Η επιστροφή του Keynes στην εποχή της πανδημίας

Είναι γεγονός ότι κατά την διάρκεια των αιώνων, έχουν διαμορφωθεί δεκάδες αν όχι εκατοντάδες σχολές οικονομικής σκέψης, αναλόγως πάντα τον εκάστοτε κοινωνικών συνθηκών, με στόχο την αποσαφήνιση της οικονομικής δραστηριότητας, την βέλτιστη κατανομή των πόρων, την καλύτερη διανομή του εισοδήματος, αλλά και με στόχο να καθοριστούν τα όρια των κυβερνητικών και κρατικών παρεμβάσεων στην οικονομία.

Όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση σήμερα, με το τωρινό καπιταλιστικό μοντέλο, σε μία εποχή όπου στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει ενιαία νομισματική πολιτική που ασκείται από την ΕΚΤ, οι δημοσιονομικοί στόχοι είναι καθορισμένοι και ορίζονται από το σύμφωνο σταθερότητας που έχουν υπογράψει όλα τα κράτη μέλη, ώστε να μην υπάρχουν υπερβολικά ελλείμματα με στόχο να αποτρέπονται μακροχρόνιες οικονομικές κρίσεις, στις οποίες η ζήτηση αδυνατεί να ανταποκριθεί στην προσφορά και η ανεργία αυξάνεται με γοργό ρυθμό.

Μπορεί λοιπόν η έμφαση στην σταθερότητα των δαπανών και των ελλειμμάτων να έχει νόημα σε καιρό ειρήνης, μέσα από ένα μείγμα συντονισμένων παρεμβάσεων στα επιτόκια αναφοράς από το ευρωσύστημα, όμως φαίνεται για μία ακόμη φορά, πως η σχολή σκέψης του Keynes που διαμόρφωσε ανά τους αιώνες πολλούς οπαδούς και επικριτές, έρχεται ξανά στο προσκήνιο, ίσως με μεγαλύτερη έμφαση και επιχειρηματολογία από ότι στο παρελθόν.

Πιο συγκεκριμένα, ο διάσημος Άγγλος οικονομολόγος, εδώ και πάνω από έναν αιώνα, είχε υποστηρίξει, πως δεν μπορεί να επιτευχθεί τέλειος ανταγωνισμός στην οικονομία, καθώς οι εργαζόμενοι δεν αντιλαμβάνονται τις μεταβολές των τιμών, οι εργατικές ενώσεις ασκούν πίεση στους εργοδότες πάνω στους μισθούς, ενώ δεν έχουν πάντα συμμετρική πληροφόρηση.

Εν ολίγοις, υποστηρίζει ότι η αγορά εργασίας αλλά και οι αγορές αγαθών και υπηρεσιών δεν μπορούν να αυτορυθμίζονται και απαιτείται κρατική παρέμβαση, για να προληφθούν μεγάλες οικονομικές κρίσεις, καθώς και μία μόνιμη κατάσταση εκούσιας ανεργίας.

Με βάση την παραπάνω ανάλυση, μπορεί η πορεία των ετών να έδειξε ότι οι αγορές προϊόντος και χρήματος τελικά έδωσαν λύσεις στην οικονομία και δεν απαιτούνταν πάντα κρατικές παρεμβάσεις, όμως σε περιόδους ύφεσης ή πολύ περισσότερο μίας έντονης κρίσης και ενός αόρατου εχθρού όπως η τωρινή πανδημία, είναι από δύσκολο ως ακατόρθωτο η αγορά να αυτορυθμιστεί και τελικά οι αποφάσεις της να συνάδουν με την μεγιστοποίηση του οφέλους του κοινωνικού συνόλου.

Ήδη μετά τα έκτακτα μέτρα απαγορεύσεων και προληπτικής απομόνωσης που εφαρμόζονται παγκοσμίως, η χαλάρωση των συμφώνων σταθερότητας κυρίως στην ΕΕ έχει ήδη τεθεί σε ισχύ, ενώ συζητούνται συγκεκριμένα μέτρα τόσο κοινοτικών παρεμβάσεων, ως μία υπερεθνική οντότητα που παίζει τον ρόλο ενός κεντρικού κράτους όσο και εθνικών παρεμβάσεων μέσα από αύξηση δημοσιονομικών δαπανών, με στόχο την ανακούφιση των επιχειρήσεων, των φορολογούμενων και των ασφαλισμένων.

Μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία, είναι αδύνατο να στηριχθεί σε μία περίοδο αβεβαιότητας όπου παραμονεύει σημαντική ύφεση, μόνο σε περιβάλλον χαμηλών ή αρνητικών επιτοκίων ή στην επιθετική αγορά ομολόγων και γενικότερα κρατικών χρεογράφων.

Απαιτούνται παρεμβάσεις και τομές από το κράτος, τόσο οριζόντια προς τους πολίτες, όσο και στοχευμένα στους κλάδους εκείνους της οικονομίας που πλήττονται δυσανάλογα και κινδυνεύουν να προκαλέσουν έντονα κύματα ανεργίας και ύφεσης στην κοινωνία, με απρόβλεπτες συνέπειες.

Η λογική της κρατικής παρέμβασης του Keynes, η ενίσχυση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων και η ενίσχυση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων με στόχο την ενίσχυση της ζήτησης, πάνω στην οποία θα μπορέσει να προσαρμοστεί η παραγωγή και η προσφορά αποτελούν διαχρονικές οικονομικές αξίες οι όποιες όπως όλα δείχνουν, καθίστανται ίσως και απρόσμενα επίκαιρες και καλούν τους κυβερνώντες να πράξουν τα δέοντα, ώστε οι πολίτες, η κοινωνία και εν τέλει η οικονομία, να βρουν σταδιακά τον δρόμο της προσαρμογής και της ανάκαμψης.

Ο Μελέτης Ρεντούμης είναι οικονομολόγος τραπεζικός