Πορτογαλία: Τέλος τα προνόμια για τους αλλοδαπούς συνταξιούχους

Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Από το 2020 έως το 2022 ο αριθμός των Ιταλών που μετακόμισαν στην Πορτογαλία για να απολαύσουν τα χρόνια της συνταξιοδότησής τους κατέρρευσε κατά 70%. Αλλά και ο αριθμός των Γερμανών μειώθηκε δραστικά κατά 25%. Και ο αριθμός των Βέλγων κατά 16%. Η Πορτογαλία παραμένει ωστόσο ελκυστικός προορισμός για τους Αμερικανούς και τους Καναδούς συνταξιούχους, καθώς οι μετεγκαταστάσεις στην ηλιόλουστη χώρα της Ιβηρικής Χερσονήσου από τις χώρες αυτές αυξήθηκαν κατά 16% και κατά 10% αντιστοίχως.

Σε ό,τι άφορά τους Ιταλούς συνταξιούχους, η κατάσταση άλλαξε. Στη συντριπτική πλειονότητά τους παραμένουν στην πατρίδα τους και μόνο το 3% μεταναστεύει σε άλλη χώρα για να απολαύσει τη σύνταξή του, σύμφωνα με την ιταλική εφημερίδα «Il Messaggero». Και στις περιπτώσεις αυτές συνήθως πρόκειται για απόμαχους που μεταναστεύουν για να βρουν τα ήδη ξενιτεμένα παιδιά και τα εγγόνια τους που έχουν εγκατασταθεί μονίμως και εργάζονται στο εξωτερικό.

Στην Ιταλία τα τελευταία χρόνια υπήρξαν μεγάλες αντιδράσεις για το φαινόμενο της μετανάστευσης συνταξιούχων – πρόκειται για μια πρακτική πολύ συχνή ολόκληρη την προηγούμενη δεκαετία. Ο διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Κοινωνικής Ασφάλισης της χώρας είχε ζητήσει κυβερνητική παρέμβαση για να περιοριστεί ο αριθμός «όσων ξοδεύουν τη σύνταξή τους στο εξωτερικό χωρίς να ωφελούν τη χώρα που τους την έδωσε». Σημειωτέον ότι η περίπτωση των συνταξιούχων-νομάδων είναι διαφορετική από εκείνη των ψηφιακών νομάδων, διότι οι συνταξιούχοι πληρώνονται από τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ οι εργαζόμενοι από τους ιδιώτες εργοδότες τους.

Οι παρενέργειες

Πάμπολοι επέλεγαν την Πορτογαλία – και είχαν σοβαρό λόγο. Διότι το 2009 η τότε κυβέρνηση της Λισαβόνας είχε υιοθετήσει ένα μέτρο που προέβλεπε την πλήρη απαλλαγή για μια δεκαετία της υποχρέωσης να καταβάλλουν φόρους εισοδήματος όσοι αλλοδαποί μετακόμιζαν στη χώρα και διέμεναν εκεί για τουλάχιστον έξι μήνες το χρόνο.

Το σκηνικό αυτό εσχάτως άλλαξε. Όχι βέβαια με παρέμβαση της κυβέρνησης της Ρώμης, αλλά με πρωτοβουλία της κυβέρνησης της Λισαβόνας. «Η διατήρηση ενός τέτοιου μέτρου εσαεί θα ισοδυναμούσε με παράταση μιας δημοσιονομικής αδικίας που επιπλέον αποδείχθηκε ότι λειτουργεί κυκλικά εις βάρος της αγοράς κατοικίας, διότι ήταν ένας τρόπος για να ανεβαίνουν διαρκώς οι τιμές των ακινήτων και τα ενοίκια», εξήγησε ο πορτογάλος πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα.

«Η Πορτογαλία είναι μια εμβληματική περίπτωση ενός έκπτωτου πρόσκαιρου φορολογικού παραδείσου, μιας χώρας που για κάποια χρόνια είχε εξελιχθεί σε Ελντοράντο για τους Ευρωπαίους απόμαχους με τις υψηλές συντάξεις. Ο παράδεισος αυτός έπαψε να υπάρχει επειδή οι στρεβλώσεις που επέφερε το προκλητικά ευνοϊκό για τους ξένους φορολογικό καθεστώς εκτίναξε το κόστος ζωής για τους ντόπιους, καθιστώντας την στέγαση ένα άπιαστο όνειρο, κυρίως για τους νέους Πορτογάλους», γράφει η «Il Messaggero».

Οι «χρυσοί συνταξιούχοι»

Η ρωμαϊκή εφημερίδα υπογραμμίζει ότι το διάστημα από το 2009 έως το 2019 περισσότεροι από 40.000 Ιταλοί συνταξιούχοι επωφελήθηκαν από τις φορολογικές διευκολύνσεις που τους προσέφερε το φορολογικό σύστημα της Πορτογαλίας προκειμένου να εγκαταλείψουν «την πατρίδα όπου δούλεψαν όλη τους την παραγωγική ζωή».

«Πρόκειται για ένα σύστημα που έφερε την αγορά ακινήτων στα όριά της, παρότι κάθε χρόνο εισέφερε στον προϋπολογισμό της Πορτογαλίας περισσότερα από 3 δισ. ευρώ. Οι συντάξεις που εισέρρεαν από το εξωτερικό αντιστοιχούσαν τα τελευταία χρόνια στο 0,2% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας. Και το ήμισυ των συνολικών εισροών προερχόταν από την Ελβετία», γράφει από τη Ρώμη ο ανταποκριτής της γαλλικής «Les Echos» Ολιβιέ Τοσέρι.

Ερευνα που είχε διενεργήσει στα τέλη του 2021 το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Φορολόγησης, έδειξε ότι τα τελευταία τριάντα σχεδόν όλες οι χώρες της ΕΕ χρόνια είχαν υιοθετήσει διάφορα σχήματα προσέλκυσης συνταξιούχων από το εξωτερικό. Τα κίνητρα είναι φορολογικά και διόλου αμελητέα, αφού το Παρατηρητήριο εκτιμούσε ότι οι φορολογικές αρχές των χωρών «εκροής» συνταξιούχων στερούνται έσοδα 4 δισ. ευρώ ετησίως.

Πρόκειται βέβαια για χρήματα που γλιτώνουν οι φορολογούμενοι συνταξιούχοι, κατά κανόνα όσοι απολαμβάνουν τις υψηλότερες συντάξεις και εισοδήματα εν γένει. Και σύμφωνα με τη γαλλική οικονομική εφημερίδα «Les Echos», τα χρήματα αυτά είναι σαφώς περισσότερα διότι κάποιες χώρες, όπως το Λουξεμβούργο, η Κύπρος και η Μάλτα, δεν παρέχουν επαρκή στατιστικά στοιχεία για την εξαγωγή ακριβέστερων συμπερασμάτων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1994 μόνο 5 χώρες της ΕΕ προσέφεραν φορολογικά κίνητρα για την προσέλκυση συνταξιούχων από το εξωτερικό: η Ιρλανδία, η Βρετανία, ο Βέλγιο, η Ολλανδία και η Δανία. Παρατηρεί μάλιστα κανείς ότι δεν πρόκειται για χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, που πέραν των φοροαπαλλαγών έχουν να προσφέρουν ημέρες ζεστές και ηλιόλουστες στους πρόσφυγες της τρίτης ηλικίας. Το 2020 ο αριθμός των ευρωπαϊκών χωρών που προσπαθούσαν να σαγηνεύσουν τους λεγόμενους «χρυσούς συνταξιούχους» εκτινάχθηκε στις 28.

Κραυγαλέες απαλλαγές

Η Ιταλία μαζί με την Ελλάδα ήταν δύο από τις τελευταίες χώρες που συμπεριλήφθηκα στη λίστα. Μόλις το 2017 η Ιταλία προσέφερε στους νεοφερμένους τη δυνατότητα να μην πληρώνουν ένα μικρό εφάπαξ ποσό για εισοδήματα έως 100.000 που προέρχονται από το εξωτερικό (συν 25.000 ευρώ για κάθε παιδί), ενώ το εισόδημα που αποκτάται στην Ιταλία φορολογείται σύμφωνα με όσα ισχύουν και για τους Ιταλούς.

Ένα ανάλογο σύστημα υιοθέτησε το 2019 και η Ελλάδα. Η Πορτογαλία βέβαια το είχε «τερματίσει» από το 2009. Προσπαθώντας να σαγηνεύσει τους πλούσιους συνταξιούχους απάλλαξε πλήρως από την υποχρέωση καταβολής φόρου εισοδήματος τους τις συντάξεις γήρατος αλλοδαπών που εγκαθίστανται στη χώρα. Το 2020, ωστόσο, μεταρρύθμισε το καθεστώς της απόλυτης φοροαπαλλαγής επιβάλλοντας γενικό συντελεστή 10%, δίχως όμως να καταφέρει να συγκρατήσει την εκτίναξη των τιμών στην αγορά ακινήτων.

Σε κάθε περίπτωση, οι απαλλαγές που απολαμβάνουν οι «χρυσοί συνταξιούχοι» είναι κραυγαλέες. Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Φορολόγησης αποκάλυψε ότι στην Πορτογαλία, στην Ελλάδα και στην Κύπρο οι φόροι που πληρώνουν οι νομάδες συνταξιούχοι που φθάνουν από το εξωτερικό αντιστοιχούν σε ποσοστά από 15% έως 25% των φόρων που πληρώνουν οι «εθνικοί συνταξιούχοι» με συνολικά εισοδήματα 150.000 ευρώ ετησίως – μιλάμε για τους ελάχιστους πολύ ευκατάστατους «γηγενείς» που φορολογούνται με τους υψηλότερους συντελεστές.

Πηγή ΟΤ