Νόσος Αλτσχάιμερ: φως στα αίτια, ελπίδα για τη θεραπεία

Μια επιδημία διαφορετική από τις άλλες που έπληξαν την ανθρωπότητα μέχρι σήμερα, φοβούνται οι επιστήμονες ότι θα ξεσπάσει μέσα στην επόμενη δεκαετία. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησε ομάδα Αμερικανών επιστημόνων από το Ινστιτούτο Rush για την Υγιή Γήρανση ο αριθμός των πασχόντων από τη νόσο Αλτσχάιμερ πρόκειται να τριπλασιαστεί μέχρι το έτος 2050.

Σε τι συνίσταται όμως αυτή η νόσος; Τι ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλο μας όταν η ηλικία μεγαλώνει και αρχίζουμε να ξεχνούμε; Πότε η απώλεια μνήμης είναι φυσιολογική συνέπεια του γήρατος και πότε πρέπει να ανησυχούμε και να αναζητούμε ιατρική βοήθεια;

Η νόσος του Αλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας, μιας κατάστασης που ορίζεται σαν η προοδευτική έκπτωση των ανώτερων λειτουργικών του εγκεφάλου, όπως η μνήμη, η σκέψη και η συμπεριφορά. Τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου σιγά σιγά πεθαίνουν και καταστρέφεται η μεταξύ τους συνεργασία και ικανότητα επικοινωνίας.

Ο λόγος που συμβαίνει κάτι τέτοιο δεν είναι πλήρως κατανοητός. Πολυάριθμοι παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί. Η σύγχρονη επιστήμη παραδέχεται ότι η αιτιολογία της νόσου είναι πολυπαραγοντική με την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων όπως η διατροφή να παίζει ρόλο κλειδί.

Ποια είναι όμως τα πιο κοινά συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ και πότε κάποιος πρέπει να ανατρέξει στον ειδικό νευρολόγο ή ψυχίατρο ώστε να αναζητήσει βοήθεια;
Κατά κύριο λόγο η νόσος προσβάλλει τη μνήμη. Ο ασθενής έχει πρόβλημα να θυμηθεί πληροφορίες που τον αφορούν ή να απομνημονεύσει καινούριες. Σε προχωρημένα στάδια κάποιος μπορεί να ξεχάσει πού και πότε γεννήθηκε ή ποια είναι τα ονόματα στενών συγγενικών του προσώπων.

Απώλεια του προσανατολισμού και σύγχυση. Δεν είναι σπάνιο ασθενείς της νόσου να χάνονται σε μέρη που τους είναι οικεία και να μη θυμούνται πώς και γιατί βρέθηκαν εκεί. Μπορεί επίσης να μην αναγνωρίζουν οικεία πρόσωπα ή τοποθεσίες όπως και σε ποια χρονική στιγμή της ημέρας βρίσκονται ή το έτος που διανύουμε.

Στην καθημερινή ζωή του, το άτομο μπορεί να ξεχνά που βάζει αντικείμενα που χρησιμοποιεί κάθε ημέρα, όπως τα γυαλιά του ή τα κλειδιά του, ενώ δεν είναι σπάνιο να τα βάζει σε μέρη τελείως ασυνήθιστα, όπως π.χ. να βάζει τα γυαλιά του στο ψυγείο.

Η ικανότητα για αφηρημένη σκέψη επηρεάζεται σημαντικά και πολλές φορές το άτομο βρίσκει αρκετά δύσκολο να ισολογίσει τα έσοδα και έξοδα του από ότι συνήθως. Δεν είναι σπάνιες οι φορές που μπορεί να ξεχάσει τι σημαίνουν οι αριθμοί και ποια η χρησιμότητά τους και τι πρέπει να κάνει μαζί τους.

Προοδευτικά καθημερινές ασχολίες ρουτίνας όπως το ντύσιμο, ή το φαγητό γίνονται ολοένα και δυσκολότερες. Ο ασθενής μπορεί να ξεχάσει ποια η χρησιμότητα του πηρουνιού ή της σκούπας και να τα κοιτά παράξενα χωρίς να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει.

Πολύ σημαντικές είναι και οι αλλαγές που παρατηρούνται στη συμπεριφορά. Ασυνήθιστα επιθετική συμπεριφορά, ευερεθιστότητα ή απόσυρση και απάθεια μπορεί να σημαίνουν την έναρξη συμπτωμάτων άνοιας. Με παρόμοιο τρόπο συμπτώματα κατάθλιψης ή και αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου αποτελούν σημεία της νόσου.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι εάν κάποιο από τα αγαπημένα μας πρόσωπα αρχίσει να παρουσιάζει παρόμοια συμπτώματα, πρέπει να αναζητήσουμε τη βοήθεια κάποιου ειδικού ιατρού. Το οριακό σημείο που η απώλεια της μνήμης ή της ικανότητας σκέψης και η αποδιοργάνωση συμπεριφοράς παραβλάπτουν τη φυσιολογική λειτουργικότητα στις απαιτήσεις της καθημερινής του ζωής, θέτουν τη βάση για την αναζήτηση βοήθειας.

Η επίπτωση της νόσου αυξάνεται σημαντικά με την πρόοδο της ηλικίας, αλλά δεν είναι σπάνιες και οι περιπτώσεις έναρξης σε μικρότερες ηλικίας γύρω στα 50 έτη. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες στατιστικές μελέτες ένας στους 10 ανθρώπους άνω των 65 ετών πάσχει από τη νόσο, ενώ το ίδιο ισχύει για έναν στους δύο ηλικίας άνω των 85 ετών.

Πώς όμως μπορεί να γίνει η διάγνωση από τον ειδικό;
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η απόδοση παρόμοιων συμπτωμάτων με όσα περιγράψαμε εύκολα και αβασάνιστα σε άνοια, είναι εσφαλμένη. Πολλές ιατρικές καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, παλαιός τραυματισμός της κεφαλής, μεταβολικές παθήσεις όπως θυρεοειδοπάθειες ή ανεπιθύμητες ενέργειες κάποιων φαρμάκων μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα.

Οι πιο πολλές από αυτές αντιμετωπίζονται και πρέπει να αποκλεισθούν πριν γίνει οριστική διάγνωση. Η τελική διάγνωση είναι εφικτή μόνο μεταθανάτια με εξέταση του εγκεφάλου στο μικροσκόπιο. Η σύγχρονη επιστήμη όμως παρέχει τα μέσα στους ειδικούς να διαγνώσουν τη νόσο με ακρίβεια που αγγίζει το 90%.

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν ειδικές νευροψυχολογικές δοκιμασίες όπως το Mini Mental State, υποβάλλοντας τους ασθενείς σε ένα ερωτηματολόγιο ώστε να διαπιστώσουν την κατάσταση των διανοητικών τους λειτουργιών αλλά και για να αποκλείσουν άλλες συνυπάρχουσες παθήσεις όπως η κατάθλιψη.

Το ερωτηματολόγιο υποβάλλει τον ασθενή σε απλές ερωτήσεις σχετικά με τον τόπο και το χρόνο, απλές αριθμητικές πράξεις και δοκιμασίες απλής λογικής. Έτσι εξετάζεται η μνήμη, η νόηση η ικανότητα χρήσης της γλώσσας αλλά και σταθερότητα της προσωπικότητας και των συναισθημάτων.

Στη συνέχεια η διενέργεια ειδικών εξετάσεων όπως η μαγνητική και αξονική τομογραφία, ή ειδικές εξετάσεις αίματος οριστικοποιούν τη διάγνωση και αποκλείουν άλλα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα.

Η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση βοηθά τον ασθενή αλλά και την οικογένεια του να γνωρίσει και να κατανοήσει το πρόβλημα καθώς και επιτρέπει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό των μελλοντικών αναγκών της φροντίδας του. Επίσης επιτρέπει τη χορήγηση φαρμάκων που είναι χρήσιμα μόνο αν η διάγνωση γίνει σε αρχικά στάδια.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα μπορούν να επιβραδύνουν την απώλεια της μνήμης χωρίς να θεραπεύουν τη νόσο, μόνο αν χρησιμοποιηθούν νωρίς στα αρχικά στάδια. Η δράση τους έγκειται στην επιβράδυνση της αποδόμησης της ακετυλοχολίνης μίας ουσίας που βοηθά την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων.

Παρ’ ότι πολυάριθμα φάρμακα αλλά και ερευνητικά εμβόλια παρέχουν σήμερα ελπίδες για εξεύρεση μίας αποτελεσματικότερης θεραπείας, το κλειδί είναι η παροχή επαρκούς φροντίδας στα πλαίσια της οικογένειας και του περιβάλλοντος του ασθενούς.

Πάνω από όλα υπομονή! Ο ασθενής δεν είναι σε θέση να καταλάβει το τι του συμβαίνει και με ποιο τρόπο δυσχεραίνει την καθημερινότητα των ανθρώπων γύρω του. Η οργάνωση ενός δομημένου και εύκολου καθημερινού προγράμματος βοηθά και ανακουφίζει τους αρρώστους μιας και οι βασικές τους ασχολίες οργανώνονται ευκολότερα και αποτελεσματικότερα.

Δεν είναι εφικτό να ζητούμε από τους ασθενείς παραπάνω από όσα είναι σε θέση να επιτελέσουν. Μία νοικοκυρά που ξεχνά για τρίτη φορά το φαγητό στη φωτιά, είναι φανερό χρειάζεται βοήθεια και τροποποίηση των απαιτήσεων που έχουμε από εκείνη.

Σε κάθε περίπτωση η καθοδήγηση ενός ειδικού είναι απαραίτητη μιας η πείρα και οι γνώσεις του αποτελούν έναν πολύτιμο πλοηγό για την οργάνωση ενός σχεδίου βοήθειας και φροντίδας όσων πάσχουν από την άνοια.

Είναι μάλιστα ευκαιρία με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Νόσου Αλτσχάιμερ που ερορτάζεται στις 21 Σεπτεμβρίου να αποδώσουμε σεβασμό και εύσημα στους χιλιάδες ανθρώπους που αφιερώνουν τη ζωή τους στη φροντίδα ανθρώπων με άνοια.

Πολλές φορές η προσπάθεια τους μπορεί να φαίνεται μάταιη και ανέλπιδη, κάτι που εξαντλεί γρήγορα τα ψυχικά τους αποθέματα. Για αυτό τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί ειδικές ομάδες αλληλοβοήθειας για τους ανθρώπους που φροντίζουν ασθενείς με άνοια, όπου ανταλλάσσονται χρήσιμες συμβουλές και απόψεις για το πώς το έργο τους γίνεται αποτελεσματικότερο και λιγότερο κουραστικό.

Ας μην ξεχνάμε ότι η άνοια είναι και αυτή μία πάθηση που απλά προσβάλλει τις πιο ευαίσθητες πτυχές της προσωπικότητας και συμπεριφοράς εκείνου που πάσχει. Η επιστήμη μπορεί να βοηθήσει αλλά το κλειδί βρίσκεται στην αγάπη και κατανόηση όλων μας.

health.in.gr