Στη συνείδηση του κοινού ο καρκίνος είναι συνυφασμένος με τον πόνο. Η πραγματικότητα αυτή είναι ιδιαίτερα σκληρή όταν αφορά παιδιά κάθε ηλικίας και αποτελεί σημαντική πηγή άγχους και αγωνίας για τους γονείς. Ευτυχώς στις μέρες μας έχουμε αποκτήσει πολλές γνώσεις για τους μηχανισμούς που υπεισέρχονται στο αίσθημα του άλγους καθώς και τα μέσα για την αντιμετώπισή του. Η σημαντικότερη διαπίστωση είναι ότι απαιτείται πολύπλευρη προσέγγιση και ουσιαστική συμμετοχή γονέα και παιδιού.

Τι προκαλεί τον πόνο
Ο πόνος στον παιδιατρικό καρκίνο προέρχεται είτε από την ίδια τη νόσο είτε από τις απαραίτητες εξετάσεις και την θεραπεία. Η νόσος προκαλεί πόνο συνήθως εξαιτίας πιεστικών φαινομένων που ασκούν τοπικά τα ταχέως πολλαπλασιαζόμενα καρκινικά κύτταρα. Με την έναρξη της θεραπείας και την εξουδετέρωση αυτών των κύτταρων γρήγορα περιορίζεται και αυτός ο πόνος.

Τα κακοήθη νοσήματα απαιτούν πολλές και συχνά επώδυνες εξετάσεις. Τέτοιες είναι μεταξύ των άλλων οι απλές αιμοληψίες, η τοποθέτηση κεντρικού φλεβικού καθετήρα, η οσφυονωτιαία παρακέντηση και η λήψη μυελού των οστών. Παράλληλα, η θεραπευτική αγωγή είναι συχνά δυσάρεστη καθώς πάλι χρησιμοποιούνται βελόνες, ενδεχομένως ακτινοθεραπεία, ενώ και τα ίδια τα φάρμακα προκαλούν αρκετές παρενέργειες όπως ναυτία, κοιλιακά άλγη κ.ά.

Ωστόσο, η αντίληψη του πόνου αποτελεί μια εντελώς υποκειμενική κατάσταση και το ίδιο ερέθισμα ερμηνεύεται διαφορετικά από το κάθε παιδί. Σημαντικοί τροποποιητικοί παράγοντες είναι καταρχάς η ύπαρξη αρνητικών αισθημάτων όπως άγχος, μελαγχολία και φόβο. Επιπλέον, τα παιδιά που αισθάνονται ότι έχουν απολέσει τον έλεγχο και δεν έχουν επιλογές νιώθουν εντονότερο το πόνο. Ομοίως και αυτά που είναι ήδη εξαντλημένα ή ταλαιπωρούνται από άλλα συμπτώματα όπως ναυτία, έμετο, δύσπνοια κλπ.

Μεγαλύτερες δυσκολίες παρουσιάζουν τα παιδιά που ενθαρρύνονται να υιοθετήσουν ακραίες συμπεριφορές του τύπου «οι άνδρες ποτέ δεν κλαίνε» αλλά και το αντίθετο, όταν ενθαρρύνονται να παραπονιούνται διαρκώς. Τέλος, ένα γκρίζο αδιάφορο δωμάτιο νοσοκομείου χωρίς κάποιες χαρούμενες νότες και παιχνίδια σαφώς λειτουργεί αρνητικά.

Προσέγγιση του πόνου
Ο πόνος χρησιμεύει στο να αντιληφθούμε ότι κάτι δεν πάει καλά στο σώμα μας. Από τη στιγμή που αυτό επιτευχθεί, το μόνο που προκαλεί είναι άγχος και υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και για το λόγο αυτό πρέπει να αντιμετωπίζεται. Σε αυτή τη διαδικασία συμμετέχει ο θεράπων ιατρός, συνήθως ογκολόγος ή αιματολόγος, ο αναισθησιολόγος που είναι εξειδικευμένος στην αντιμετώπιση του πόνου, οι νοσηλεύτριες και συχνά άλλο παραϊατρικό προσωπικό όπως ψυχολόγος και φυσιοθεραπευτής.

Πρώτο μέλημα των ιατρών είναι να αναπτύξουν έναν κώδικα επικοινωνίας με το παιδί ώστε να ποσοτικοποιηθεί ο πόνος. Αυτό μπορεί να γίνει δείχνοντας του μια σειρά από σκίτσα προσώπων που απεικονίζουν διάφορα επίπεδα άλγους και ζητώντας του να επιλέξει ποιο εκφράζει καλύτερα τον πόνο που νιώθει. Σε μεγαλύτερα παιδιά (άνω των 8 ετών) προτείνεται μια δεκαβάθμια κλίμακα, όπου το μηδέν ισοδυναμεί με καθόλου πόνο και το 10 με ανυπόφορο πόνο.

Αντιμετώπιση
Αφού λοιπόν εγκαθιδρυθεί ένα κοινό πεδίο συνεννόησης, ακολουθούνται ορισμένες βασικές αρχές ώστε να ελαχιστοποιείται ο πόνος. Καταρχήν, όταν αναμένεται ο πόνος να επανέρχεται και να διαρκεί, γνωρίζουμε ότι είναι προτιμότερο να χορηγείται διαρκώς αναλγητική αγωγή παρά να περιμένουμε πότε θα πονέσει. Επίσης, όπου είναι εφικτό πρέπει να προλαμβάνεται ο πόνος, πχ χρησιμοποιώντας τοπική αναισθητική κρέμα πριν τον φλεβοκαθετηριασμό.

Άλλος τρόπος περιορισμού της δυσφορίας είναι να προγραμματίζονται πολλές εξετάσεις ταυτόχρονα. Έτσι, καταστέλλοντας ή αναισθητοποιώντας το παιδί μία μόνο φορά μπορούμε να διενεργήσουμε αρκετές εξετάσεις ώστε να μη χρειαστεί να ταλαιπωρηθεί πάλι σύντομα. Χρήσιμο είναι να ενημερώνεται για το πότε θα πραγματοποιηθεί η κάθε εξέταση ή θεραπεία ώστε να μην ανησυχεί διαρκώς για το τι θα του συμβεί.

Ως προς τη φαρμακευτική αγωγή ακολουθείται μια διαβάθμιση ανάλογα με την ένταση του πόνου. Αυτή ξεκινά από απλά αναλγητικά όπως παρακεταμόλη (Ντεπόν ή Παναντόλ) και φτάνει μέχρι την μορφίνη και τα παράγωγά της. Χρήσιμα στον νευροπαθητικό πόνο είναι ορισμένα αντιεπιληπτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Πολλοί γονείς ανησυχούν όταν πρόκειται να χορηγηθεί μορφίνη, είτε επειδή πιστεύουν ότι το τέλος πλησιάζει, είτε επειδή φοβούνται ότι τα παιδιά θα εθιστούν. Η μορφίνη είναι το πιο αποτελεσματικό αναλγητικό που διαθέτουμε και χορηγείται γιατί δεν υπάρχει λόγος κανένα παιδί να υποφέρει. Είναι επίσης ένα ασφαλές φάρμακο όταν χορηγείται από εκπαιδευμένο προσωπικό και τυχόν παρενέργειες όπως ναυτία και δυσκοιλιότητα μπορούν να αντιμετωπιστούν. Τέλος, δεν υπάρχει παιδί που να μην επιθυμεί τη διακοπή του, η οποία είναι πάντοτε βαθμιαία ώστε να μην εμφανιστεί στερητικό σύνδρομο.

Ο ρόλος των γονέων
Η εμπειρία έχει διδάξει ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση του πόνου απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση. Πέρα από τη φαρμακευτική και επεμβατική αντιμετώπιση, ο ψυχολογικός παράγοντας είναι εξίσου σημαντικός. Εδώ ο ρόλος των γονέων είναι βασικός και αδιαπραγμάτευτος.

Κανένας δεν γνωρίζει καλύτερα από τους γονείς πως νιώθει ένα παιδί, τι επιθυμεί, τι αποστρέφεται και τι χρειάζεται για να νιώθει καλά. Η σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης τους επιτρέπει να καθοδηγήσουν τα παιδιά μέσα σε αυτή τη δοκιμασία ενώ θα προασπίσουν τα συμφέροντά τους. Αρκεί να ακολουθηθούν ορισμένες απλές κινήσεις με συνέπεια:

Δείξτε αυτοπεποίθηση – Ποτέ μη λησμονείτε ότι το παιδί νιώθει την αγωνία του γονέα και παίρνει δύναμη από την αυτοπεποίθησή του.

Εξηγήστε τι συμβαίνει – Η άγνοια εντείνει το φόβο. Το παιδί πρέπει να γνωρίζει τι θα συμβεί και τι θα νιώσει. Προσαρμόστε τις εξηγήσεις στην ηλικία του.

Προσαρμοστείτε στις ιδιαιτερότητές του – Δεν είναι όλα τα παιδιά ίδια ούτε αντιδρούν το ίδιο. Σε κάθε περίπτωση εξατομικεύστε την προσέγγισή σας ως προς το τρόπο που αντιδρά, την έκταση των πληροφοριών που απαιτεί κλπ.

Να είστε ειλικρινείς – Δεν πρέπει να ισχυρίζεστε ότι δεν θα πονέσει όταν γνωρίζετε ότι δεν είναι έτσι, γιατί απλά την επόμενη φορά δεν θα σας πιστέψει και θα ενταθεί ο φόβος του. Αντίθετα, αποδεχθείτε το πόνο αλλά προτείνετε πχ να πάρει μια βαθιά ανάσα.

Επιβραβεύστε το – Λίγα καλά λόγια για την προσπάθεια που κατέβαλε και την καλή του συμπεριφορά πάντα λειτουργούν θετικά ενώ χρήσιμη είναι και η υλική, πέρα από την ηθική, επιβράβευση.

Μην το απειλείται με ιατρικές πράξεις – Ακόμα και όταν δεν συμπεριφέρεται σωστά. Ήδη φοβάται αρκετά τις βελόνες και θα κλονιστεί η εμπιστοσύνη του απέναντί σας.

Δώστε του μια αίσθηση ελέγχου – Έτσι θα νιώσει ότι μπορεί να ελέγξει και τον πόνο. Αφήστε το πχ να επιλέξει από που θέλει να του πάρουν αίμα. Ωστόσο, δεν επιτρέπεται να αρνηθεί μια ιατρική πράξη.

Παίξτε μαζί του – το παιχνίδι παίζει βασικό ρόλο στη ζωή όλων των παιδιών. Ειδικά όμως στα άρρωστα μπορεί να είναι μέσο έκφρασης των φόβων και των ελπίδων του. Παράλληλα, παιχνίδια, μουσική, ζωγραφική κλπ έχουν εκπαιδευτική σημασία.

Χρησιμοποιήστε τεχνικές χαλάρωσης – αυτές ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία. Στα βρέφη μπορεί να είναι λίγα χάδια και ένα νανούρισμα, στα παιδιά σχολικής ηλικίας μια αγκαλιά και ένα παραμύθι, ενώ οι έφηβοι μπορούν να μάθουν τεχνικές αναπνοής.

Αποσπάστε του την προσοχή – αυτό γίνεται εύκολα με τηλεόραση, μουσική, κουβέντα, κλπ.

Μάθετέ τo να ενθαρρύνει τον εαυτό του – «Μπορώ να τα καταφέρω», «θα βγω πιο δυνατός από αυτή την δοκιμασία», κλπ.

Κατευθύνετέ το να βρίσκει λύσεις – τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να σκεφτούν τι τους ενοχλεί περισσότερο και σε συνεργασία με γονείς και υγειονομικό προσωπικό να βρουν λύσεις.

Η διάγνωση ενός παιδιού με καρκίνο είναι πάντα ισχυρό πλήγμα για όλη την οικογένεια. Ένας ενημερωμένος γονέας όμως είναι σε θέση να βοηθήσει ουσιαστικά το παιδί του να ξεπεράσει κατά το δυνατόν ανώδυνα αυτήν την δοκιμασία. Μέγιστη σημασία έχει να διατηρεί την αισιοδοξία του, η οποία οπωσδήποτε θα μεταδοθεί στο παιδί. Άλλωστε είναι βάσιμη: η πρόγνωση σημαντικού αριθμού παιδιατρικών καρκίνων γίνεται ολοένα καλύτερη στις μέρες μας.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: