Σε ασφυκτικό πολεοδομικό κλοιό η Ακρόπολη και άλλα μνημεία

Στη δεκαετία του 1960 είχαν-και με το δίκιο τους-ξεσηκωθεί διανοούμενοι, καλλιτέχνες, πολεοδόμοι, αρχιτέκτονες και άλλοι κατά της αλόγιστης καθ’ ύψος επέκτασης της Αθήνας. Ακόμη και το Χίλτον, με τις υπέροχες εγχάρακτες τοιχογραφίες του Μόραλη, έγινε στόχος αυτών των αντιδράσεων, στις οποίες, μεταξύ άλλων πρωτοστάτησε και ο αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, καθηγητής της Αρχιτεκτονικής στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο, συγγραφέας και λαογράφος Κώστας Μπίρης.

Από την πλευρά του, ο Ιάννης Ξενάκης εξαπέλυε στοχευμένους μύδρους κατά του ασφυκτικού κλοιού, από πολυκατοικίες, γύρω από τον ιερό βράχο του Παρθενώνα, τονίζοντας με σαρκασμό, ότι μοναδική λύση, στη βεβήλωση του περιβάλλοντος χώρου της Ακρόπολης θα ήταν η κατεδάφιση κτηρίων σε μια κυκλική περιοχή χιλιομέτρων, γύρω από την Ακρόπολη, με θαμμένες αρχαιότητες. Έτσι, πίστευε ο Ξενάκης, ότι θα διαμορφωνόταν  ένας μεγάλος χώρος με ομοειδείς προς τον Παρθενώνα ανεσκαμμένες αρχαιότητες, επισκέψιμος σε καραβάνια από χιλιάδες επισκέπτες.΄Ετσι η Αθήνα, κατέληξε ο Ξενάκης, θα έφερε τον επάξιο τίτλο μας από τις καλύτερες πολιτιστικές πρωτεύουσες του κόσμου.

Εικόνες από τον Λυκαβηττό

Ο Λυκαβηττός ανέκαθεν ήταν το ασφαλέστερο και πιο επισκέψιμο παρατηρητήριο του πάλαι ποτέ υπέροχου λεκανοπεδίου της ελληνικής πρωτεύουσας. Στις μεταπολεμικές πρώτες δεκαετίες του ’40 και ’50, διέκρινε κανείς φαρδείς για την εποχή δρόμους λόγω του χαμηλού ύψους των κτισμάτων, σε μια ατμόσφαιρα απαλλαγμένη από το τοξικό νέφος με ορατότητα στον Πειραιά και στο μέγιστο τμήμα του Σαρωνικού Κόλπου. Την ίδια ορατότητα είχαν οι κάτοικοι της Αθήνας, στις ίδιες δεκαετίες στους ορεινούς όγκους της Πεντέλης, της Πάρνηθας και του Υμηττού. Την ίδια αυτή εποχή δεν είχε επιχειρηθεί το μπάζωμα των ποταμιών και γραφικών ρεματιών όπως αυτά διασώζονταν από την εποχή των θαυμάσιων χαλκογραφιών.

Ο Κώστας Μπίρης διάσημος αρχιτέκτονας, πολεοδόμος και καθηγητής της Αρχιτεκτονικής στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο, είναι ο μόνος που στο πλούσιο και αποκαλυπτικό συγγραφικό του έργο αποκαλύπτει και καταγγέλλει τις κατά συρροήν εγκληματικές ενέργειες εις βάρος μιας πρωτεύουσας που της άξιζε καλύτερη τύχη.

Με λίγα λόγια, ήταν μια άλλη Αθήνα ανέτως βιώσιμη για  όλους τους κατοίκους της. Την ίδια αυτή εποχή λειτουργούσαν εκτός από τον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο Αθήνας-Πειραιά και πάνω από 10 γραμμές τραμ, που ξηλώθηκαν εν μια νυκτί από τον τότε υπουργό Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνο Καραμανλή, για ν’ αντικατασταθούν από κακής ποιότητας πετρελαιοκίνητα λεωφορεία, που εμόλυναν αλύπητα τον καθαρό αττικό ουρανό. Και χώρια οι φονικές πλημμύρες των ετών 1961 και 1977 που ήταν αποτέλεσμα του μπαζώματος και υπογειοποίησης περισσότερων από 100 ρεμάτων στην περιοχή της πρωτεύουσας.

Ποδοπατούνται στις αρχαιότητες

Εβδομήντα έως ογδόντα χρόνια μετά την περίοδο 1940-1950 και κάτι ακόμη, εκατομμύρια επισκέπτες της Αθήνας, έλληνες και αλλοδαποί, ποδοπατούνται στον περιβάλλοντα χώρο της Ακρόπολης και του υπέροχου μουσείου της Ακρόπολης. Οι μισοί για ν’ ανέβουν στον Παρθενώνα και οι άλλοι μισοί εναλλάξ να θαυμάσουν τα εκθέματα του Μουσείου. Τα λεωφορεία που τους μεταφέρουν κυριολεκτικά σέρνονται στον κυκλοφοριακό συνωστισμό. Δεκάδες θηριώδη λεωφορεία κλείνουν σταθμευμένα  το μισό οδόστρωμα στο Καλλιμάρμαρο στάδιο, στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη ή στους στύλους του Ολυμπίου Διός και την πύλη του Αδριανού.

Πολεοδομικό χάος βασιλεύει στην άποψη της Αθήνας από το λόφο του Λυκαβηττού. Το αλόγιστο ύψος των πολυκατοικιών κυριολεκτικά κρύβει τους στενούς δρόμους και το τελικό θέαμα είναι μια τσιμέντινη όχι βραζιλιάνικη, αλλά ελληνική φαβέλα.

Όσο για το ομαδικό σεργιάνι στα στενά της Πλάκας, το φαινόμενο αυτό δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τα ασφυκτικά πολυάνθρωπα αραβικά σουκ. Το κατακαλόκαιρο, χιλιάδες ανθρώπινες φιγούρες κάθιδρες αναζητούν δροσιά στα ελάχιστα συντριβάνια με μπουκάλια μεταλλικού νερού στο χέρι.

Με λίγα λόγια, η επίσκεψη στον ιερό βράχο της Ακρόπολης ή στο Μουσείο, δεν είναι παρά μια ανελέητη ψυχοσωματική βάσανος…

Κατά τα άλλα, όσοι θα επιθυμούσαν μια επίσκεψη στην πρωτεύουσά μας, με τους κανόνες που διέπουν καλά οργανωμένες τουριστικώς πόλεις, πίνουν το πικρό ποτήρι της απογοήτευσης. Έστω και αν πολλοί από αυτούς αναγκάζονται από τους παπαράτσι των τηλεοπτικών δικτύων ν’ απαντούν very well, καταγοητευμένοι και διαιτητικά χορτάτοι από την καλή κουζίνα μας, στη διασκεδαστική ερώτηση: «Ντου γιου λάϊκ μαντμαζέλ δη Γρης»;

Συμπέρασμα: Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας καθώς το αντικρύζουμε από τις εδαφικές εξάρσεις του Λυκαβηττού ή και της ίδιας της Ακρόπολης, δεν μας θυμίζει πόλη της κεντρικής ή βόρειας Ευρώπης ή ακόμη και του πολιτισμένου ευρωμεσογειακού χώρου, αλλά μια ιδιόρρυθμη τσιμέντινη ελληνική και όχι βραζιλιάνικη ντενεκοχωμάτινη φαβέλα…

Το μπάζωμα και η υπογειοποίηση 100 και πλέον ρεμάτων πνίγουν κάθε τόσο την Αθήνα