Μαργαρίτα Μυτιληναίου: Μεγάλο σχολείο το ραδιόφωνο, ακόμη μαθαίνω

Συνέντευξη: Ελισάβετ Σταμοπούλου

Ένα μεγάλο σχολείο. Με αυτά τα λόγια περιγράφει την τριακονταετή εμπειρία του ραδιοφώνου η γνωστή παραγωγός Μαργαρίτα Μυτιληναίου. Μέσα από πολλές ώρες ραδιοφωνικής «πτήσης» έμαθε και μαθαίνει για να καθιερωθεί σήμερα ως μια από τις πιο αναγνωρίσιμες φωνές. Εργάζεται στον χώρο από το 1987, έχει αφήσει την σφραγίδα της στους περισσότερους σταθμούς, και σήμερα βρίσκεται καθημερινά κοντά στο κοινό με την Μουσική εκπομπή της στον Βήμα fm, από τις 17:00 έως και τις 18:00.

Δεν ξεχνά το αίσθημα του άγχους που την συνόδευε στα πρώτα της βήματα, αλλά και τα λόγια ορισμένων που της είπαν να εγκαταλείψει το ραδιόφωνο. Η κ.Μυτιληναίου δεν άφησε, όμως, τα επικριτικά σχόλια να βάλουν φρένο στην πορεία της. Συνέχισε χωρίς να έχει βιώσει την πικρή γεύση της επιβολής περιορισμών στην επιλογή μουσικών κομματιών.

Για τις πρώτες εκπομπές, για το τηλεφώνημα για βόμβα που πήραν και αναγκάστηκε να μείνει μόνη της με τον ηχολήπτη, για το μαύρο στην ΕΡΤ, για την απόφαση της κυβέρνησης να ασκήσει έλεγχο στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο, αλλά για το προσφυγικό μιλά η κ. Μυτιληναίου στο in.gr.

Εργάζεστε στον χώρο του ραδιοφώνου από το 1987, με σημαντικές εμπειρίες να κοσμούν το βιογραφικό σας…
Του χρόνου κλείνω 30 χρόνια στο ραδιόφωνο. Κάθε ώρα εκπομπής έχει κάτι διαφορετικό. Συνέχεια μαθαίνω, δεν ξέρω πού θα φτάσω. Δεν ξέρω πού θα φτάσει αυτό.

Προέρχεστε από οικογένεια ηθοποιών. Πώς και δεν ακολουθήσατε αυτή την κατεύθυνση;
Όταν τελείωσα το σχολείο ήθελα κι εγώ να γίνω ηθοποιός, έκανα μαθήματα με έναν ηθοποιό, πήρα κάρτα συμμετοχής στις εισαγωγικές εξετάσεις της δραματικής σχολής του Εθνικού, έμαθα ό,τι χρειαζόταν και το πρωί που ξύπνησα για να πάω στις εξετάσεις. Τελικά δεν πήγα. Είπα ότι εάν είναι να θέλω θα το κάνω αργότερα. Με κέρδισε τελικά το ραδιόφωνο που δεν το σπούδασα, με σπούδασε αυτό. Είναι ένα μεγάλο σχολείο.

Τι θυμάστε από την πρώτη σας εκπομπή;
Ήταν μια ηχογραφημένη εκπομπή μισής ώρας, μεσάνυχτα Σαββάτου στο Δεύτερο Πρόγραμμα από τις 00:00 έως τις 00:30. Η εκπομπή λεγόταν Λίγα λόγια μέσα στη νύχτα, έπαιζα ξένη τζαζ μουσική κι έλεγα διάφορα λόγια ανάμεσα. Την πρώτη φορά που πήγα στην Αγία Παρασκευή, στην EΡΤ, τρόμαξα. Τα στούντιο, οι άνθρωποι, οι θρύλοι που περπατούσαν στους διαδρόμους… Ήμουν 19 ετών όταν πήγα εκεί. Η δεύτερη εμπειρία ήταν τον Ιανουάριο του 1989 στον Ant1 όταν πήγα να κάνω ζωντανή πια εκπομπή. Πήραν τηλέφωνο για βόμβα στο κτίριο και η συνήθης πρακτική είναι να αδειάζει το κτίριο και να μένει ο ηχολήπτης με τον παραγωγό. Έφυγαν λοιπόν όλοι και μείναμε εμείς. Εκρηκτική εμπειρία. Από εκεί και μετά κάθε εκπομπή και σχολείο.

Υπήρχε άγχος στις πρώτες αυτές εμπειρίες και προσπάθειες;
Υπήρχε πολύ άγχος , συνέχεια. Είχα μια φυσική τάση να μιλάω πολύ γρήγορα, με αποτέλεσμα να καταπίνω συλλαβές λέξεων και να υπάρχουν τηλεφωνήματα τις πρώτες φορές που έλεγαν να μιλάω πιο σιγά για να καταλαβαίνουν τι θέλω να πω. Μαζεύτηκαν και δυο – τρεις και μου είπαν να αλλάξω δουλειά. Στο ραδιόφωνο αυτό που έχεις είναι ο ήχος κι εάν η φωνή δεν είναι καθαρή έχεις ήδη μια μουτζούρα στην εικόνα. Έμαθα λοιπόν να μιλάω πιο αργά.

Πώς καταπολεμήσατε το άγχος χωρίς να επηρεαστείτε από τα επικριτικά σχόλια;
Μου πήρε πολύ καιρό. Σταμάτησα να το σκέφτομαι, έχω πάντα ένα τετράδιο όπου σημειώνω διάφορα πράγματα που θέλω να πω και το κομμάτι της μουσικής το αφήνω στη φαντασία μου.

Από το 1987 μέχρι σήμερα τι έχει αλλάξει όσον αφορά στην ελευθερία επιλογής τραγουδιών;
Η αλλαγή είναι τερατώδης. Το 80% των μουσικών ραδιοφώνων παίζει playlist. Δεν με ενοχλεί το playlist αυτό καθαυτό, αλλά η επαναληπτικότητα και η έλλειψη φαντασίας και πρότασης καινούριων ρευμάτων, τάσεων και φωνών. Ακολουθείται η πεπατημένη ως ασφαλής τρόπος για να μην χάσουμε ακροαματικότητα. Έχει χαθεί ό,τι καινούριο και ό,τι πιο φρέσκο θα μπορούσε να υπάρχει.

Είχατε γνωρίσει κατά το παρελθόν περιορισμούς όσον αφορά στην επιλογή κομματιών;
Δεν έχω δουλέψει σε σταθμό που να έκανα εκπομπή με playlist. Είμαι τυχερή και καλομαθημένη σε σχέση με αυτό. Δεν ξέρω πώς θα είναι εάν κληθώ να το κάνω. Νομίζω πως δεν θα τα καταφέρω. Θα είναι σαν να μου βάζουν φίμωτρο.

Ποια είναι τα κριτήρια εκείνα που διαμορφώνουν την επιλογή των τραγουδιών σας;
Ένα από τα βασικά κριτήρια είναι η διάθεσή μου, γι’αυτό και δεν μπορώ να επιλέξω τραγούδια από την προηγούμενη που θα παίξω την επόμενη, γιατί η διάθεση αλλάζει συνέχεια. Δεύτερο κριτήριο είναι η επικαιρότητα. Τρίτο είναι κάποια άλλα πράγματα που θέλω να πω, ενώ υπάρχει και το κριτήριο του καιρού. Εάν είναι ένα συννεφιασμένο μεσημέρι, εγώ δεν θέλω να είμαι πολύ εξωστρεφής και να παίζω ηλιόλουστα τραγούδια. Προσπαθώ να συντονίζομαι με ό,τι συμβαίνει γύρω μου.

Το ωραίο με το ραδιόφωνο είναι ότι μου άνοιξε πόρτες για πολλά άλλα πράγματα. Έκανα τελετή έναρξης και λήξης στους Ολυμπιακούς Πεκίνου με τον Αλέξη Κωστάλα, προσπαθήσαμε να ξαναφτιάξουμε το Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης, κάναμε μια έκθεση για τα 70 χρόνια ραδιοφωνίας στο Ζάππειο, έκανα speakage για διαφημίσεις, επιμέλεια για μουσικά προγράμματα και θέατρο. Επιμελήθηκα και το πρόγραμμα των Γαλάνη, Τσαλιγοπούλου και Νέγκα στο Passport.

Τι απαιτούσε ο σχολιασμός των τελετών έναρξης και λήξης στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου;
Πολύ διάβασμα όπως και στα εγκαίνια του Μουσείου της Ακρόπολης που έπρεπε να διαβάσουμε με τον Αλέξη Κωστάλα εβδομάδες, και μας έκανε ξεναγήσεις ο κ. Παντερμαλής για να γνωρίζουμε την ιστορία κάθε αγάλματος. Στους Ολυμπιακούς του Πεκίνου μαθαίναμε για διαφορετικούς πολιτισμούς και κουλτούρες.

Συναντήσατε ξανά την Δήμητρα Γαλάνη με αφορμή την εμφάνισή της στο Passport
Υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που γνωρίζοντάς τους μίκρυνε ο θαυμασμός και εκτίμησή μου γι’αυτούς, και άλλοι που σταθερά μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια νιώθω ότι δεν έχουν πέσει από τη θέση που τους έχω βάλει. Η Δήμητρα Γαλάνη είναι ένας από αυτούς τους ανθρώπους. Τη θεωρώ σταθερή αξία σε αυτό που πρεσβεύει.

Ο θάνατος ποιου καλλιτέχνη σάς συγκλόνισε περισσότερο;
Για τον Μάνο Χατζηδάκι θα σας πω και για την Μελίνα Μερκούρη. Εκεί αναρωτιέσαι πώς θα είναι η ζωή χωρίς αυτούς, αλλά με το έργο τους θα είναι πάντα ενεργοί και παρόντες.
Είναι γνωστό πως τρέφετε μια αδυναμία για τα μελαγχολικά ακούσματα
Εάν δεν είχα συναίσθηση ότι τα ακούει ο κόσμος, θα έπαιζα είτε ορχηστρική μουσική είτε μπαλάντες και μελαγχολικά τραγούδια.

Έχετε δουλέψει και στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ. Πώς αισθανθήκατε όταν έπεσε το 2013 το μαύρο;
Το μαύρο είναι μαύρο και δεν έχει καν την απόχρωση του γκρι. Είναι το μεγαλύτερο λάθος που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια σε ό,τι αφορά το κομμάτι της Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Εάν δεν υπάρχει ΕΡΤ, δεν υπάρχει ούτε το παρελθόν ούτε και το παρόν μας. Κάποιοι άνθρωποι πράγματι ξεπέρασαν τα όρια ως προς το κομμάτι των διαδικασιών και των συμπεριφορών. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ΕΡΤ έπρεπε να κλείσει και τόσοι άνθρωποι να βρεθούν χωρίς δουλειά.

Θα λέγατε ότι το δημόσιο ραδιόφωνο έχει απαξιωθεί στις μέρες μας;
Δεν θεωρώ ότι έχει απαξιωθεί και δεν θα το παραδεχτώ ποτέ. Έγινε τόση πολλή δουλειά μέσα στη δεκαετία του 2000 που τα ραδιόφωνα ξαναβρήκαν το χρώμα και το ύφος τους, και πιστεύω ότι αυτή η ταυτότητα θα τα ακολουθεί. Δεν νομίζω ότι έχουν απαξιωθεί. Έχουν έναν πολύ ισχυρό χαρακτήρα το καθένα από αυτά και ψάχνουν να βρουν τον βηματισμό τους που λόγω του μαύρου τον έχασαν.

Πώς σχολιάζετε την πρόθεση της κυβέρνησης να επιβάλει την τάξη στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο;
Κάνω μαθήματα ραδιοφώνου σε παιδιά Γυμνασίου και Λυκείου, αλλά και σε ενήλικες. Στα παιδιά Γυμνασίου και Λυκείου λέω ότι οι νόμιμες άδειες στο Λεκανοπέδιο της Αττικής είναι 42. Κάθε ραδιοφωνικός σταθμός θα πρέπει να απέχει ο ένας από τον άλλον 0.3 χιλιοκύκλους. Μου είπαν τότε τα παιδιά πως υπάρχουν πολύ περισσότεροι σταθμοί από 42 κι εγώ τους απάντησα ότι είναι πειρατικοί. Με ρώτησαν γιατί δεν τους κλείνουν και τους κοίταζα χωρίς να έχω να τους δώσω απάντηση. Η συνήθης πρακτική είναι να κλείνει ένας πειρατικός σταθμός και μετά από δυο μέρες ξαναανοίγει. Αυτό που συμβαίνει με τις επίσημες συχνότητες, αυτές που έχουν πάρει άδεια από το κράτος, είναι λίγο περίεργο. Περιμένω να δω εάν θα ξεκαθαρίσει η κατάσταση, πώς θα ξεκαθαρίσει γιατί ό,τι έγινε με το κομμάτι της τηλεόρασης είναι τελείως φάουλ. Δεν θα ήθελα να συμβεί κάτι αντίστοιχο και στο ραδιόφωνο. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο στο ραδιόφωνο θα είναι εντελώς λάθος. Στην τηλεόραση είναι σοκαριστικό αυτό που αναμένεται να συμβεί. Θα ήθελα να πιστεύω ότι μέχρι τελευταία στιγμή θα γίνει κάτι και θα αλλάξει η κατάσταση. Θα ήταν τελείως διαφορετικό το ραδιοφωνικό τοπίο εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο, γιατί όταν το κράτος δίνει 42 νόμιμες άδειες μετά πώς τις παίρνει πίσω;

Με μια φράση πώς θα περιγράφατε την εμπειρία που αποκομίσατε από τον κάθε σταθμό στον οποίο εργαστήκατε;
Κρατικά Ραδιόφωνα: Σεβασμός στο παρελθόν, ευθύνη για το σήμερα
Ant1: Η πρώτη εμπειρία ζωντανού, σοκ και δέος
ΣΚΑΪ: Πάρα πολύ ψηλά, τρελά νούμερα, ακροαματικότητα και αναγνωρισιμότητα της φωνής σε δημόσιους χώρους. Πήγαινα σε τράπεζα, μιλούσα και με αναγνώριζαν.
Μελωδία: Η πρώτη προσπάθεια προσέγγισης ενός ρεύματος τραγουδιού που δεν μπορούσε να φιλοξενηθεί σε άλλο ραδιόφωνο και τελικά άνοιξε το δρόμο για πολλά και ωραία πράγματα.
Δίεση: Το πρώτο ραδιόφωνο στο οποίο είχα ευθύνες πέρα από τη θέση του παραγωγού. Έμαθα τι σημαίνει καρέκλα υπεύθυνου.
Menta : Ήμουν παρούσα στη δημιουργία όλων των έντεχνων ραδιοφώνων και χαίρομαι πάρα πολύ γι’αυτό. Στην ερώτηση ένα υπάρχει χώρος για ένα τρίτο έντεχνο ραδιόφωνο η απάντηση είναι «ναι».
Βήμα FM: Μεγάλο σχολείο, καινούριος χώρος, καινούριοι άνθρωποι, ένα ενημερωτικό ραδιόφωνο και από την ώρα τη δική μου και μετά μουσικές εκπομπές. Είναι ένα ωραίο καινούριο σχολείο.

Τι επιθυμείτε να μεταφέρετε στο κοινό μέσα από την νέα σας «Μουσική εκπομπή»;
Στον Βήμα Fm μπορώ να είμαι λίγο πιο «δημοσιογράφος». Βρίσκομαι σε έναν σταθμό που έχει άποψη και θέση, άρα κι εγώ μπορώ να λέω λίγο περισσότερα πράγματα και να αφήνω τον εαυτό μου λίγο πιο ελεύθερο. Βρίσκομαι σε ένα περιβάλλον που ευτυχώς κανείς δεν μου έχει πει: «τι είναι αυτό που είπες». Νιώθω την απόλυτη ελευθερία και χαίρομαι πολύ γι’αυτό.

Εάν σας ζητούσαν να προσαρμόσατε τον τίτλο του δίσκου σας «Το φιλί και το χαστούκι» στα σημερινά δεδομένα, ποιο είναι το φιλί και ποιο το χαστούκι;
Το χαστούκι είναι όλα αυτά που συμβαίνουν με τους πρόσφυγες και το φιλί είναι να πάρουμε τα πράγματα στα χέρια μας. Εάν αυτά που συμβαίνουν τώρα συνέβαιναν πριν από δυο – τρία χρόνια θα ήμασταν όλοι έξω στον δρόμο, ενώ τώρα είμαστε στο σπίτι μας κι αυτό είναι το πιο ανησυχητικό.

Αναφερθήκατε στο προσφυγικό. Πώς κρίνετε την στάση της Ευρώπης απέναντι στην Ελλάδα;
Δεν βοηθήσαμε κι εμείς πολύ τον εαυτό μας, αργήσαμε να κάνουμε κάποια πράγματα, από την άλλη πλευρά όμως η Ευρώπη δεν φέρθηκε έτσι όπως θα έπρεπε να έχει φερθεί σε μια χώρα όπως η Ελλάδα με αντικειμενικά δύσκολες συνθήκες στο Αιγαίο. Είμαι αμήχανη, θλιμμένη και περιμένω όπως όλοι.

Συνέντευξη: Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ