Κριτσά Λασιθίου – Ο βυζαντινός ναός της Παναγίας της Κεράς

Σε απόσταση 1 χλμ Α από την Κριτσά, κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου με παραδοσιακό χρώμα (εδώ γυρίστηκαν σκηνές της ταινίας του Ζιλ Ντασέν «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη), βρίσκεται ένα ιδιαίτερα αξιόλογο βυζαντινό μνημείο, η εκκλησία της Παναγίας της Κεράς.

Ο καμαροσκεπής με τρούλο ναός, που είναι χτισμένος στη θέση «Λογάρι», διαθέτει τρία κλίτη: το κεντρικό κλίτος (ο αρχικός πυρήνας του ναού) είναι αφιερωμένο στην Kοίμηση της Θεοτόκου, ενώ από τα μεταγενέστερα πλευρικά κλίτη, που φέρουν μάλιστα κτητορικές επιγραφές, το μεν νότιο είναι αφιερωμένο στην Αγία Άννα, το δε βόρειο στον Άγιο Αντώνιο.

Πηγή: Γεώργιος Μαμάκης

Πηγή: Γεώργιος Μαμάκης

Πηγή: kritsa.eu  – Photo Pagalos (Άγιος Νικόλαος Κρήτης)

Πηγή: kritsa.eu  – Photo Pagalos (Άγιος Νικόλαος Κρήτης)

Οι επιφάνειες στο εσωτερικό του ναού είναι διακοσμημένες με τοιχογραφίες διαφόρων εποχών.

Πηγή: Γεώργιος Μαμάκης

Πηγή: Γεώργιος Μαμάκης

Ο τοιχογραφικός διάκοσμος στο κεντρικό κλίτος ανήκει σε δύο χρονολογικές φάσεις: στα μέσα περίπου του 13ου αιώνα η πρώτη (οι παραστάσεις σε αυτό το πρώτο στρώμα τοιχογραφιών διακρίνονται για τη γραμμική απόδοση των μορφών) και στις δύο πρώτες δεκαετίες του 14ου αιώνα η δεύτερη (σκηνές του λεγόμενου Ευαγγελικού κύκλου, όπου συνυπάρχουν στοιχεία της μεσοβυζαντινής τέχνης και της Πρώιμης Παλαιολόγειας Περιόδου), μετά τις σοβαρές ζημιές που υπέστη το κτίριο κατά το σεισμό του 1303.

Πηγή: Γεώργιος Μαμάκης

Η αγιογράφηση των πλευρικών κλιτών, που ανάγεται στο α’ μισό του 14ου αιώνα, είναι προσαρμοσμένη σε διαφορετικές εν σχέσει με το κεντρικό κλίτος αισθητικές αρχές.

Πηγή: Γεώργιος Μαμάκης

Υπέρτερη εμφανίζεται η καλλιτεχνική αξία των τεχνιτών εκείνων που εργάστηκαν στο νότιο κλίτος, εκείνο που είναι αφιερωμένο στην Αγία Άννα.

Πηγή: Γεώργιος Μαμάκης

Ανασκαφικές έρευνες στο εσωτερικό αλλά και στον περιβάλλοντα χώρο του ναού της Παναγίας της Κεράς αποκάλυψαν μεγάλο αριθμό κιβωτιόσχημων τάφων.