Οδηγός μηνιγγίτιδας: Αναγνωρίστε την έγκαιρα

Στο άκουσμα της λέξης μηνιγγίτιδα όλοι, ακόμα και οι ίδιοι οι γιατροί τρομάζουμε κι αυτό γιατί μερικές φορές εκδηλώνεται ύπουλα και εξελίσσεται τόσο γρήγορα που επιφέρει μόνιμες νευρολογικές βλάβες, ή ακόμη και το θάνατο μέσα σε λίγες ώρες. Αυτό βέβαια δεν είναι ο κανόνας, αλλά ένα ενδεχόμενο το οποίο πρέπει να έχουμε πάντα υπόψην ακριβώς για να είμαστε σε ετοιμότητα να αναγνωρίζουμε γρήγορα τα συμπτώματα και να αναζητούμε έγκαιρα ιατρική αντιμετώπιση.

Τι ακριβώς είναι η μηνιγγίτιδα;

Η μηνιγγίτιδα είναι η φλεγμονή των μηνίγγων και του υγρού που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Οι μήνιγγες είναι τρεις λεπτές μεμβράνες που καλύπτουν και προστατεύουν τον ευαίσθητο νευρικό ιστό.

Τα συνηθέστερα αίτια μηνιγγίτιδας είναι οι μικροοργανισμοί, αλλά υπάρχουν και άλλες σπανιότερες μη λοιμώδεις μορφές της νόσου, όπως για παράδειγμα η μηνιγγίτιδα που σχετίζεται με νεοπλασία, με ρευματικά νοσήματα, με φάρμακα κ.α.

Ποιές είναι οι πιο συχνές μορφές μικροβιακής μηνιγγίτιδας;

Ιοί διαφόρων οικογενειών είναι τα πιο συχνά αίτια μηνιγγίτιδας. Η νόσος που προκαλούν είναι στην πλειονότητα των περιπτώσεων ήπια και αυτοπεριοριζόμενη και συνήθως λέγεται άσηπτη μηνιγγίτιδα.

Τα βακτήρια δεν είναι τόσο συχνά αίτια, αλλά ευθύνονται για τις σοβαρές και θανατηφόρες περιπτώσεις μηνιγγίτιδας. Από αυτά ο μηνιγγιτιδόκοκκος, ό πνευμονιόκοκος και ο αιμόφιλος της γρίπης είναι οι πιο συχνοί εκπρόσωποι.

Άλλα σπανιότερα αίτια είναιτο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, οι μύκητες, τα παράσιτα.

Με ποιούς τρόπους φτάνουν τα μικρόβια στις μήνιγγες;

Ένας συνήθης τρόπος είναι η μετάδοση των μικροβίων με τα σταγονίδια. Ένας άνθρωπος που πάσχει από μηνιγγίτιδα και βήχει ή φτερνίζεται σκορπά στον αέρα χιλιάδες μικρόβια. Το ίδιο και ένας υγιής φορέας των υπεύθυνων βακτηρίων, τα οποία εντοπίζονται στην περιοχή του ρινοφάρυγγα (10-25% του πληθυσμού είναι φορείς). Πολλές φορές αρκεί ένα απλό φιλί ή να μοιραστούμε ένα ποτήρι, για να «κολλήσουμε».

Από τη στιγμή που θα φτάσουν τα μικρόβια στην περιοχή του ρινοφάρυγγα μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος και μέσω αυτής να φτάσουν στο περίβλημα του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Εναλλακτικά μπορούν να συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται στο αίμα προκαλώντας σηψαιμία, μια λίαν επικίνδυνη κατάσταση που παρουσιάζεται συνήθως στη μηνιγγιτιδοκοκκική λοίμωξη. Πρέπει να τονίσουμε ότι η σηψαιμία μπορεί να εκδηλωθεί χωρίς να συνυπάρχει μηνιγγίτιδα.

Άλλος τρόπος με τον οποίο τα βακτήρια φτάνουν στις μήνιγγες είναι μέσω του αίματος από μια προσβεβλημένη, απομακρυσμένη περιοχή, π.χ. πνευμονία ή και με άμεση εισβολή από παρακείμενες εστίες λοίμωξης, όπως ωτίτιδα, ή παρρινοκολπίτιδα, ή οδοντικό απόστημα. Τέλος μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση μπορεί να είναι η οδός μέσω της οποίας φτάνουν τα μικρόβια στον εγκέφαλο.

Ποιοί κινδυνεύουν;

Ο καθένας από εμάς μπορεί να εκδηλώσει μηνιγγίτιδα, υπάρχουν όμως κάποιοι που κινδυνεύουν περισσότερο:

Παιδιά κάτω των πέντε ετών.

Νεαροί ενήλικες μεταξύ 18 και 24 ετών.

Ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών.

Οι στρατιώτες που μένουν σε κοιτώνες, οι φοιτητές στις εστίες ή οι μαθητές σε οικοτροφεία επίσης λόγω συνθηκών συνωστισμού κινδυνεύουν περισσότερο.

Αντίστοιχα κινδυνεύουν και τα παιδιά και οι εργαζόμενοι των παιδικών σταθμών.

Οι έγκυες γυναίκες κινδυνεύουν 20 φορές περισσότερο να «κολλήσουν» ένα μικρόβιο που λέγεται λιστέρια και μπορεί να προκαλέσει μηνιγγίτιδα. Αν συμβεί κάτι τέτοιο κινδυνεύει και το έμβρυο.

Οι διαβητικοί.

Οι ανοσοκατασταλμένοι (AIDS, φάρμακα).

Όσοι έχουν υποστεί σπληνεκτομή.

Άτομα που πάσχουν από ωτίτιδα, παραρρινοκολπίτιδα, πνευμονία.

Άτομα που έχουν υποστεί νευροχειρουργική επέμβαση.

Το αλκοόλ και το κάπνισμα επίσης θεωρούνται ότι μειώνουν τις φυσικές αντιστάσεις του οργανισμού.

Πρόκειται για εποχιακή νόσο;

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα συμβαίνει περισσότερο τους χειμερινούς μήνες, ενώ η ιογενής τους καλοκαιρινούς.

Ποιά είναι τα συμπτώματα που πρέπει να με ανησυχήσουν;

Εύκολα συγχέονται τα πρώιμα συμπτώματα της μηνιγγίτιδας με αυτά της γρίπης. Συνήθως η κλινική εικόνα αναπτύσσεται μέσα σε διάστημα 1 ως 2 ημερών, αλλά κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αποβούν μοιραίες μέσα σε λίγες ώρες.

Ακόμη και στις λιγότερο σοβαρές περιπτώσεις όσο καθυστερεί η κατάλληλη αγωγή, τόσο πιθανότερο να προκληθεί μόνιμη νευρολογική βλάβη.

Αν αναγνωρίσετε κάποιο/α από τα ακόλουθα συμπτώματα αναζητήστε άμεση ιατρική βοήθεια:

Υψηλός πυρετός

Δυνατός πονοκέφαλος

Ναυτία και έμετος

Διανοητική σύγχυση

Σπασμοί

Ληθαργικότητα

Δυσκαμψία του αυχένα. Δυσκολευόμαστε να ακουμπήσουμε το πηγούνι μας στο στέρνο και κατά την κίνηση αυτή εκδηλώνεται πόνος στην περιοχή του αυχένα.

Εξάνθημα οπουδήποτε αλλά κυρίως κοντά στις μασχάλες και στα χέρια και τα πόδια Το εξάνθημα είναι πολύ σημαντικό γιατί υποδηλώνει την παρουσία σηψαιμίας που μπορεί γρήγορα να οδηγήσει στο θάνατο.

Χαρακτηρίζεται από συμπλέγματα κηλίδων βαθύ κόκκινου-μοβ χρώματος, μεγέθους κεφαλής καρφίτσας που δεν αποχρωματίζονται με την πίεση.

Αν δηλαδή δοκιμάσουμε να ασκήσουμε πίεση στην πάσχουσα περιοχή με ένα γυάλινο ποτήρι θα δούμε μέσα από αυτό ότι οι δερματικές βλάβες παραμένουν οι ίδιες. Σύντομα αυτές οι αλλοιώσεις εξελίσσονται σε μεγάλες δερματικές εστίες.

ΑΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΤΕ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΜΙΑ ΤΕΤΟΙΑ ΔΕΡΜΑΤΙΚΉ ΒΛΑΒΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΕΥΘΥΝΘΕΙΤΕ ΑΜΕΣΑ ΣΕ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ!

Ευαισθησία στο φως

Πόνοι στις αρθρώσεις και τους μυς

Στα βρέφη τα συμπτώματα μπορεί να είναι τελείως άτυπα:

Προεξέχουσες πηγές (τα μαλακά σημεία μεταξύ των οστών στο κρανίο προβάλλουν προς τα πάνω εξαιτίας της αυξημένης ενδοκρανιακής πίεσης)

Μειωμένη ενεργητικότητα

Υπερβολική υπνηλία

Δυσκολία στο τάισμα-άρνηση λήψης τροφής

Έμετοι

Υψηλής συχνότητας κλάμα

Υπερευαισθησία

Ποιες είναι οι επιπλοκές;

I. Οξείες επιπλοκές (μπορούν να συμβούν κατά την πορεία της νόσου):

Διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από πολλαπλές θρομβώσεις και αιμορραγίες.

Εγκεφαλίτιδα. Προκύπτει από την εξάπλωση της λοίμωξης στο εγκεφαλικό παρέγχυμα.

Ανθεκτικός πυρετός

Σπασμοί

Νεφρική ανεπάρκεια

Επινεφριδιακή ανεπάρκεια που μπορεί να οδηγήσει τον οργανισμό σε κατάρρευση.

Σύνδρομο απρόσφορης έκκρισης αντιδιουρητικής ορμόνης. Χαρακτηρίζεται από κατακράτηση υγρών.

II. Χρόνιες επιπλοκές (μπορούν να εκδηλωθούν μετά την αποδρομή της νόσου):

Μεταβολές στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα.

Μαθησιακές δυσκολίες ή πνευματική καθυστέρηση στα βρέφη και παιδιά.

Απώλεια του λόγου (ολική ή μερική).

Απώλεια όρασης (ολική ή μερική).

Απώλεια ακοής (ολική ή μερική).

Εγκεφαλική παράλυση στα βρέφη (π.χ. σπαστική τετραπληγία).

Παράλυση (ολική ή μερική).

Σπασμοί/ Επιληψία.

Υπάρχει θεραπεία;

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι μια επείγουσα κατάσταση που χρειάζεται άμεση ενδοφλέβια αγωγή με αντιβιοτικά. Όσο πιο νωρίς αρχίσει η θεραπεία, τόσο ελαχιστοποιείται η πιθανότητα επιπλοκών και εξασφαλίζεται η ομαλή ανάρρωση. Παρόλα αυτά η θνητότητα της αγγίζει το 10-25%, με τα βρέφη κάτω των δύο ετών και τους ηλικιωμένους να έχουν τη χειρότερη πρόγνωση.

Κατά περίπτωση και ανάλογα με την κλινική εικόνα μπορούν να δοθούν και άλλα φάρμακα, όπως π.χ. κορτικοειδή για τον περιορισμό του εγκεφαλικού οιδήματος, ή διουρητικά για το εγκεφαλικό οίδημα.

Η ιογενής μηνιγγίτιδα δεν χρειάζεται αντιβιοτικά, παρά μόνο ανάπαυση και υποστηρικτική αγωγή. Φάρμακα δίνονται στη περίπτωση που πιθανολογείται η περίπτωση ερπητικής λοίμωξης.
Η διάρκεια της νόσου είναι 7-10 μέρες και η θνητότητα είναι μικρότερη από 1%.

Υπάρχει τρόπος προφύλαξης;

Μέχρι στιγμής υπάρχει εμβόλιο για τον αιμόφιλο που συγκαταλέγεται στο πρόγραμμα εθνικού εμβολιασμού και είναι ιδιαίτερα ασφαλές και αποτελεσματικό. Εμβόλια υπάρχουν επίσης και για ορισμένα στελέχη του πνευμονιόκοκκου και του μηνιγγιτιδόκοκκου, αλλά έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα και συστήνονται κατά περίπτωση.

Σημαντικά εξάλλου στην πρόληψη της νόσου είναι και απλά πράγματα, όπως το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών. Διδάξτε στο παιδί σας να πλένει τα χέρια του πριν το φαγητό, μετά την επιστροφή από το σχολείο και μετά τη χρήση της τουαλέτας.

Ενισχύστε το ανοσοποιητικό σας σύστημα με επαρκή ανάπαυση, άσκηση και υγιεινή διατροφή που περιλαμβάνει φρέσκα φρούτα, λαχανικά και δημητριακά.

Αν είστε έγκυος φροντίστε το κρέας που τρώτε να είναι καλομαγειρεμένο και αποφεύγετε τυριά που μπορεί να έχουν γίνει από μη παστεριωμένο γάλα (κίνδυνος λιστερίωσης).

Αν εμβολιαστώ με όλα τα διαθέσιμα εμβόλια παύω να κινδυνεύω;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά ΟΧΙ. Τα υπάρχοντα εμβόλια προστατεύουν από ορισμένα μόνο στελέχη των μικροβίων και άρα αφήνουν πάντα ανοικτό το ενδεχόμενο της νόσου. Μην ξεχνάμε εξάλλου πως για ένα από τα πιο συχνά αίτια μηνιγγίτιδας, τον μηνιγγιτιδόκοκκο τύπου B δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο.

Αν κάποιο κοντινό μου πρόσωπο εκδηλώσει μηνιγγίτιδα;

Στην περίπτωση που κάποιο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο με το οποίο ερχόμαστε σε στενή επαφή εκδηλώσει μηνιγγίτιδα, τότε επιβάλλεται άμεση ανοσοποίηση με εμβολιασμό και χημειοπροφύλαξη (αντιβίωση). Η χημειοπροφύλαξη σκοπό έχει να καλύψει το διάστημα από τον εμβολιασμό μέχρι την παραγωγή αντισωμάτων.

Αν εκδηλωθεί κρούσμα στο σχολείο ή τον παιδικό σταθμό;

Ανάλογη είναι η αντιμετώπιση και σε αυτήν την περίπτωση. Πρέπει δηλαδή τα υπόλοιπα παιδιά και οι οικογένειες τους να εμβολιαστούν και να πάρουν χημειοπροφύλαξη.Όσον αφορά τον χώρο του σχολείου και του παιδικού σταθμού, ο απλός αερισμός αρκεί. Η απολύμανση δεν προσφέρει παραπάνω όφελος αφού τα μικρόβια επιζούν για λίγες ώρες όταν βρίσκονται εκτός του ανθρωπίνου σώματος.

health.in.gr