τον όγκο και να εξετασθεί ιστολογικά (βιοψία), δυνατότητα την οποία παρέχει μόνο η εξέταση μέσω του κολονοσκοπίου.

Εικονική κολονοσκόπηση

Πρόκειται για νέα μέθοδο με την οποία ελέγχεται το παχύ έντερο. Γίνεται με την βοήθεια του αξονικού τομογράφου (Εικόνα 3). Με ειδικό πρόγραμμα το μηχάνημα ανασυνθέτει τις δισδιάστατες εικόνες και τις μετατρέπει σε τρισδιάστατες. Ο αυλός του εντέρου μετατρέπεται σε πραγματικό tunnel και ο όγκος διαγράφεται καθαρότατα.

Εικόνα 3. Εικονική κολονοσκόπηση

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να διαγνωσθεί έγκαιρα ή να προληφθεί;

Η απάντηση είναι αναμφίβολα καταφατική. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να διαγνωσθεί σε πρώιμα στάδια μέσω του προληπτικού ελέγχου των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού αλλά και να προληφθεί με την αφαίρεση των προκαρκινικών βλαβών (πολυπόδων) του εντέρου. Η πρώιμη διάγνωση εξασφαλίζει την πλήρη σχεδόν θεραπεία.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν καρκίνο του παχέος εντέρου και τι πρέπει να κάνουν;

Η ηλικία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου εμφάνισης της νόσου. Υπάρχουν δύο κατηγορίες κινδύνου, η ομάδα μέσου κινδύνου και η ομάδα υψηλού κινδύνου.

Ομάδα μέσου κινδύνου: Aτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών θεωρούνται ως άτομα μέσου κινδύνου. Μετά την ηλικία αυτή η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου διπλασιάζεται για κάθε δεκαετία ζωής. Φυσιολογικά κατά τα άλλα άτομα, ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών θα πρέπει να υποβάλλονται σε δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα κάθε χρόνο και σε σιγμοειδοσκόπηση κάθε 3 ή 5 χρόνια,ή (καλύτερα) σε ολική κολονοσκόπηση ανά 10ετία.

Ομάδα υψηλού κινδύνου: Περιλαμβάνονται άτομα με ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων ή καρκίνου του παχέος εντέρου, καθώς και ασθενείς με μακροχρόνια ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn. Ατομα τα οποία ανήκουν σε οικογένειες με κληρονομική προδιάθεση για καρκίνο του παχέος εντέρου (οικογενής πολυποδίαση, σύνδρομο του κληρονομικού καρκίνου του παχέος εντέρου) μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο σε ποσοστό που φτάνει το 100%. Είναι βασικό χαρακτηριστικό ότι ο στα άτομα που ανήκουν στην ομάδα αυτή ο καρκίνος εμφανίζεται σε νεαρότερη ηλικία. Ατομα που ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικά χρονικά διαστήματα σε κολονοσκόπηση, ανεξάρτητα από την ηλικία τους.

Συστάσεις πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του παχέος εντέρου

  • Ασυνήθιστα συμπτώματα από την κοιλιά ή αλλαγές ή αίμα στις κενώσεις πρέπει να αναφέρονται αμέσως στο γιατρό.
  • Ατομα μεγαλύτερα των 50 ετών (έστω και χωρίς συμπτώματα) θα πρέπει να υποβάλλονται σε δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα κάθε χρόνο και σε εύκαμπτη σιγμοειδοσκόπηση κάθε 3 με 5 χρόνια ή σε κολονοσκόπηση ανά 10ετία.
  • Η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και ασβεστίου προφυλάσσει από εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Το αντίθετο συμβαίνει με την κατανάλωση κόκκινου κρέατος.
  • Η αποφυγή του καπνίσματος και της καθιστικής ζωής, καθώς και η υιοθέτηση συστηματικής άσκησης (π.χ. περπάτημα) αποτελούν σημαντικούς προληπτικούς παράγοντες.
  • Η αφαίρεση των πολυπόδων προλαμβάνει την εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου.
  • Οι στενοί συγγενείς των ασθενών που εμφάνισαν καρκίνο του παχέος εντέρου σε νεαρή ηλικία πρέπει να συμβουλευτούν ειδικό γιατρό.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: