Στρατηγική αυτονομία και πόλεμος

Γράφει ο Δημήτρης Κούρκουλας*

Η συζήτηση περί στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησε πριν μερικά χρόνια με την ιστορική ομιλία του Γάλλου Προέδρου Μακρόν στη Σορβόννη τον Σεπτέμβριο 2017. Η αναφορά Μακρόν δεν αναφερόταν μόνο στον τομέα της  Άμυνας ούτε επεδίωκε την αποστασιοποίηση της ΕΕ από το ΝΑΤΟ.

Η έκκληση Μακρόν αποτελούσε μια προειδοποίηση ότι εν όψει των νέων προκλήσεις που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται στον ορίζοντα η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να βαδίζει χωρίς πυξίδα και απλώς να αντιδρά  σε κάθε κρίση και κάθε πρόκληση. Πρέπει  να διαμορφωθεί ένας οδικός χάρτης που θα προετοιμάσει την Ένωση στην αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων και θα δώσει ουσιαστικό περιεχόμενο στην ευρωπαϊκή κυριαρχία.

Η πανδημία του κορονοϊού και η ρωσική εισβολή στη Ρωσία ήρθαν να επιβεβαιώσουν την διορατικότητα των προτάσεων Μακρόν και να δώσουν μια νέα διάσταση στην στρατηγική αυτονομία της ΕΕ.

Η πανδημία απέδειξε την προστιθέμενη αξία της συνεργασίας των ευρωπαϊκών κρατών στην αντιμετώπιση τέτοιων προκλήσεων που καμιά χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία υπήρξε όμως το πιο ηχηρό ξυπνητήρι για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις 24 Φεβρουαρίου 2022 όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στο έδαφος ενός ανεξάρτητου κράτους οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν ότι ο αρχικός λόγος ύπαρξης της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η αποφυγή πολέμου ανάμεσα στα κράτη μέλη είχε μεν επιτευχθεί αλλά  δεν επαρκούσε πλέον για να τους προστατεύσει από εξωτερικούς εχθρούς. Το «ποτέ πια πόλεμος» έχει εκ των πραγμάτων ξεπεραστεί και μάλιστα με τρόπο δραματικό όπως μαρτυρούν τα πολλαπλά εγκλήματα πολέμου που συντελούνται σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται σήμερα, για πρώτη φορά στην ιστορία της, να αναλάβει το δύσκολο έργο προστασίας των μελών της απέναντι σε έναν κοινό εχθρό που όχι μόνο υπονομεύει την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ευρώπη αλλά εχθρεύεται τη φιλελεύθερη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα που αποτελούν τα θεμέλια της  ευρωπαϊκής ενοποίησης.

*Πρώην υφυπουργός Εξωτερικών και Πρέσβης της ΕΕ