Ψυχοθεραπεία: Ο δρόμος προς την αυτογνωσία

Ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση, ψυχολογικές υπηρεσίες, οι όροι αυτοί έχουν εισβάλει στην καθημερινότητά μας. Μερικές φορές δεν είναι ξεκάθαρο για ποιο ακριβώς πράγμα πρόκειται, υπάρχει σύγχυση και σε ορισμένες περιπτώσεις πιστεύεται λανθασμένα ότι για να κάνει κανείς ψυχοθεραπεία πρέπει να είναι «τρελός».

Γενικός ορισμός
Σύμφωνα με τον Lewis Wolberg «Ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία με ψυχολογικά μέσα των προβλημάτων συναισθηματικής φύσης, κατά την οποία ένα κατάλληλα εκπαιδευμένο άτομο δημιουργεί μια επαγγελματική σχέση με τον «ασθενή», με στόχο:
να εκτοπίσει, αναμορφώσει ή επιβραδύνει τα υπάρχοντα συμπτώματα,
να οργανώσει τη συμπεριφορά σε σωστές βάσεις, αλλάζοντας τα δυσλειτουργικά σχήματά της και
να προάγει τη θετική ανάπτυξη κι εξέλιξη της προσωπικότητας».

Για ποιον είναι η ψυχοθεραπεία;
Η ανάγνωση, η γραφή και τα μαθηματικά του σχολείου, ακόμα και τα ανώτερα διπλώματα δεν προετοιμάζουν τους περισσότερους ανθρώπους για τις προκλήσεις της συναισθηματικής και της κοινωνικής ζωής. Ούτε βέβαια υπάρχουν και πολλά μαθήματα που να διδάσκουν πώς να λύνει κανείς τα προβλήματα με τον εαυτό του ή πώς να σχετίζεται με τους άλλους.

Η ψυχοθεραπεία κάνει αυτό ακριβώς. Βοηθάει τον άνθρωπο να βρει την εσωτερική του αρμονία και ισορροπία και να χτίσει τις σχέσεις του με τους άλλους σε γερές βάσεις.

Προσωπικά ζητήματα
Υπάρχουν δυσκολίες που κανείς τις κουβαλάει μαζί του όλη την ώρα και υποφέρει από αυτές, ενώ δεν υπάρχει λόγος, αφού μπορούν να διευθετηθούν μέσω θεραπείας:
Χαμηλή αυτοεκτίμηση: το άτομο δεν αισθάνεται καλά για τον εαυτό του, νιώθει ότι μειονεκτεί σε σύγκριση με τους άλλους.
Χαμηλή αυτοπεποίθηση: πιστεύει ότι δε θα τα καταφέρει, δεν τολμάει νέα πράγματα.
Χαμηλή αυτοαξία: αισθάνεται ότι δεν αξίζει τίποτα σαν άτομο, ότι έχει κάποια βασικά μειονεκτήματα που αποτελούν τροχοπέδη στη ζωή του και την εξέλιξή του.
Τελειομανία: βασανίζεται γιατί πρέπει να τα κάνει όλα τέλεια (και αυτό δεν είναι πάντα δυνατό).
Αναβλητικότητα: μεταθέτει γι’ αργότερα αυτό που πρέπει να γίνει τώρα.
Θυματοποίηση: με κάποιον τρόπο το άτομο έχει πάντα το ρόλο του θύματος, το ξεγελούν, το προσβάλλουν, το εκμεταλλεύονται, του επιτίθενται.
Αίσθηση αφόρητης δυσκολίας: τίποτα δεν είναι εύκολο στη ζωή, όλα είναι μια τεράστια προσπάθεια κι αγώνας.
Πλάνη της δύναμης: ο άνθρωπος πιστεύει ότι θα τα κατάφερνε στη ζωή του μόνο αν ήταν συναισθηματικά πιο δυνατός, ή αναίσθητος ή αν έδειχνε πυγμή.
Θυσία για τους άλλους: το άτομο αισθάνεται ότι πρέπει να βάζει τις ανάγκες των άλλων πάντα πριν από τις δικές του και να θυσιάζεται.
Πάντα βιαστικός: δεν έχει ούτε λεπτό να πάρει ανάσα, αισθάνεται ότι το πρόγραμμά του είναι εκτός ελέγχου, τρέχει σε φρενήρη ρυθμό.
Αγχωμένος και στρεσαρισμένος.
Έχει πάει για ιατρικές εξετάσεις και του είπαν ότι δεν έχει τίποτα.
Ανήσυχος και νευρικός, εκνευρίζεται με το παραμικρό.
Έχει άσχημες σκέψεις.
Αισθάνεται ότι η ζωή του δεν έχει σκοπό και
Ότι δεν έχει ελπίδες αυτό που κάνει.
Αίσθημα μοναξιάς κι απομόνωσης.
Εγκαταλελειμένος.
Αυτολύπηση «όλα σε μένα τον καημένο τυχαίνουν».
Αδικία: «δεν μου αξίζει αυτό, είναι άδικο».
Αίσθημα μίσους απέναντι σε όλον τον κόσμο.
Δυσκολία να εμπιστευτεί άλλους ή, αντίθετα, εμπιστεύεται με μεγάλη ευκολία.
Απείθαρχος: δεν μπορεί να κάνει αυτό που πρέπει να γίνει.
Ψυχαναγκαστικός: εμμένει σε μια ιδέα και δε μπορεί να ξεκολήσει.
Παρορμητικός: δε σκέφτεται πριν πράξει.
Αυτογνωσία: δε γνωρίζει τον ευατό του, γιατί αισθάνεται έτσι, γιατί αντιδρά έτσι, γιατί είναι αυτός που είναι.
Μετά από μια άσχημη εμπειρία το άτομο λέει: «έτσι γίνεται πάντα, όλα σε μένα τυχαίνουν».

Ζητήματα σχέσεων
Αυτά τα προβλήματα διαφαίνονται στις διαπροσωπικές σχέσεις, είτε στην πραγματικότητα είτε έτσι όπως τις φαντάζεται κανείς.

Καυγάδες/λογομαχίες: αν νομίζετε ότι αποτελούν φυσιολογική δραστηριότητα σε μια σχέση, ξανασκεφτείτε το.

Αναστάτωση/κοσμοχαλασιά: υπάρχουν τρεις θέσεις στο τρίγωνο του δράματος: το θύμα, ο κακός και ο λυτρωτής. Το δράμα ξεκινά με δυο άτομα που παίζουν κάποιο ρόλο (πχ, ο άντρας το θύμα, η γυναίκα ο λυτρωτής). Στη συνέχεια, τα άτομα αυτά αλλάζουν ρόλους: κι ενώ οτιδήποτε μπορεί να συμβεί, το αποτέλεσμα είναι πάντα το ίδιο: όλοι αισθάνονται άσχημα. Η συνηθέστερη μορφή αυτού του δράματος σε ένα γάμο είναι όταν η σύζυγος επιθυμεί να μιλήσει για ένα πρόβλημα και ο σύζυγος της λέει πως να το λύσει. Αντίστοιχα, σε μια φιλία, στη διάρκεια του καφέ, η φίλη λέει στη φιλενάδα της «να σου δώσω μια συμβουλή», ή «αν ήμουν στη θέση σου, θα έκανα….».

Ακρόαση: δεν πρόκεται απλώς για την αίσθηση της ακοής, αλλά για την ενεργητική ακρόαση, που εμπεριέχει μια ιδιαίτερη ικανότητα. Αν κάποιος σας λέει ότι δεν ακούτε, πιθανότατα έχει δίκιο.

Συν-εξάρτηση: σημαίνει απώλεια ατομικής ταυτότητας κι εκφράζεται με την έντονη ανάγκη του ατόμου να έχει κάποιο άλλο άτομο στη ζωή του, ώστε αυτό να τη νοηματοδοτεί και να ενισχύει το άτομο με την ανάγκη αυτή (οπότε τα προβλήματα του ενός γίνοντα ταυτόχρονα και προβλήματα του άλλου).

Έλλειψη πάθους: πως μπορεί ένα ζευγάρι να διατηρήσει μια ζεστή ερωτική ζωή απέναντι στις προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου με τους γρήγορους ρυθμούς; Ο άνθρωπος πέφτει για ύπνο κουρασμένος, ξυπνά κουρασμένος, έχει την ίδια βαρετή ρουτίνα, με μερικές βδομάδες διακοπών, που τονίζουν το πρόβλημα με την επιστροφή από αυτές.

Στρατηγικές ατομικής αλλαγής
Η ψυχοθεραπεία έχει πάρει νέες μορφές, που προσφέρουν γρήγορες και μόνιμες λύσεις, βασισμένες σε ερευνητικά δεδομένα και κλινικά πειράματα. Η φροϋδική ψυχανάλυση, με τον ασθενή ξαπλωμένο στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή 3-4 φορές την εβδομάδα και με τον ψυχοθεραπευτή να μην κάνει σχόλια και να μην προσφέρει κατευθυντήριες γραμμές τείνει να εκλείψει.

Οι άνθρωποι προτιμούν πιο άμεση ανακούφιση από τις δυσκολίες τους, με οικονομικότερους όρους σε χρόνο και χρήμα, κι έτσι επιλέγουν κάποια άλλη μορφή ψυχοθεραπείας.

Πέρα από το γεγονός ότι η ψυχοθεραπεία αποτελεί ένα ταξίδι αυτοαποκάλυψης, εξερεύνησης του εαυτού και αυτογνωσίας, δεν παύει να είναι ένας νέος τρόπος για να αντιμετωπίζει κανείς τις δυσκολίες της ζωής και να ανταπεξέλθει αποτελεσματικά.

Το άτομο στις σχετικά πιο μοντέρνες γνωσιακές-συμπεριφορικές θεραπείες μαθαίνει να αναγνωρίζει τα λανθασμένα μοτίβα σκέψης, το πως αυτά επηρεάζουν τη συμπεριφορά του και στη συνέχεια μαθαίνει νέες στρατηγικές αντιμετώπισής τους, ώστε οι αρνητικές σκέψεις ν’ αντικατασταθούν με θετικές και η δυσλειτουργική συμπεριφορά ν’ αντικατασταθεί με λειτουργική.

Η ψυχοθεραπεία δεν αποτελεί πια προνόμιο των λίγων ή των μυημένων. Και, βέβαια, δε χρειάζεται να έχει κανείς ιατρική διάγνωση από ψυχίατρο προκειμένου να εμπλακεί σε ψυχοθεραπεία. Οι σημερινοί άνθρωποι αναγνωρίζουν ολοένα και περισσότερο την αξία του να δρουν αποτελεσματικά, να γνωρίζουν τους φόβους, τις αδυναμίες και τις επιθυμίες τους και να δρουν με τρόπο ώστε να καταπραΰνουν τους μεν και να ενισχύουν τις δε.

health.in.gr