Συναγερμός από το 1800

«Οταν τα δάση καταστρέφονται με απερίσκεπτη βιασύνη, όπως συμβαίνει παντού στην Αμερική από τους ευρωπαίους αγρότες, οι πηγές στεγνώνουν ολοκληρωτικά, ή μειώνονται. Οι κοίτες των ποταμών, που παραμένουν στεγνές για μια ορισμένη περίοδο κάθε χρόνο, μετατρέπονται σε χειμάρρους όποτε έρχονται καταιγίδες. Καθώς η χλόη, τα βρύα και τα φρύγανα εξαφανίζονται από τις πλαγιές των βουνών, τα νερά της βροχής δεν συναντούν κανένα εμπόδιο· αντί να ενισχύουν αργά το επίπεδο των ποταμών με προοδευτικές διηθήσεις, τρέχουν σε αυλάκια από τους λόφους, παρασέρνουν το έδαφος που πλέον δεν είναι συμπαγές και δημιουργούν αυτές τις ξαφνικές πλημμύρες που πλήττουν τη χώρα».

Το παραπάνω, θλιβερά επίκαιρο, απόσπασμα γράφτηκε στα 1800! Συγγραφέας του ο Αλεξάντερ φον Χούμπολτ, ο γερμανός φυσιοδίφης ο οποίος, μεταξύ πολλών άλλων, πρώτος αναφέρθηκε στην ανθρωπογενή επίδραση στο κλίμα. Στην πραγματικότητα η άποψη του Φον Χούμπολτ για το κλίμα δεν είναι παρά φυσική και λογική συνέπεια της κοσμοθεωρίας του για τη Φύση, την οποία έβλεπε ως μια πολύπλοκη και με πολλαπλές διασυνδέσεις παγκόσμια δύναμη.

Η επίδραση του Φον Χούμπολτ στους σύγχρονούς του διανοητές υπήρξε τεράστια, ωστόσο ο γερμανικός επεκτατισμός των επόμενων αιώνων είχε σαν «παράπλευρη απώλεια» να λησμονηθεί το έργο του. Ευτυχώς, πριν από 5 χρόνια αφενός επανεκδόθηκαν κάποια από τα έργα του στην αγγλική γλώσσα, αφετέρου η συγγραφέας Αντρεα Γουλφ έγραψε το βιβλίο «Η επινόηση της Φύσης», το οποίο αναφέρεται στη ζωή και στο έργο του. Πολύ πρόσφατα, το βραβευμένο και ευπώλητο στις ΗΠΑ και αλλού πόνημα της Γουλφ εκδόθηκε (εξαιρετικά μεταφρασμένο) στην ελληνική από τις εκδόσεις Ροπή.

Συστήνω ανεπιφύλακτα αυτό το βιβλίο: η ζωή του Φον Χούμπολτ ήταν τόσο περιπετειώδης (εξερεύνησε τους τροπικούς, ταξίδεψε στη ρωσική ενδοχώρα, έζησε μεταξύ Γαλλίας, Αγγλίας, Γερμανίας και ανέπτυξε φιλίες με όλα τα σημαίνοντα πρόσωπα της εποχής του) που θα μπορούσε να ήταν ήρωας μυθιστορήματος. Και ως μυθιστόρημα διαβάζεται λοιπόν το βιβλίο της Γουλφ, ο ήρωας του οποίου μας κάνει να σκεφτούμε τη θέση μας πάνω στη Γη και το πώς οι σημερινές μας πράξεις θέτουν τις βάσεις για αυριανές συνέπειες.