«Οφθαλμόν αντί οφθαλμού», στο τέλος θα μείνουμε όλοι τυφλοί

Η φράση του τίτλου, που πολλοί αποδίδουν στον Γκάντι, είναι ένα σύνθημα του αμερικανικού αντιπολεμικού κινήματος. Είχε ακουστεί πολύ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, τότε που οι ΗΠΑ ξεκινούσαν τις μεγάλες εκστρατείες τους στο Αφγανιστάν και μετά στο Ιράκ, που είναι πλέον γνωστόν τοις πάσι πόσο καταστροφικά κατέληξαν.

Είναι ένα σύνθημα που υπογραμμίζει ότι ο δρόμος της ανταπόδοσης είναι ολισθηρός και επικίνδυνος, γιατί κατά κανόνα οδηγεί στην καταστροφή, αφού τα όποια -και πάντα αμφιλεγόμενα- οφέλη είναι πρόσκαιρα, ενώ η βλάβη που προκαλεί μόνιμη και ανήκεστη.

Σε τελική ανάλυση καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο λόγος που καθιερώθηκε διεθνές δίκαιο, δημιουργήθηκαν διεθνείς οργανισμοί και διεθνή δικαστήρια, σημαντικές κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού, είναι ακριβώς για να αποφευχθεί η αυτοδικία, όπως χαρακτηρίζεται στο εσωτερικό δίκαιο, η ανταπόδοση όταν μιλάμε για διεθνές.

Γιατί η αποδοχή τους σημαίνει το τέλος του πολιτισμού, δεν μπορεί μια σφαγή να είναι λύση για μια άλλη σφαγή, ένας νέος διευρυμένος πόλεμος η απάντηση σε ένα πόλεμο, που αν δεν περίσσευε η υποκρισία στη διεθνή κοινότητα και αν στην πράξη δεν υπερίσχυε ο νόμος του ισχυρού και των συμφερόντων δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ.

Τα λέω αυτά γιατί επείγει να αναζητηθεί διέξοδος πριν την απόλυτη καταστροφή με επέκταση του πολέμου στη Μέση Ανατολή.

Τα χτυπήματα κλιμακώνονται, η κατάσταση περιπλέκεται, «ακήρυχτοι» πόλεμοι που διεξάγονται όμως εδώ και χρόνια, σε περιορισμένη κλίμακα, έρχονται στην επιφάνεια.

Το Ιράν παρότι δεν είχε άμεση ανάμειξη σε όσα έγιναν την 7η Οκτωβρίου 2023, εντούτοις υποστηρίζει χρόνια τώρα οργανώσεις που αντιμάχονται το Ισραήλ.

Το Ισραήλ θεώρησε ότι σε ανταπόδοση των διαχρονικών δεσμών του Ιράν με τη Χεζμπολάχ και με τους Χούθι έπρεπε να πλήξει την ιεραρχία των Φρουρών της Επανάστασης και δη αυτούς που ηγούνται της «Δύναμης Κουντς» που είναι το τμήμα αυτή της επίλεκτης στρατιωτικής δομής του Ιράν, που ασχολείται με τα κινήματα εκτός συνόρων. Για αυτό την 1η Απριλίου βομβάρδισε με αεροπορική επιδρομή διπλωματικό κτίριο του Ιράν στη Δαμασκό της Συρίας με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους υψηλόβαθμα στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης.

Το Ιράν «ορκίστηκε εκδίκηση» και σε αυτό το πλαίσιο αποφάσισε να πραγματοποιήσει μια εντυπωσιακή επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους απευθείας στο έδαφος του Ισραήλ, την πρώτη απευθείας επίθεση στο Ισραήλ από κράτος της περιοχής από το 1991, όταν είχε στείλει πυραύλους ο Σαντάμ Χουσεΐν.

Η επίθεση, όπως υποστηρίζει το Ισραήλ, δεν είχε σοβαρές επιπτώσεις, αφού η συντριπτική πλειοψηφία των πυραύλων και των drone ανακόπηκε από την αεράμυνα, με τη συνδρομή των δυτικών συμμάχων του, που έσπευσαν να το προστατεύσουν.

Ωστόσο σε επίπεδο συμβολισμού το πλήγμα για την κυβέρνηση του Ισραήλ ήταν μεγάλο, εξού και ορκίστηκε ανταπόδοση «σε στιγμή που θα επιλέξει».

Μόνο που σε περίπτωση αντιποίνων από το Ισραήλ το πιο πιθανό είναι να προσπαθήσει να πλήξει στρατηγικές εγκαταστάσεις του Ιράν, π.χ. αυτές που σχετίζονται με το πυρηνικό πρόγραμμά του, που είναι άλλωστε και ο πραγματικός στόχος.

Μια τέτοια όμως εξέλιξη νέου πλήγματος στο Ιράν, πολύ δύσκολα θα μείνει αναπάντητη από την Τεχεράνη, η οποία ήδη προειδοποίησε για πολύ πιο σκληρή απάντηση στο Ισραήλ αν το τελευταίο «κάνει άλλο ένα λάθος».

Και κάπως έτσι θα μπούμε για τα καλά στην κλιμάκωση έχοντας απευθείας σύγκρουση ανάμεσα στις δυο πιο ισχυρές δυνάμεις σε μια περιοχή από την οποία παρεμπιπτόντως εξακολουθεί να εξαρτάται ενεργειακά σε μεγάλο βαθμό ο πλανήτης.

Και σε αυτήν την περίπτωση είναι πολύ πιθανό να εμπλακούν ενεργά στη σύγκρουση και οι σύμμαχοι των δύο πλευρών, δηλαδή κυρίως οι ΗΠΑ στην περίπτωση του Ισραήλ, ενώ στην περίπτωση του Ιράν πέραν της κλιμάκωσης από τα συμμαχικά κινήματα στην περιοχή όπως είναι η Χεζμπολάχ στο Λίβανο, οι Χούθι στην Υεμένη, και οι φιλοϊρανικές δυνάμεις στο Ιράκ, το κρίσιμο ερώτημα είναι ποια στάση θα κρατήσουν χώρες που έχουν καλές σχέσεις με το Ιράν όπως είναι η Ρωσία. Και όλα αυτά σε έναν πλανήτη που είναι ούτως ή άλλως διαιρεμένος.

Τα γράφω όλα αυτά για να καταδείξω πόσο αδιέξοδη μπορεί να είναι η λογική της ανταπόδοσης και πόσο εύκολα μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Για να μην αναφερθώ στο πώς σε τέτοιες περιπτώσεις πέφτει τελικά ο ένας στην παγίδα του άλλου, ως ο ένας πόλος στο τέλος να παίζει το παιχνίδι του αντιπάλου: το Ισραήλ, δηλαδή, να «δικαιώνει» τη ρητορική της Τεχεράνης εναντίον του και από τη μεριά του το Ιράν να καταλήγει σε αυτό που υποτίθεται ότι ήθελε να αποφύγει, δηλαδή την περιφερειακή σύγκρουση.

Την ίδια στιγμή δε, το δράμα των Παλαιστινίων στη Γάζα, αυτό με το οποίο θα έπρεπε πρωτίστως να ασχολούμαστε ώστε να υπάρξει επιτέλους εκεχειρία, περνάει δυστυχώς σε δεύτερη μοίρα μπροστά στους ευρύτερους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και υπολογισμούς στην περιοχή.

Για όλους αυτούς τους λόγους εάν σήμερα προέχει κάτι είναι να σταματήσει το «παιχνίδι με τη φωτιά».

Να μην υπάρξει άλλη κλιμάκωση, να σταματήσει η εναλλαγή «ανταποδόσεων» που μας φέρνει ολοένα και πιο κοντά στην καταστροφή.

Και αυτό θα κρίνει εάν τελικά υπάρχει όντως «διεθνής κοινότητα» ικανή να επιβάλει τη λογική και να σώσει την τιμή της, κάτι στο οποίο μέχρι στιγμής έχει αποτύχει παταγωδώς με την απόλυτη ανθρωπιστική καταστροφή να συντελείται στη Γάζα.