Κουκούλι : Ο θησαυρός της ζαγορίσιας παράδοσης

Ζαγοροχώρι, από τα παλαιότερα μάλιστα, χτισμένο κοντά στη χαράδρα του Βίκου και σε υψόμετρο 900, το Κουκούλι έχει λιθόχτιστα σπίτια, μεγάλης αξίας αρχοντικά με περιτοιχισμένες αυλές και όμορφες αυλόπορτες, πλακόστρωτα καλντερίμια, βρύσες σπάνιας λαϊκής αρχιτεκτονικής και τρεχούμενα νερά.

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Κύρια ασχολία των κατοίκων του χωριού έως τα τέλη του 17ου αιώνα ήταν η γεωργοκτηνοτροφία.

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Κατά το 18ο και το 19ο αιώνα το Κουκούλι γνώρισε οικονομική και πνευματική ανάπτυξη χάρη στη χρηματοδότησή του από τους ξενιτεμένους Κουκουλιώτες στην Κωνσταντινούπολη, τη Μικρά Ασία, τη Ρωσία και τη Βλαχία.

Πηγή: Δήμος Ζαγορίου

Μακρύς είναι ο κατάλογος των δωρητών, των ευεργετών και των διακεκριμένων προσωπικοτήτων του Κουκουλίου που έζησαν και έδρασαν τότε, συμβάλλοντας καθοριστικά στην πρόοδο του χωριού στον τομέα των γραμμάτων και του πολιτισμού.

Πηγή: Δήμος Ζαγορίου

Μεταξύ άλλων, από το Κουκούλι κατάγονταν ο Μάνθος Οικονόμου (1770-1820), Φιλικός και γραμματέας του Αλή πασά, ο ευεργέτης Ευγένιος Πλακίδας (1855-1919) και ο Κώστας Λαζαρίδης (1904-1989), δάσκαλος, ιστοριοδίφης, λαογράφος και βοτανοσυλλέκτης.

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο αποτελεί η κεντρική εκκλησία του χωριού, ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (ανοικοδομήθηκε το 1788), με ξυλόγλυπτο τέμπλο και τοιχογραφίες.

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Από αρχιτεκτονικής απόψεως ενδιαφέρον παρουσιάζουν το αρχοντικό του Ευγένιου Πλακίδα (19ος αιώνας), το «Αμελικό» (19ος αιώνας, παλαιός κοινοτικός ξενώνας) και το κτίριο του παλαιού σχολείου (λειτούργησε έως τα χρόνια του Μεσοπολέμου).

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Στα θεμέλια του παλαιού σχολείου βρίσκονται τρεις βρύσες (Μπασιά Μάνθου, μεσαία και κάτω), στη δε βορειοανατολική πλευρά του η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, η παλαιότερη του χωριού.

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Πηγή: Αδελφότητα Κουκουλιωτών

Στο Πνευματικό Κέντρο «Κώστας Λαζαρίδης» (πρόκειται για το πατρικό του αειμνήστου Κώστα Λαζαρίδη, ο οποίος το δώρισε στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή) φιλοξενούνται αξιόλογη βιβλιοθήκη και βοτανική συλλογή (φαρμακευτικά φυτά και βότανα της περιοχής του Βίκου και του Ζαγορίου), παρέχονται δε πληροφορίες για τους Βικογιατρούς, τους πρακτικούς και εμπειρικούς γιατρούς, που αξιοποιούσαν τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων της χαράδρας του Bίκου και προσέφεραν τις υπηρεσίες τους κινούμενοι σε μεγάλη γεωγραφική κλίμακα (ελλαδικός χώρος, Βαλκάνια, Μικρά Ασία, Ρωσία).

Σε απόσταση 2 χλμ Ν από το Κουκούλι υψώνεται το πέτρινο τοξωτό γεφύρι του Κόκκορου ή Νούτσου (1750), εξαίρετο έργο παραδοσιακής ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής.