19 Αυγούστου 1928: Ο θρίαμβος του Βενιζέλου – Η επανόρθωση του μοιραίου σφάλματος του 1920

Το πρωτοσέλιδο του «Ελευθέρου Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει τη Δευτέρα 20 Αυγούστου 1928 ήταν εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στον εκλογικό θρίαμβο που είχε καταγάγει ο Ελευθέριος Βενιζέλος την προτεραία, Κυριακή 19 Αυγούστου.

Το Κόμμα των Φιλελευθέρων, με επικεφαλής τον αείμνηστο κρητικό πολιτικό, είχε καταφέρει να αποσπάσει σχεδόν το 47% των ψήφων και τη συντριπτική πλειονότητα (βοηθούντος και του εκλογικού συστήματος) των εδρών του κοινοβουλίου (οι αποκαλούμενοι δημοκρατικοί βουλευτές, δηλαδή οι των Φιλελευθέρων και οι συμπράττοντες μετ’ αυτών, ανέρχονταν σε 229 επί συνόλου 250), ενώ ο κύριος αντίπαλός του, το Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη, είχε περιοριστεί στο 24% περίπου των ψήφων και σε μόλις 19 έδρες (οι εκλεγέντες βασιλόφρονες βουλευτές εν συνόλω ανέρχονταν σε μόλις 21).

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 20.8.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στον κύριο τίτλο της εφημερίδας γινόταν λόγος για επανόρθωση του σφάλματος που είχε διαπράξει ο ελληνικός λαός στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, για ανάκτηση της εμπιστοσύνης των Ελλήνων από πλευράς Βενιζέλου, καθώς και για πανηγυρική νίκη των Φιλελευθέρων στην Αθήνα αλλά και στην ύπαιθρο.

Στο κατώτερο τμήμα της πρώτης σελίδας καταγράφονταν «εντυπώσεις, σκίτσα και σημειώσεις» από την εκλογική κίνηση της προηγούμενης ημέρας. Από εκεί προέρχονται και τα ακόλουθα αποσπάσματα:

Ο ρόλος του δαγκείου

Ο δάγκειος (σ.σ. μεταδοτική ασθένεια, ιογενής λοίμωξη οφειλόμενη στα τσιμπήματα από μολυσμένα κουνούπια, με κύρια συμπτώματα τον υψηλό πυρετό και τα εξανθήματα) έπαιξε σπουδαιότατον ρόλον κατά την χθεσινήν εκλογήν. Συμπολίται με προφανή τα ίχνη της φοβεράς επιδημίας, υποβασταζόμενοι και μόλις κρατούμενοι εις τα πόδια τους, εσύροντο από όρθρου βαθέος προ των εκλογικών τμημάτων.

Τόσον οι πόλισμεν και αι στρατιωτικαί αρχαί όσον και οι αναμένοντες τας πρώτας ώρας της ψηφοφορίας εις «ουράν» συμπολίται εκλογείς επροθυμοποιούντο να τους διευκολύνουν να ψηφίσουν. Το πράγμα ιδίως διά τους τελευταίους δεν ήτο εστερημένον και μικράς δόσεως υστεροβουλίας. Κανείς δεν ήθελε κοντά τους «δαγκειοπλήκτους» παρά τας διαμαρτυρίας πολλών εξ αυτών ότι οι ίδιοι δεν μεταδίδουν τον τρομερόν πυρετόν, αλλά τα κουνούπια της αθηναϊκής ατμοσφαίρας.

Η χθεσινή εκλογή έδωσεν σχετικώς και μίαν σαφεστέραν ιδέαν περί του τι θραύσιν κάνει ο δάγκειος εις όλας τας συνοικίας. Εις το 14ον τμήμα της οδού Αδριανού μόνον μέχρι το μεσημέρι είχαν προσέλθη και εψήφισαν 50 «δαγκειόπληκτοι» υποβασταζόμενοι από συγγενείς των. Δεν έλειψαν και οι φανατικοί που και με 40 πυρετόν μετέβησαν διά να ενασκήσουν το εκλογικόν των δικαίωμα. Ούτω εις εν των παρά την πλατείαν Κουμουνδούρου τμημάτων ένας ατυχής 40άρης, τσακισμένος από τον πυρετόν, μετεφέρθη επάνω εις καρέκλαν διά να ψηφίση. Ηκούσθη δε λέγων εξερχόμενος μετά την παράδοσιν του ψηφοδελτίου του:

— Τώρα, βρε αδελφέ, μπορώ ακόμη και να πεθάνω ήσυχος. Τον ψήφισα τον «γέρο»…

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 20.8.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το «δαγκειόπληκτο τρίο»

Εις ένα πάλιν τμήμα, παρά το Παγκράτι, ενεφανίσθη ένα ακόμη παραπλήσιον «τρίο». Επρόκειτο περί ενός γεροντάκου τον οποίον έφεραν, κατ’ απαίτησίν του, καίτοι προσβεβλημένον από δάγκειον, «σηκωτόν» εις μίαν καρέκλαν, δύο νέοι, γυιοι του ως εξηκριβώθη εκ των υστέρων. Ο αγαθός γέρων δεν εννοούσε με κανέναν τρόπον να μην ψηφίση τον «γυαλάκια» —όπως ετόνισεν εις επήκοον όλων εις την αίθουσαν όπου η εφορευτική επιτροπή— κ’ έτσι εβίασε τους δικούς του και τον έφεραν, όπως τον έφεραν, εις το εκλογικόν τμήμα.

Ουκ ολίγοι ήσαν επίσης οι προσελθόντες «δαγκειόπληκτοι» με αυτοκίνητα φίλων ή γνωστών τα οποία είχαν «ελευθέραν κυκλοφορίαν». Και τους έβλεπε κανείς, χλωμούς, αξύριστους, μόλις στηριζομένους εις τα πόδια των, να εισέρχωνται αργά-αργά εις τα εκλογικά τμήματα, υποβασταζομένους δε από τους οικείους των και από τα αστυνομικά όργανα.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 20.8.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δίκτυον μεταφοράς

Οι Λαϊκοί εις τον Πειραιά είχαν διοργανώση σχετικώς ολόκληρον δίκτυον μεταφοράς ασθενών δι’ αυτοκινήτων εις τα εκλογικά τμήματα. Αλλ’ ούτε και δι’ αυτού του μέσου κατώρθωσαν ν’ αγρεύσουν ψηφοφόρους. Μάλιστα κάποιος αγαθός νοικοκύρης της γείτονος που πυρέσσων πήγε να επιβιβασθή εις ένα από τα τροχοφόρα των Λαϊκών, μόλις είδε τας εικόνας των μοναρχικών υποψηφίων επί του οχήματος κατέβηκε προτροπάδην (σ.σ. δρομαίως, πολύ γρήγορα) λέγοντας:

— Ούτε πεθαμένος δεν έρχομαι μαζή σας.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 19.8.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το πνεύμα του λαού

Γενικά χθες η κυριαρχούσα συζήτησις μετά τας θερμάς εκδηλώσεις υπέρ των Φιλελευθέρων ήτο εις όλα σχεδόν τα τμήματα ο δάγκειος. Ηκούσθη δε μεταξύ των άλλων εις εν των τμημάτων του πρωτοδικείου και το εξής χαριτωμένον. Λαϊκός υποψήφιος κορδωμένος εισήλθεν εις το τμήμα διά να πληροφορηθή «πώς πάνε τα πράγματα». Όταν δε είδε το πάτωμα γεμάτο από Λαϊκά ψηφοδέλτια —τα βενιζελικά είχαν πλημμυρίση την κάλπην— και συνεβουλεύθη τον μοναρχικόν αντιπρόσωπον, κατελήφθη από απότομον κατήφειαν και μελαγχολίαν και έφυγε περίλυπος και ωχρός.

— Δάγκειο έχει αυτός, ηκούσθη τότε να λέγη αναμένων εκλογεύς.

— Ναι, δαγκ-ιός τον έπιασε. Και τι μαύρος, ολόμαυρος αδελφέ μου.

Συγκινητικώτατον επεισόδιον έγινε κατά την απογευματινήν ψηφοφορίαν εις ένα από τα τμήματα της δημαρχίας. Ένας κουτσός ανάπηρος με τις πατερίτσες του κούτσα-κούτσα πήγε κι’ εψήφισε. Φεύγοντας τον ηρώτησε μεγαλοφώνως ο συνάδελφός του περιπτεριούχος της γωνίας ποιον εψήφισε. Και ο καϋμένος ο ανάπηρος με τον προσωπικό του καϋμό σταμάτησε δι’ ένα λεπτό, ανωρθώθηκε επάνω στις πατερίτσες του και απήντησε:

— Ποιον άλλον; Τον Βενιζέλο, που δεν θέλει τους πολέμους…

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 19.8.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εις τους προσφυγικούς συνοικισμούς

Και τώρα μια ματιά εις τους προσφυγικούς συνοικισμούς. Ο ενθουσιασμός που κρατεί εδώ υπέρ του Βενιζέλου είνε κάτι αφάνταστο.

Παντού, σε κάθε γωνία, σε κάθε τοίχο, σε κάθε παράθυρο, είνε ανηρτημένη και μια φωτογραφία του «γέρο-τιμονιέρη».

Οι πρόσφυγες εκλογείς προσέρχονται εις τας κάλπας ζητωκραυγάζοντες ενθουσιωδώς υπέρ του Βενιζέλου και του συνδυασμού του και ψηφίζοντες απροκαλύπτως αυτόν.

Εδώ το έδαφος είνε απροσπέλαστον διά κάθε μη βενιζελικόν. Πού να τολμήση να εμφανισθή κανείς αντιπολιτευόμενος! Μερικά αυτοκίνητα κάπως «ύποπτα» εμφανίζονται χωρίς να σταματήσουν για μερικά λεπτά για να εξαφανισθούν και πάλιν, οριστικώς όμως την φοράν αυτήν. Πολύ άσχημα γαρ τα πράγματα διά τους μη επισήμους βενιζελικούς.

Έξω από τα τμήματα ομάδες ενθουσιώντων προσφύγων συζητούν ζωηρώς για τ’ αποτελέσματα των εκλογών.

— Τους ψήφισες όλους; ερωτά ένας.

— Όλους κορδόνι, και τους 22. Τόπε βλέπεις ο «μπάρμπας», απαντά ο άλλος.

Και όλος ο όμιλος συμφωνεί ότι, εφόσον τόπε ο «μπάρμπας», έτσι έπρεπε και να γίνη. Και έγινε! Συζήτησις δεν χωρεί.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 19.8.1928, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Σκηναί και επεισόδια

Έξω από το παρά την Μητρόπολιν εκλογικόν τμήμα. Ώρα 10 1/2 πρωινή. Συναντώνται δύο, γνωστοί μεταξύ των, εκλογείς. Ο ένας έχει ήδη ψηφίση και ο άλλος την στιγμήν εκείνην εισέρχεται εις το τμήμα.

— Λοιπόν, τι ψήφισες; ερωτά αυτός που μπαίνει. Μήπως το ξανάκαμες;

— Τι λες αδελφέ! Μια φορά στη ζωή του τρελλαίνεται κανείς. Εγώ, μαζί με τους άλλους, τρελλαθήκαμε το ’20. Τώρα σωφρονιστήκαμε. «Γυαλάκιας» πέρα ως πέρα.

— Κόλλα το λοιπόν! Και οι δύο νυν ομοϊδεάται έσφιξαν θερμά τα χέρια.

Εις έναν προσφυγικόν συνοικισμόν τολμά να εμφανισθή κάποιος μη βενιζελικός υποψήφιος. Κατεβαίνει από το αυτοκίνητό του και πλησιάζει δειλά-δειλά μίαν ομάδα προσφύγων. Αυτοσυνιστάται και αρχίζει τον σχετικόν πρόλογον. Προτού όμως φθάση εις το «ψητό» οι πρόσφυγες τον παίρνουν μυρωδιά και ο δυστυχής ετεροϊδεάτης των προσφυγικών μαζών αναγκάζεται αμέσως υπό την ζωηράν πρόγκαν της μαρίδας και των παρισταμένων να τραπή προτροπάδην προς το αναμμένον αυτοκίνητόν του. Μία ζωηρά και ενθουσιώδης κραυγή «Βε-νι-ζέ-λα-ρος!» τον καταδιώκει ως άλλη Ερινύς εις την εσπευσμένη αναχώρησίν του.

Η κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου προέρχεται από άρθρο που είχε δημοσιευτεί στο «Ελεύθερον Βήμα» της 19ης Αυγούστου 1928, ανήμερα των εκλογών.