Νοσήματα της καρδιάς – Χειρουργική Αντιμετώπιση Βαλβιδοπάθειες

Κατασκευή και λειτουργία της καρδιάς

Για την καλύτερη κατανόηση των καρδιοπαθειών και συγκεκριμένα των βαλβιδοπαθειών της καρδιάς είναι απαραίτητη μια στοιχειώδης γνώση της κατασκευής και λειτουργίας της καρδιάς.

Η καρδιά είναι ένας μυϊκός σάκος που γεμίζει με αίμα, συστέλλεται και διαστέλλεται 70 φορές το λεπτό περίπου ή 100.000 φορές το 24ωρο. Η καρδιά ενός ενήλικου άνδρα ζυγίζει περί τα 300-400 γραμμάρια και έχει το μέγεθος μίας μεγάλης γροθιάς. Καθώς η καρδιά συστέλλεται, προωθεί και συγχρόνως αντλεί το αίμα, ώστε να κυκλοφορεί σε όλο το σώμα. Κατά την ανάπαυση η καρδιά προωθεί περίπου πέντε κιλά αίμα το λεπτό, ενώ σε ώρα μεγάλης προσπάθειας (βαρειά μυϊκή εργασία) μπορεί να προωθήσει μέχρι και 25 κιλά αίμα το λεπτό.

Το εσωτερικό της καρδιάς είναι χωρισμένο σε τέσσερις κοιλότητες (διαμερίσματα ή χώρους). Δύο από τις κοιλότητες αυτές ονομάζονται κόλποι (δεξιός και αριστερός) και δύο κοιλίες (δεξιά και αριστερή). Ο κάθε κόλπος επικοινωνεί φυσιολογικά με την αντίστοιχη κοιλία με μία βαλβίδα.

Σχήμα 1: Οι τέσσερις καρδιακές κοιλότητες

Το αίμα ακολουθεί μία καθορισμένη κατεύθυνση μέσα από αυτές τις κοιλότητες. Έτσι λοιπόν το φλεβικό αίμα επιστρέφει μέσω των φλεβών από τα διάφορα μέρη του σώματος προς την καρδιά, χύνεται στο δεξιό κόλπο και από εκεί περνά μέσω της τριγλώχινας βαλβίδας στη δεξιά κοιλία. Η δεξιά κοιλία προωθεί το αίμα με την πνευμονική αρτηρία στους πνεύμονες, όπου αποβάλλει το διοξείδιο και παίρνει οξυγόνο. Το οξυγονωμένο αρτηριακό αίμα επιστρέφει από τους πνεύμονες στον αριστερό κόλπο και από εκεί μέσω της μιτροειδούς βαλβίδας στην αριστερή κοιλία, η οποία με τη σειρά της θα το προωθήσει στην αορτή, πού είναι η πρώτη και μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος. Από εκεί θα διανεμηθεί σε όλα τα τμήματα και όργανα του σώματος. Ας σημειωθεί ότι η πνευμονική αρτηρία και η αορτή φέρουν στο αρχικό τους τμήμα από μία τρίπτυχη βαλβίδα, που ονομάζονται πνευμονική και αορτική βαλβίδα αντίστοιχα (Σχήμα 2).

Σχήμα 2: Οι τέσσερις καρδιακές βαλβίδες

Οι τέσσερις βαλβίδες στις οποίες αναφερθήκαμε, αποτελούνται από 2 ή 3 υμενώδη πέταλα (φύλλα) τα οποία ανοίγουν και κλείνουν με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζουν τη ροή του αίματος προς μία κατεύθυνση και να μην επιτρέπουν την οπισθοδρόμησή του (Σχήμα 3, 4).

Σχήμα 3:

Σχήμα 4:

Αιτίες βαλβιδοπαθειών:

Υπάρχουν αρκετές αιτίες που μπορούν να επηρεάσουν το άνοιγμα και το κλείσιμο των βαλβίδων. Η πιο συχνή αιτία μέχρι πρόσφατα ήταν ο ρευματικός πυρετός. Ο ρευματικός πυρετός παρουσιάζεται συνήθως κατά την παιδική ηλικία και εκδηλώνεται με επαναλαμβανόμενους πονόλαιμους, πυρετό και επώδυνη διόγκωση των αρθρώσεων σε χέρια και πόδια. Όταν ο ρευματικός πυρετός προσβάλλει την καρδιά προκαλλεί πάχυνση και συγκόλληση των φύλλων των βαλβίδων με αποτέλεσμα τη στένωση του στομίου τους. Όταν για κάποιο λόγο μία βαλβίδα δεν ανοίγει επαρκώς και επιτρέπει μικρότερη ποσότητα αίματος να περνάει μέσα από αυτή, τότε λέμε οτι έχει στένωση. Αντίθετα όταν μία βαλβίδα δεν κλείνει στεγανά και αφήνει το αίμα να οπισθοδρομεί, τότε λέμε οτι η βαλβίδα αυτή έχει ανεπάρκεια. Σε μερικές περιπτώσεις, σε προχωρημένες βαλβιδοπάθειες, συναντάει κανείς και τα δύο αυτά είδη δυσλειτουργίας (στένωση-ανεπάρκεια), σε μία βαλβίδα. Αλλη αιτία στένωσης αορτικής βαλβίδας είναι η δίφυλλη εκ γενετής βαλβίδα (αντί του φυσιολογικού που είναι τρίφυλλη). Μετά από μερικά χρόνια η βαλβίδα καλύπτεται από ασβέστιο με αποτέλεσμα να γίνεται άκαμπτη και να είναι αδύνατο να ανοίξει ή να κλείσει ικανοποιητικά. Ασβεστωμένη αορτική ή μιτροειδής βαλβίδα μπορεί να ανευρεθεί σε άτομα τρίτης ηλικίας, λόγω της χρόνιας εναπόθεσης ασβεστίου και λιπιδίων στα φύλλα της βαλβίδας (Εικόνα 1, 2). Παρόμοιες αλλοιώσεις μπορούν να προκληθούν από προβολή της καρδιάς από μικρόβια (ενδοκαρδίτιδα).

Τα κύρια συμπτώματα των βαλβιδοπαθειών είναι:

• Δύσπνοια
• Αρρυθμίες
• Εύκολη κόπωση – καρδιακή ανεπάρκεια
• Πόνος στο στήθος
• Συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις και αιμόπτυση
• Ζάλη ή λιποθυμικά επεισόδια.

Εικόνα1:

Έντονα ασβεστοποιημένες και στενωμένες αορτικές βαλβίδες.

Εικόνα 2:

Ασβεστοποιημένη και σχεδόν άκαμπτη μιτροειδής βαλβίδα με σοβαρή δυσλειτουργία στη διάνοιξη και σύγκλειση.

Αντιμετώπιση βαλβιδοπαθειών:

Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε οτι οι βαλβιδοπάθειες αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά μόνο στα αρχικά στάδιά τους. Εάν όμως ο βαθμός δυσλειτουργείας τους προχωρήσει και τα συμπτώματα του ασθενούς γίνουν έντονα τότε πρέπει να προχωρήσει κανείς στην χειρουργική αντιμετώπιση.

Η χειρουργική θεραπεία των βαλβιδοπαθειών περιλαμβάνει την επιδιόρθωση ή την αντικατάσταση της βαλβίδας.

Η χειρουργική επιδιόρθωση της βαλβίδας επιχειρήται όταν δεν υπάρχουν ιδιαίτερα εκτεταμένες βλάβες στο βαλβιδικό μηχανισμό. Είναι τεχνικά πιό απαιτητική παρέχει όμως το μεγάλο πλεονέκτημα της διατήρησης της φυσικής βαλβίδας του ασθενούς.

Κατά την αντικατάσταση μίας βαλβίδας, αυτή αφαιρείται και στη θέση της τοποθετείται μία προσθετική βαλβίδα.

Οι προθετικές βαλβίδες που χρησιμοποιούνται για την αντικατάσταση των βαλβίδων της καρδιάς διατίθενται σε διαφορετικά μεγέθη και είναι κατασκευασμένες από διαφορετικά υλικά. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι βαλβίδων, οι βιολογικές και οι μεταλλικές βαλβίδες.

Στη βιολογική βαλβίδα τα φύλλα κατασκευάζονται από ζωικούς ιστούς (συνήθως χοιρινούς ή βόϊους) και ράβονται σε εύκαμπτο μεταλλικό πλαίσιο καλυμμένο με ύφασμα (Εικόνα 3). Αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντικατάσταση οποιασδήποτε βαλβίδας της καρδιάς, δεν χρειάζονται αντιπηκτική αγωγή μετεγχειρητικά, αλλά ο μέσος όρος ζωής τους είναι 10-13 χρόνια. Νέοι τύποι βιολογικών βαλβίδων δεν περιέχουν μεταλλικό πλαίσιο στο σκελετό τους, καλούνται αστήρικτες και μοιάζουν πιο πολύ στις φυσικές ανθρώπινες βαλβίδες.

Οι μηχανικές ή μεταλλικές βαλβίδες είναι κατασκευασμένες από δίαφορα κράματα (τιτάνιο, νικέλιο, ατσάλι, πυρολυτικό άνθρακα) και ύφασμα. Αυτές έχουν αρκετές διαφορές στην κατασκευή τους από τις βιολογικές βαλβίδες, δεν φθείρονται ποτέ, προκαλούν όμως στροβιλισμούς στο αίμα, με κίνδυνο θρομβοεμβολικών επεισοδίων, και έτσι κάνουν απαραίτητη τη μετεγχειρητική χρήση αντιπηκτικών φαρμάκων για όλη τη διάρκεια της ζωής (Εικόνα 4).

Ο χειρουργός ζυγίζει τα υπέρ και τα κατά της κάθε βαλβίδας σε σχέση με την ηλικία, τον τρόπο ζωής και τη γενικότερη κατάσταση του ασθενούς και αποφασίζει ποιά βαλβίδα θα τοποθετήσει. Για παράδειγμα, όταν ο ασθενής παρουσιάζει ενεργό έλκος στομάχου ή δωδεκαδακτύλου, τότε είναι επικίνδυνο να λάβει αντιπηκτικά και η βιολογική βαλβίδα είναι η κατάλληλη επιλογή γι’ αυτόν.

Η χειρουργική θνητότητα κατά την αντικατάσταση μίας βαλβίδας είναι διεθνώς 2% περίπου. Παράγοντες που επηρεάζουν την έκβαση της επέμβασης είναι: η ύπαρξη στεφανιαίας νόσου, η απόδοση της αριστεράς κοιλίας και η γενικότερη κατάσταση του ασθενούς.

Εικόνα 3:

Διάφορα είδη βιολογικών βαλβίδων

Εικόνα 4:

Διάφορα είδη μηχανικών βαλβίδων.

health.in.gr