Παναγία Εκατονταπυλιανή, το καύχημα της Πάρου

Στην Παροικιά, πρωτεύουσα και λιμάνι της Πάρου με σημαντικό ρόλο στη διαδρομή των αιώνων, υπάρχει ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία των Παλαιοχριστιανικών Χρόνων στη χώρα μας, η εκκλησία της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής ή Καταπολιανής.

Το σύνθετο εκκλησιαστικό συγκρότημα αποτελείται από τον κυρίως ναό της Παναγίας (τρίκλιτη σταυροειδής βασιλική με τρούλο), το βόρειο παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου και το νότιο βαπτιστήριο.

Το αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα χρονολογείται στα μέσα του 6ου αιώνα και θεωρείται ότι ανοικοδομήθηκε από τον Ιουστινιανό επάνω στα ερείπια ενός ρωμαϊκού γυμνασίου και μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 4ου αιώνα.

Η επωνυμία Εκατονταπυλιανή οφείλεται στις επιβλητικές διαστάσεις του ναού.

Η επωνυμία Καταπολιανή σχετίζεται με την τοποθεσία όπου είναι χτισμένη η εκκλησία: «κατά την πόλη», προς το μέρος της αρχαίας πόλης.

Η ανασκαφή που έγινε το 1963 από τον Αναστάσιο Ορλάνδο αποκάλυψε το αίθριο και τα ψηφιδωτά του ρωμαϊκού βαπτιστηρίου κάτω από το κεντρικό κλίτος της Παναγίας.

Το παλαιοχριστιανικό συγκρότημα της Εκατονταπυλιανής διασώζει τοιχογραφικό διάκοσμο διαφόρων εποχών (οι παλαιότερες τοιχογραφίες, 7ου-8ου αιώνα).