Τι θα σκεφτόσασταν άραγε αν το παιδί σας επέμενε ότι είναι ο Σούπερμαν και ότι μπορεί να πετάξει; Ή ότι μπορεί με το χέρι του να σταματήσει ένα αυτοκίνητο; Πολύ πιθανόν να γελούσατε, ίσως μάλιστα να μοιραζόσασταν το αστείο και με κάποια πρόσωπα του στενού σας περιβάλλοντος. Τι θα λέγατε όμως αν αυτά τα λόγια του συνοδεύονταν από την αδυναμία του να κοιμηθεί για τρεις με τέσσερις μέρες και ταυτόχρονα έδειχνε ξεκούραστο και ακμαίο;

Στόχος του άρθρου δεν είναι να ενσπείρει την ανησυχία στα μυαλά των γονέων και να τους κάνει να κοιτούν ύποπτα το παιδί τους με κάθε παραξενιά που αυτό ξεστομίζει. Ας μην ξεχνάμε ότι η λογική των παιδιών διαφέρει απ’ αυτή των ενηλίκων. Όμως, καλό θα είναι να μπορούμε να διακρίνουμε πότε κάποια στοιχεία στη συμπεριφορά τους παραπέμπουν σ΄ένα πιθανό πρόβλημα υγείας από την ψυχική σφαίρα και πότε εντάσσονται στα φυσιολογικά πλαίσια με γνώμονα την ηλικία τους.

Θέμα μας είναι η διπολική διαταραχή, ή μανιοκατάθλιψη όπως ονομαζόταν παλαιότερα. Ενώ για τους ενήλικες η ύπαρξή της είναι γνωστή από παλιά, για τα παιδιά αποτελεί μια σχετικά καινούρια νοσολογική οντότητα. Αιτία γι΄αυτό ήταν η μέχρι πρόσφατα παγιωμένη στον ιατρικό κόσμο αντίληψη ότι στα παιδιά δεν είναι δυνατό να εκδηλωθούν τόσο ακραίες διαταραχές της συμπεριφοράς, ή τουλάχιστον να χαρακτηριστούν ως τέτοιες, δεδομένης της ανώριμης δομής της προσωπικότητάς τους. Η σύγχρονη εμπειρία κατέδειξε το αντίθετο.

Η μελέτη της, λοιπόν, έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια και στηρίχθηκε στα αντίστοιχα δεδομένα που υπήρχαν από τους ενήλικες. Μολονότι έχουν εντοπιστεί αρκετά στοιχεία διαφοροποίησης, εν τούτοις κοινή είναι η πεποίθηση μεταξύ των ειδικών ότι τα διαγνωστικά κριτήρια για τα παιδιά χρειάζονται περαιτέρω αναμόρφωση προκειμένου ν΄ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Η διπολική διαταραχή μπορεί να ξεκινήσει με μανιακές ή καταθλιπτικές εκδηλώσεις και συνήθως εμφανίζεται στην εφηβεία αν και υπάρχουν περιπτώσεις που η ηλικία των ασθενών δεν ξεπερνούσε τα έξι με επτά χρόνια. Η Εθνική Ένωση για την Ψυχική Υγεία των ΗΠΑ παραθέτει μια λίστα από συμπτώματα, η παρoυσία των οποίων σ’ ένα παιδί για περισσότερο από δύο εβδομάδες αποτελεί επαρκή λόγο εξέτασής του από εξειδικευμένο ιατρό (παιδοψυχίατρο):

Συμπτώματα μανίας
· Σοβαρές μεταπτώσεις στη διάθεση, από ασυνήθιστη ιλαρότητα σε ευεραθιστότητα, θυμό ή επιθετικότητα.

· Κορυφώσεις της αυτοπεποίθησης που βρίσκονται εμφανώς έξω από τα όρια του πραγματικού. Για παράδειγμα, μερικά παιδιά πιστεύουν ότι είναι άτρωτα ή ότι μπορούν να πετάξουν.

· Μεγάλα ποσά ενεργητικότητας σε σημείο να μην δείχνουν κουρασμένα μετά από συνεχόμενα 24ωρα αϋπνίας.

· Ενασχόληση με υπερβολικά μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων ταυτόχρονα, με χαρακτηριστικό την έλλειψη συγκέντρωσης σε μία απ’ αυτές και με επακόλουθο τη χαμηλή απόδοση σε όλες.

· Συνεχόμενη ομιλία σε γρήγορο ρυθμό που δεν μπορεί να διακοπεί από το συνομιλητή και με εναλλαγή από το ένα θέμα στο άλλο. Αυτή μπορεί να συνοδεύεται από καταιγιστική εναλλαγή σκέψεων και ένα αίσθημα εσωτερικής πίεσης να συνεχίσει την ομιλία.

· Υιοθέτηση επικίνδυνων προτύπων συμπεριφοράς όπως η κατάχρηση αλκοόλ ή ψυχοτρόπων ουσιών, η συμμετοχή σε ακραίες μορφές αθλημάτων και το σεξ χωρίς τη λήψη προφυλάξεων.

Συμπτώματα κατάθλιψης
· Συχνά κλάματα ή αίσθημα λύπης.

· Απόσυρση από παρέες και δραστηριότητες που συμμετείχε παλαιότερα.

· Ελαττωμένη ενεργητικότητα, έλλειψη ενθουσιασμού ή κινήτρων.

· Αίσθημα απαξίωσης του εαυτού («δεν είμαι ικανός για τίποτα») ή υπερβολικής ενοχής.

· Μεγάλη ευαισθησία στην απόρριψη ή την αποτυχία.

· Φανερές μεταβολές στη διάρκεια του ύπνου και την ποσότητα της προσλαμβανόμενης τροφής.

· Συχνά παράπονα για σωματικά ενοχλήματα, όπως πονοκέφαλοι και στομαχόπονοι.

· Σκέψεις γύρω από το θάνατο, την αυτοκτονία ή υιοθέτηση αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.

Οι εναλλαγές μεταξύ καταθλιπτικής και μανιακής συμπτωματολογίας μπορεί να είναι αρκετά γρήγορες και να συμβαίνουν ακόμη και μέσα στο ίδιο 24ωρο. Αυτή είναι και μια βασική διαφορά των παιδιών με τους ενήλικες, που βυθίζονται στη μία ή την άλλη εικόνα για εβδομάδες ή μήνες.

Σημαντικό είναι να διευκρινίσουμε ότι κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα είναι δυνατόν να υπάρχουν, αλλά το παιδί να μην πάσχει από διπολική διαταραχή. Μια μεγάλη ποικιλία νοσημάτων όπως λοιμώξεις, ενδοκρινικές και νευρολογικές διαταραχές αλλά και φάρμακα ή ουσίες όπως το αλκοόλ μπορούν να προκαλέσουν παρόμοιες διαταραχές συμπεριφοράς. Σε τέτοιες περιπτώσεις η επιτυχής αντιμετώπιση του αιτίου μπορεί να οδηγήσει σε θεαματικά γρήγορη εξάλειψη των συμπτωμάτων από την ψυχική σφαίρα.

Συχνά είναι δυνατόν να συνυπάρχει η συγκεκριμένη νόσος με το σύνδρομο υπερκινητικότητας, μια αρκετά ελαφρότερη κατάσταση, κάποιοι μάλιστα ανεβάζουν το σχετικό ποσοστό στο 80%. Υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια, σχετιζόμενα κυρίως με την ηλικία έναρξης και τη διάρκεια των συμπωμάτων, τα οποία οι ειδικοί λαμβάνουν υπ’ όψιν για να καταλήξουν στη διάγνωση. Σε κάθε περίπτωση που η διάγνωση είναι αμφιλεγόμενη, κανένας δεν θα βιαστεί να χαρακτηρίσει το παιδί ως πάσχων από διπολική διαταραχή, βάζοντάς του μια σφραγίδα που θα το ακολουθεί για όλη του τη ζωή.

Όσον αφορά την αιτιολογία της νόσου, έχουν διατυπωθεί αρκετές θεωρίες συχνά αντικρουόμενες. Αυτό που φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τα επιδημιολογικά δεδομένα είναι ότι το βεβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό (κατάθλιψη, αλκοολισμός) αποτελεί έναν ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση της νόσου.

Η θεραπεία περιλαμβάνει αρκετά από τα γνωστά στην ψυχιατρική των ενηλίκων φάρμακα σε δοσολογίες κατάλληλα προσαρμοσμένες για τον παιδικό οργανισμό. Η κυριότερη κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιείται είναι αυτά που σταθεροποιούν τη διάθεση, ενώ ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να χρησιμοποιηθούν αντιψυχωσικά ή αντιεπιληπτικά. Η λήψη αντικαταθλιπτικών αμφισβητείται από αρκετούς αφού είναι πιθανόν να πυροδοτήσει το πέρασμα στη μανία. Το δύσκολο βέβαια είναι να εξασφαλιστεί η συνεργασία του ασθενούς για τη σωστή και τακτική λήψη της αγωγής, ένα πρόβλημα που απαντάται συχνά και στους ενηλίκους.

Η φαρμακευτική αγωγή συνοδεύεται από ψυχοθεραπεία που σαν σκοπό έχει να βοηθήσει τα παιδιά στην ανάπτυξη ικανοτήτων χρήσιμων στη διατήρηση των διαπροσωπικών τους σχέσεων στη μετέπειτα ζωή τους. Έτσι επιτυγχάνεται κατά κάποιο τρόπο ένας βαθμός ελέγχου του ασθενούς πάνω στη νόσο.

Όπως τονίστηκε και στην αρχή, η διπολική διαταραχή στα παιδιά είναι μια σχετικά «νέα» ασθένεια. Η μελέτη πάνω σ’ αυτή βρίσκεται ακόμη σε πρόωρο στάδιο και είναι φυσικό να αναμένονται σημαντικές εξελίξεις όσον αφορά την αντιμετώπισή της μέσα στα επόμενα χρόνια. Παραμένει, όμως, θεμελιώδης η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και αυτό είναι το σημείο όπου χρειάζεται αυξημένη ευαισθησία από το οικογενειακό περιβάλλον.

Είναι σίγουρο ότι η άρνηση οποιουδήποτε ψυχιατρικού προβλήματος και η προσπάθεια συγκάλυψής του με την ελπίδα να αυτοϊαθεί, μόνο κακό μπορούν να κάνουν στον ασθενή. Οι φόβοι για τον κονωνικό στιγματισμό του επαληθεύονται συνήθως μόνο σε παραμελημένα περιστατικά. Η πρόοδος της επιστήμης είναι τέτοια που μπορεί πλέον να εξασφαλίσει αποδεκτά επίπεδα ποιότητας ζωής ακόμη και σε βαριά περιστατικά. Αρκεί να αναζητηθεί η σωστή βοήθεια στον κατάλληλο χρόνο.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: