Πόλεμος στην Ουκρανία: Πόσο εφικτή είναι μια… fast track ένταξη του Κιέβου στην ΕΕ;

«Με εμάς, η Ε.Ε. θα γίνει σαφώς ισχυρότερη. Χωρίς εσάς, η Ουκρανία θα είναι μόνη».

«Αποδείξτε ότι είστε στο πλευρό μας, ότι δεν θα μας αφήσετε, ότι υπερασπίζεστε τις ευρωπαϊκές αρχές».

Με αυτά τα λόγια επέλεξε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να κλείσει τη συγκινησιακά φορτισμένη ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τρίτη, μέσω βιντεοκλήσης από το καταφύγιό του στο Κίεβο.

Συχνά, την ομιλία του Ουκρανού προέδρου διέκοπταν τα χειροκροτήματα των ευρωβουλευτών, αλλά και οι ήχοι εκρήξεων.

Πρόκειται για την τελευταία σε μία μακρά σειρά προσπαθειών της Ουκρανίας να εξασφαλίσει καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ.

Τώρα ωστόσο, υπό τη βαριά σκιά της ρωσικής εισβολής, φαίνεται να αποκτά άλλη δυναμική…

Υπογράφοντας τη Δευτέρα και αποστέλλοντας πάραυτα το επίσημο ουκρανικό αίτημα για ένταξη στην ΕΕ, ο Ζελένσκι κάλεσε τις Βρυξέλλες να υιοθετήσουν διαδικασίες εξπρές, παρά τους αυστηρούς κανόνες.

«Είμαι βέβαιος ότι είναι δίκαιο. Είμαι βέβαιος ότι το αξίζουμε» ανέφερε, μιλώντας για μία «νέα, ειδική διαδικασία», χωρίς να διευκρινίσει. «Είμαι βέβαιος ότι όλα είναι δυνατά».

Τη στήριξή του στην ενταξιακή προοπτική της Ουκρανίας εξέφρασε με μη δεσμευτικό ψήφισμα και με ευρεία πλειοψηφία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Τρίτη, πλην όμως βάσει των προβλεπόμενων διαδικασιών.

Η πολιτική ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου Συμμαχία Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη (ALDE) ανακοίνωσε ότι δέχθηκε στους κόλπους της ως συνδεδεμένο μέλος το κόμμα «Υπηρέτης του Λαού» (Sluha Narodu) του Ζελένσκι.

Οι πρόεδροι 8 χωρών-μελών της Ε.Ε. της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης έσπευσαν να ταχθούν υπέρ της ταχείας χορήγησης στην Ουκρανία καθεστώτος υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ε.Ε.

Όμως ο προβληματισμός στις τάξεις των «27» περισσεύει…

Αυστηρά κριτήρια, μακρά γραφειοκρατία

Μέλος της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης από το 2009, η Ουκρανία υπέγραψε συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ το 2017. Ποτέ όμως δεν ήταν έως τώρα υποψήφια για ενταξιακές συνομιλίες.

Το γιατί εξηγεί λίγο-πολύ, σε γενικό πλαίσιο, στην ιστοσελίδα της η ίδια της ΕΕ.

«Tο να γίνει μια χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μια περίπλοκη διαδικασία, που δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη», υπογραμμίζει.

Για την υποβολή αίτησης ένταξης θα πρέπει να πληρούνται οι προϋποθέσεις, γνωστές ως «Κριτήρια της Κοπεγχάγης», που «περιλαμβάνουν την οικονομία της ελεύθερης αγοράς, σταθερή δημοκρατία και κράτος δικαίου, καθώς και την αποδοχή όλης της νομοθεσίας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ευρώ».

Υπό αυτό το πρίσμα, στην Ουκρανία δεν είχε δοθεί το «πράσινο φως», καθώς κρίθηκε ότι απαιτούνταν περισσότερες μεταρρυθμίσεις από το Κίεβο σε πολλούς τομείς, όπως στη δικαιοσύνη και στην καταπολέμηση της ενδημικής διαφθοράς.

Κατά τα λοιπά, η επίσημη διαδικασία παραμένει χρονοβόρα και δαιδαλώδης.

Η αίτηση για έναρξη διαπραγματεύσεων πρέπει να υποβληθεί στο Συμβούλιο της ΕΕ, που με τη σειρά του ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την αξιολόγησή της, βάσει των Κριτηρίων της Κοπεγχάγης.

Ένα κρίσιμο στάδιο της διαδικασίας, που μπορεί να διαρκέσει έως και 18 μήνες.

Εφόσον η εισήγηση είναι θετική, πρέπει να υιοθετηθεί ομόφωνα από το Συμβούλιο της Ε.Ε. και να εγκριθεί σε σύνοδο κορυφής ένα επίσημο πλαίσιο διαπραγματεύσεων, οι οποίες ανοίγουν στη συνέχεια ανά κεφάλαιο (συνολικά 35).

Συνήθως διαρκούν χρόνια, με λεπτομερείς ελέγχους και πιθανά βέτο ανά στάδιο.

«Λόγω του τεράστιου όγκου κανόνων και κανονισμών της ΕΕ που κάθε υποψήφια χώρα πρέπει να ενσωματώσει στο εθνικό της δίκαιο, απαιτείται χρόνος για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων», τονίσει στην ιστοσελίδα της η ΕΕ.

Ακόμη κι εάν όλα πάνε κατ’ ευχήν, η προσχώρηση αποτελεί μια εξίσου περίπλοκη διαδικασία.

«Διαφορετικές απόψεις και ευαισθησίες»

Για την ταχεία έγκριση της αίτησης του Κιέβου (που ουσιαστικά αποτελεί κίνηση τακτικής, εν μέσω των σκληρών διαπραγματεύσεων με την εισβολέα Ρωσία) θα πρέπει να παραβλεθούν πολλά και να ξεπεραστούν επίσης πολλά εμπόδια.

«Η ένταξη είναι ένα αίτημα που έχει διατυπωθεί εδώ και καιρό από την Ουκρανία. Όμως υπάρχουν διαφορετικές θέσεις και ευαισθησίες στους κόλπους της ΕΕ για την διεύρυνση» δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ.

Κοντολογίς, υπάρχει έλλειψη ομοφωνίας.

Σε κάθε περίπτωση, υπογράμμισε ο Σαρλ Μισέλ, «το Συμβούλιο θα πρέπει να εξετάσει σοβαρά το συμβολικό, πολιτικό και νόμιμο αίτημα που έχει υποβληθεί και να κάνει την κατάλληλη επιλογή με αποφασιστικό και ξεκάθαρο τρόπο».

Στο μεσοδιάστημα, προσέθεσε, ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι θα προκαλείται σε ευρωπαϊκές συνόδους κορυφής, «σε τακτική βάση»…

Η επόμενη προγραμματισμένη είναι την επόμενη εβδομάδα, στις 10-11 Μαρτίου, όπου αναμένεται να συζητηθεί η ενταξιακή προοπτική της Ουκρανίας.

Θα έχει, δε, προηγηθεί έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. για τις εξελίξεις στο ουκρανικό, που συγκάλεσε για αυτή την Παρασκευή ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ.

Υποψηφιότητες «δύο ταχυτήτων»;

Η τελευταία φορά που η ΕΕ δέχτηκε ένα νέο μέλος στους κόλπους της ήταν το 2013, με την Κροατία.

Στο μεσοδιάστημα, στον «προθάλαμο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένουν εδώ και χρόνια πέντε χώρες: η Τουρκία και τέσσερα κράτη των γεωπολιτικά και πολιτικά ασταθών Δυτικών Βαλκανίων (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Σερβία).

«Δυνάμει υποψήφιες» χαρακτηρίζονται η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο, καθώς δεν πληρούν ακόμη τα κριτήρια (την ανακήρυξη ανεξαρτησίας του τελευταίου, άλλωστε, δεν έχουν αναγνωρίσει πέντε κράτη-μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας).

Ως εκ τούτου, τυχόν ειδική μεταχείριση του αιτήματος της Ουκρανίας -ακόμη και ως πολιτικό μήνυμα, εν μέσω του πολέμου- γεννά ανησυχίες για νέες προστριβές.

Αφενός με τις ήδη υποψήφιες προς ένταξη χώρες (ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν ήδη έσπευσε να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία, αφήνοντας αιχμές).

Αφετέρου στους κόλπους των ίδιων των «27», σε μια περίοδο όπου ζητούμενο είναι η διατήρηση αρραγούς μετώπου έναντι της Μόσχας.

Και στο μεσοδιάστημα κοντοζυγώνουν στην (προεδρεύουσα της ΕΕ για το τρέχον εξάμηνο) Γαλλία οι αμφίρροπες προεδρικές εκλογές…

Τα διλήμματα ωστόσο δείχνουν να συσσωρεύονται. Σειρά για αίτηση ένταξης στην Ε.Ε., μάλιστα με αίτημα επείγουσας εξέτασής του, παίρνει τώρα και η Γεωργία.

Άλλη μία πρώην σοβιετική δημοκρατία, νυν εταίρος του ΝΑΤΟ, όπου το 2003 ανετράπη με την «Επανάσταση των Ρόδων» ο τότε πρόεδρος (και τελευταίος ΥΠΕΞ της ΕΣΣΔ) Έντβαρντ Σεβαρτνάντζε και πέντε χρόνια αργότερα η διάδοχη φιλοδυτική κυβέρνηση συνετρίβη στρατιωτικά από τη Ρωσία, χάνοντας έπειτα από έναν πόλεμο μόλις πέντε ημερών τον έλεγχο των αυτοανακηρυγμένων ανεξάρτητων δημοκρατιών της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας.

Τώρα, εν μέσω επικρίσεων για δημοκρατική διολίσθηση, η κυβέρνηση της Τιφλίδας αποφάσισε να επισπεύσει την υποβολή της αίτησης ένταξης στην ΕΕ, την οποία είχ εξαγγείλει για το 2024.

Ως αιτία, ο επικεφαλής του κυβερνώντος κόμματος, Ιράκλι Κομπαχίτζε, επικαλέστηκε τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις και τη νέα πραγματικότητα στην Ευρώπη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.