Ο λησμονημένος πόλεμος: Σαχέλ και μουσουλμάνοι πρόσφυγες

Ανάμεσα στα σημεία συγκρουσιακής ανάφλεξης του πλανήτη κρίσιμο ρόλο έχει η Υποσαχάρια Αφρική. Η περιοχή του Σαχέλ, όπως είναι περισσότερο γνωστή. Εκεί για χρόνια μαίνονται εχθροπραξίες, κυρίως ανάμεσα σε ντόπιους ή εισαγόμενους ισλαμιστές που αποσταθεροποιούν τα εκεί εύθραυστα καθεστώτα και προκαλούν τις περισσότερες μεταναστεύσεις αφρικανών μουσουλμάνων προς την Ευρώπη. Νότια από τις τελευταίες απολήξεις της ερήμου Σαχάρας και βόρεια από τις ζούγκλες της κεντρικότερης Αφρικής, οι χώρες του Σαχέλ περιλαμβάνουν πολλές αφρικανικές μουσουλμανικές χώρες. Ανάμεσά τους η Μαυριτανία, ο Νίγηρας, το Μάλι, το Τσαντ, η Ερυθραία και η Μπουργκίνα Φάσο. Η Σενεγάλη, επίσης, η Γκάμπια και το Σουδάν σε ένα μεγάλο μέρος ανήκουν στο Σαχέλ, υφιστάμενες πολλά από τα προβλήματα και τις συγκρούσεις που σπαράσσουν τις χώρες αυτές.

Το Σαχέλ είναι η φτωχότερη περιοχή του κόσμου. Εκτός από τα προβλήματα εμφύλιων συρράξεων και θρησκευτικού φανατισμού, οι περιβαλλοντικές μεταβολές και οι συνακόλουθες καταστροφές αποτελούν τρομακτικές απειλές. Η ξηρασία προκαλεί εξάπλωση της ερήμου Σαχάρας, συρρίκνωση των όποιων λιμνών υπάρχουν (λ.χ. λίμνη Τσαντ) κι αποδεκατισμό ποταμών (όπως λ.χ. ο Τσάρι σε Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, Τσαντ, Καμερούν). Η πείνα γίνεται εφιάλτης για τους πληθυσμούς και όλα τα σχετικά μέτρα του ΟΗΕ ξεπερνιούνται από τις κλιματικές συνθήκες, τη δυσκολία επιβολής πειθαρχίας στους λαούς κι από την ταχύτατη αύξηση των πληθυσμών. Στον Νίγηρα μόνο λ.χ. εκτιμάται πως οι γεννήσεις αυξάνονται με τέτοια ταχύτητα ώστε μέχρι το 2050 οι κάτοικοι από 23,3 θα φτάσουν στα 65,6 εκατ.! Αυτές οι εξελίξεις – ξηρασία, υπερπληθυσμός, εμφύλιες συγκρούσεις, τρομοκρατία – ενθαρρύνουν μεγάλες πληθυσμιακές μετακινήσεις προς το Μαγκρέμπ (Βόρεια Αφρική) και την Ευρώπη. Χώρες όπως η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα έχουν λόγους να ανησυχούν και να παρακολουθούν με προσοχή τις εξελίξεις στην περιοχή.

Ενας άλλος παράγοντας εξαιρετικής σημασίας είναι τα διάφορα γεωπολιτικά παιχνίδια ευρύτερου στρατηγικού ενδιαφέροντος που αναπτύσσονται στην περιοχή του Σαχέλ. Η περιοχή είναι πλουσιότατη σε πρώτες ύλες και πολύτιμα μέταλλα. Ολη η περιοχή είναι πλούσια σε ουράνιο, πετρέλαιο (Νίγηρας, Τσαντ), χαλκό, σιδηρομετάλλευμα (Μαυριτανία), χρυσό (Μάλι, Μπουργκίνα Φάσο) κ.ά. Με έλλειψη όμως οργάνωσης, με ληστρικές επιδρομές, με την εκτός ελέγχου εκμετάλλευση από ξένες εταιρείες και με τη διαφθορά. Το κρίσιμο σημείο βρίσκεται στην ύπαρξη και παραγωγή του εξαιρετικά περιζήτητου μετάλλου «σπάνιες γαίες». Αυτό χρειάζεται για τις σύγχρονες υψηλές τεχνολογίες (υπολογιστές, κινητά, drones, chips κ.λπ.) και για τα πιο ευαίσθητα οπλικά συστήματα. Σήμερα παράγεται κυρίως στην Κίνα κι αποτελούσε μέχρι πρόσφατα σχεδόν αποκλειστικό περιουσιακό της στοιχείο. Το ότι δεν παράγεται στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ υποδηλώνει τις διαστάσεις του ζητήματος. Ολοι τα χρειάζονται τα μέταλλα αυτά και η Κίνα δεν θα ήθελε να χάσει την αποκλειστικότητά της. Οι ανταγωνισμοί για την εξασφάλισή τους ανοίγουν μέτωπα και δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα στην περιοχή.

Για πολλά χρόνια τα πλούτη της Αφρικής έμεναν «κρυμμένα» για άλλες πιο δύσκολες εποχές. Η στιγμή για την αξιοποίησή τους φαίνεται πως έφτασε. Και είναι φανερό πως ενδιαφέρουν πλέον όλες τις μεγάλες δυνάμεις των ημερών μας. Ολοι νοιάζονται να εξασφαλίσουν μεγάλη επιρροή. Και ίσως να αποκτήσουν και την ιδιοκτησία κάποιων από αυτούς τους πόρους. Τα άγνωστα κι ανεξέλεγκτα ορυχεία χρυσού στην Μπουρκίνα Φάσο αλλά και μερικά στο Μάλι είναι χαρακτηριστικά. Εξίσου σημαντικός είναι και ο ρόλος των τζιχαντιστών αλλά και των Τουαρέγκ επαναστατών, που σταδιακά όλο και περισσότερο αναδεικνύεται.

Το γεγονός πως η Γαλλία παίζει τον πιο κρίσιμο ρόλο από τις χώρες της Δύσης στο Σαχέλ και πως εμείς έχουμε υπογράψει μαζί της συμφωνία να τη βοηθήσουμε ανοίγει νέους σημαντικούς αλλά και ριψοκίνδυνους δρόμους για τη χώρα μας.