Μία μέρα του Ορχάν Παμούκ με το in.gr στη Νανσί

της Μαρίας Μαντλέν Ρηγοπούλου

Ήρθα σε επαφή με τον Ορχάν Παμούκ με αφορμή το σημαντικότερο γαλλικό λογοτεχνικό φεστιβάλ, Le Livre sur la Place, που πραγματοποιήθηκε στην πόλη Νανσί από τις 8 έως τις 10 Σεπτεμβρίου. Η γαλλική έκδοση του νέου του μυθιστορήματος είχε προγραμματιστεί για τις 7 Σεπτεμβρίου. Μπορέσαμε να τον πείσουμε να παραστεί και να μιλήσει για αυτό δημοσίως στην Εθνική Όπερα της Λωρραίνης μπροστά σε σχεδόν 1000 ανθρώπους…

Είχα ακούσει ποικίλες φήμες για αυτόν τον συγγραφέα, οι οποίες εξυμνούσαν μεν το ταλέντο του, επισήμαιναν δε την ιδιορρυθμία του χαρακτήρα του. Είναι πραγματικά έτσι; Εάν, λοιπόν, «ιδιόρρυθμος» σημαίνει να μην μπαίνει κανείς σε καλούπια, τότε ναι, ο Ορχάν Παμούκ είναι ιδιόρρυθμος. Ελεύθερος, περίεργος για τον κόσμο που τον περιστοιχίζει, εραστής της τέχνης και της αρχιτεκτονικής, επιδέξιος παρατηρητής, ένας συγγραφέας που δεν του αρέσει να περιορίζεται σε τέσσερις τοίχους.

«Ήταν ευχάριστο το ταξίδι σας;» τον ρώτησα με δέος καθώς κατέβαινε από το τραίνο με την σύζυγό του στο σταθμό Νανσί. Ψηλός όπως είναι, 1,95 μ., χαμογέλασε πονηρά «Τα ταξίδια είναι πάντα καλά, για ποιο λόγο να διαμαρτυρηθεί κανείς; Καθόμαστε άνετα σε ένα αεροπλάνο ή τρένο, φτάνουμε σε ένα όμορφο μέρος όπου είμαστε προσκεκλημένοι να μιλήσουμε για την λογοτεχνία. Πώς θα μπορούσε ένα τέτοιο ταξίδι να είναι κακό; Οι λεπτομέρειες δεν έχουν σημασία». Aνακάλυψα έναν άνθρωπο προσηνή και ευγενικό. Αμέσως μου ξύπνησε την ελληνική καταγωγή μου και το πάθος μου για την Κωνσταντινούπολη, ανταπέδωσε την ευγένεια αναφέροντας την αγάπη του για την Ελλάδα και σημειώνοντας ότι οι διαμάχες του παρελθόντος δεν απέτρεψαν την ανάπτυξη της ελληνοτουρκικής φιλίας.

Τον συνοδεύσαμε στο Hotel de Ville, όπου ο δήμαρχος της Νανσί, Λοράν Ενάρ, έπρεπε να έρθει μαζί μας για γεύμα. Είχαμε σχεδόν φτάσει, όταν ο Ορχάν Παμούκ εξωτερίκευσε την μανία του για περιπλάνηση. Καθώς αισθανόταν την πόλη να πάλλεται εξωτερικά (είναι αλήθεια ότι κατά την διάρκεια του τριήμερου φεστιβάλ περισσότεροι από 500 συγγραφείς διαδέχονται ο ένας τον άλλο σε αυτόγραφα και στρογγυλές τράπεζες μπροστά σε ένα κοινό που έφτασε τους 175.000 επισκέπτες φέτος!), γινόταν όλο και πιο ανυπόμονος. Αφού δεν άντεξε να παραμείνει περιορισμένος στο δωμάτιο, ζήτησε να επισκεφθεί το κιονόκρανο των συγγραφέων και την πόλη. Μια ώρα αργότερα περίπου, τον συναντήσαμε στο τραπέζι, περιχαρή, έκθαμβο από την Νανσύ, η οποία είναι ένα από τα λίκνα της Νέας Τέχνης (Art Nouveau) και της οποίας η περίφημη πλατεία PlaceStanislas χαρακτηρίζεται ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.

Κατά την διάρκεια του γεύματος, που έλαβε χώρα σε μικρή ομήγυρη, απαρτιζόμενη από μερικούς συγγραφείς, εκδότες και δημοσιογράφους φημισμένους, ο Ορχάν Παμούκ χαλάρωσε, έθεσε πληθώρα ερωτήσεων στον Δήμαρχο, ο οποίος κατόπιν ανέλαβε τον ρόλο του ξεναγού του στην πόλη, τράβηξε πολλές φωτογραφίες με το κινητό του τηλέφωνο (από μέρη, αλλά και της γοητευτικής του συζύγου) και έδωσε την εντύπωση, για μια σύντομη στιγμή, ότι δεν ήταν πλέον μόνο αυτός ο τεράστιος συγγραφέας που απολαμβάνει του σεβασμού όλων, ο τιμημένος με το βραβείο Νόμπελ και το σύμβολο μιας πνευματικής και ποιητικής Τουρκίας. υπήρχε κάτι νεανικό στο βλέμμα του και στην έκφραση της χαράς του που με έκανε να σκεφτώ την μάσκα της τραγωδίας και της κωμωδίας του αρχαίου θεάτρου μας.

Ο συγγραφέας της μελαγχολίας, εκείνος που, καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον, ήξερε πώς να διηγηθεί τα σοκάκια και τα φαντάσματα της Κωνσταντινούπολης ήταν εκεί, κρυμμένος πίσω από αυτό το χαμόγελο, και ο χρόνος φάνταζε μια σχεδόν οικεία παρένθεση μακριά από τις ανησυχίες του κόσμου.

Δεν ζητάμε από τους συγγραφείς να είναι ψυχαγωγοί, ή ακόμα και συμπαθητικοί. Δεν ζητάμε τίποτα από τους συγγραφείς. Δίνουν ό,τι πολυτιμότερο έχουν και εμείς επωφελούμαστε από αυτό. Μερικές φορές όμως, οι σπουδαιότεροι από αυτούς μάς ικανοποιούν με μια ευχάριστη έκπληξη. αυτή μιας εύθραυστης και καλοπροαίρετης ανθρωπότητας, μετά βίας κρυμμένη πίσω από το ανάστημα της ιδιοφυίας τους. Ο Ορχάν Παμούκ συγκαταλέγεται σε αυτούς.