Φροντίστε σωστά τους πάσχοντες από τη νόσο Αλτσχάιμερ

Στην καθημερινή μας ζωή συχνά ξεχνάμε γεγονότα, πρόσωπα και αντικείμενα. Καθώς μεγαλώνουμε αυτό το φαινόμενο είναι όλο και πιο σύνηθες. Πότε όμως η δυσκολία να θυμηθούμε είναι ανησυχητική; Πότε τέτοια συμπτώματα είναι αρκετά σοβαρά ώστε να χαρακτηρίζονται ως άνοια;

Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας για τη Νόσο Αλτσχάιμερ (21η Σεπτεμβρίου) το health.in.gr παραθέτει ένα μικρό συνοπτικό οδηγό που αφορά στα συμπτώματα της άνοιας αλλά και στην αντιμετώπισή της.

Η άνοια είναι μια διαταραχή του εγκεφάλου που επηρεάζει την ικανότητα του ανθρώπου να εκτελεί τις καθημερινές του δραστηριότητες. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας που παρατηρείται στους ηλικιωμένους ανθρώπους. Προσβάλλει τα μέρη του εγκεφάλου που ελέγχουν τις λειτουργίες της σκέψης, της μνήμης και του λόγου. Παρά την πρόοδο της επιστήμης αυτήν τη στιγμή τα αίτια της νόσου είναι άγνωστα και δεν υπάρχει καμία οριστική θεραπεία, εκτός από την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της. Ονομάστηκε έτσι από το Δρ Alois Alzheimer, ένα Γερμανό ιατρό ο οποίος το 1906 παρατήρησε χαρακτηριστικές αλλοιώσεις στον εγκέφαλο μιας ασθενούς που πέθανε από κάποια άγνωστη μέχρι τότε ψυχική ασθένεια.

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά δεδομένα, ένας στους πέντε ανθρώπους που θα φτάσει στην ηλικία των 70 ετών θα παρουσιάσει άνοια. Η πιο συχνή μορφή της είναι η νόσος Αλτσχάιμερ, ενώ υπάρχουν και άλλες σχετικά πιο σπάνιες μορφές. Στην Ελλάδα σήμερα πάσχουν περίπου 70.000-80.000 άνθρωποι από αυτή την ασθένεια και στην Ευρώπη 3,5 εκατομμύρια. Όσο ο πληθυμός γίνεται μάλιστα γηραιότερος, τα περιστατικά αναμένεται να αυξηθούν και η άνοια θα αποτελέσει ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που τα Εθνικά Συστήματα Υγείας θα κληθούν να αντιμετωπίσουν.

Τι προκαλεί τη νόσο;

Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα καταφέρει να αποδώσουν τη νόσο Αλτσχάιμερ σε κάποιο συγκεκριμένο παράγοντα. Πιθανολογείται πάντως ότι ένας συνδυασμός παραγόντων επηρεάζει το άτομο ώστε να την εκδηλώσει. Η κληρονομικότητα είναι αναμφισβήτητα μια σημαντική αιτία. Βασικό ρόλο φαίνεται να διαδραματίζει και μια πρωτείνη που ονομάζεται απολιποπρωτεΐνη Ε. Όλοι μας έχουμε τη συγκεκριμένη πρωτεΐνη που βοηθά στη διακίνηση και στο μεταβολισμό της χοληστερόλης στο αίμα. Το γονίδιο που ρυθμίζει την παραγωγή της απολιποπρωτεΐνης Ε μπορεί να υποστεί κάποιες μεταλλάξεις και να κάνει το άτομο πιο ευάλωτο στην εκδήλωση της νόσου. Παράλληλα, ερευνώνται και άλλες αιτίες, όπως οι λοιμώξεις από ιούς, η δίαιτα και το περιβάλλον.

Ποια είναι τα πιο ανησυχητικά σημεία που θα οδηγήσουν κάποιον άνθρωπο με διαταραχές μνήμης στον ειδικό ιατρό;

Η νόσος Αλτσχάιμερ ξεκινά αργά και προοδευτικά. Στην αρχή το μόνο σύμπτωμα μπορεί να είναι η τάση του ατόμου να ξεχνά. Ένας πάσχων, για παράδειγμα, σε ηλικία 48 ετών με πρώιμα συμπτώματα της νόσου κρατούσε 12 διαφορετικά βιβλιάρια τραπέζης για κάθε 15νθήμερο της μισθοδοσίας του. Αλλοι συχνά στέκονται επί ώρες μπροστά στην πόρτα του σπιτιού τους, με τα κλειδιά στα χέρια, χωρίς να ξέρουν τι πρέπει να κάνουν.

Ο πάσχων ενδέχεται να ξεχνά γεγονότα, δραστηριότητες και τα ονόματα αγαπημένων του προσώπων και πραγμάτων. Μερικές φορές δυσκολεύεται να λύσει ακόμα και απλά μαθηματικά προβλήματα. Συνήθως τέτοια προβλήματα δεν αποτελούν ενόχληση για κανέναν και αποδίδονται από τους συγγενείς στο γήρας. Ωστόσο, καθώς η νόσος εξελίσσεται οι πάσχοντες αδυνατούν να κάνουν ακόμα και απλά παράγματα, όπως να βουρτσίσουν τα δόντια τους και να χτενίσουν τα μαλλιά τους. Επίσης, δυσκολεύονται να γράψουν, να μιλήσουν, να κατανοήσουν απλές οδηγίες και επαναλαμβάνουν συνεχώς τις ίδιες ερωτήσεις. Χάνονται και δεν μπορούν να προσανατολιστούν σε οικεία μέρη, όπως το σπίτι τους. Επιπλέον, αδυνατούν να ακολουθήσουν απλές οδηγίες· μπερδεύονται όσον αφορά στα πρόσωπα, στο χρόνο ή στον τόπο· παραμελούν την προσωπική τους ασφάλεια, υγιεινή και διατροφή.

Πολλές φορές γίνονται επιθετικοί ή αγχώδεις και περιπλανιούνται μακριά από το σπίτι τους. Στα τελικά στάδια της νόσου χρειάζονται φροντίδα για όλες τις δραστηριότητές τους.

Συχνές παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της νόσου Αλτσχάιμερ είναι αυτές του θυρεοειδούς, οι αλληλεπιδράσεις φαρμάκων που λαμβάνονται για άλλους λόγους, η κατάθλιψη, οι όγκοι του εγκεφάλου και πολλαπλά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, καθώς και η ανεπάρκεια βιταμινών λόγω κακής διατροφής.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές από αυτές τις αιτίες άνοιας είναι θεραπεύσιμες ή αντιμετωπίσιμες. Πολλές φορές μάλιστα οι ηλικιωμένοι έχουν συναισθηματικά προβλήματα τα οποία μπορούν να εκληφθούν λανθασμένα ως άνοια. Αισθάνονται μόνοι, ανήσυχοι ή αντιμετωπίζουν προβλήματα όταν χάνουν τον/τη σύζυγό τους, συνταξιοδοτούνται κ.λπ.

Για να γίνει η διάγνωση της νόσου απαιτείται πρώτα από όλα η πλήρης κλινική εξέταση του ασθενούς από ειδικούς παθολόγους ή και ιατρούς άλλων ειδικοτήτων, ώστε να αποκλειστούν τυχόν οργανικά προβλήματα. Εξετάσεις αίματος και ούρων συνήθως χρειάζονται για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις που ενδέχεται να εμφανιστούν με τα ίδια συμπτώματα. Συχνά απαιτούνται απεικονιστικές εξετάσεις του εγκεφάλου, όπως αξονική ή μαγνητική τομογραφία, που επιτρέπουν στον ιατρό να διαγνώσει άλλες ανωμαλίες που ίσως είναι υπεύθυνες για τα συμπτώματα.

Στη συνέχεια, η εξέταση του ασθενούς σε εξειδικευμένα κέντρα, από ειδικούς ιατρούς, νευρολόγους και ψυχιάτρους, θέτει τη διάγνωση με επιτυχία στο 90% των περιπτώσεων. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ασθενής στο να επιτελέσει τις καθημερινές του δραστηριότητες κατέχουν κεντρική θέση κατά τη διάρκεια της εξέτασης και απαιτούν τη συνεργασία των συγγενών, προκειμένου ο ιατρός να εντοπίσει το πρόβλημα. Για τον πιο ακριβή προσδιορισμό των προβλημάτων που συναντά ο ασθενής στην καθημερινή του ζωή, σε σχέση με τη μνήμη ή τις καθημερινές του δραστηριότητες, μπορεί να χρειαστούν ειδικά νευροψυχολογικά τεστ ή δοκιμασίες που αξιολογούν τη μνήμη, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, την ικανότητα έκφρασης κ.λπ.

Υπάρχει θεραπεία;

Δυστυχώς καμία θεραπεία δεν είναι δυνατόν να σταματήσει ή να θεραπεύσει τη νόσο Αλτσχάιμερ. Πολλοί ασθενείς πάντως επωφελούνται από καινούρια φάρμακα, τα οποία, όταν χορηγηθούν στα αρχικά στάδια της νόσου, επιβραδύνουν την εξέλιξή της. Τέτοια φάρμακα, όπως η δονεπεζίλη και η ριβαστιγμίνη, προφυλάσσουν για ένα χρονικό διάστημα από την επιδείνωση των συμπτωμάτων. Παράλληλα, άλλα φάρμακα βοηθούν στην αντιμετώπιση συμπτωμάτων της ασθένειας, όπως οι αϋπνίες, η επιθετικότητα, το άγχος και η κατάθλιψη.

Ο ακρογωνιαίος λίθος στην αντιμετώπιση της νόσου είναι η φροντίδα των ασθενών από τους οικείους τους και από εξειδικευμένους λειτουργούς της υγείας. Πρόκειται σφαλώς για μια δύσκολη διαδικασία που αποτελεί έναν επίπονο στόχο. Έρευνες μάλιστα δείχνουν ότι όσοι ασχολούνται με τη φροντίδα τέτοιων ατόμων παρουσιάζουν πολύ συχνά διαταραχές στη συμπεριφορά και συμπτώματα κατάθλιψης.

Χρήσιμες συμβουλές

Συζητήστε με τον ιατρό σας. Βρείτε αποτελεσματικότερες θεραπείες για τα προβλήματα που απασχολούν τον ασθενή, όπως η επιθετικότητα ή η αϋπνία.

Αναζητήστε ανθρώπους που έχουν το ίδιο πρόβλημα και οργανισμούς που μπορούν να σας παρέχουν συμβουλές και υποστήριξη. Τέτοιοι οργανισμοί είναι η Ελληνική Γεροντολογική Εταιρεία και το Σωματείο Aλληλοβοήθειας Aσθενών με Nόσο Alzheimer και Συναφών Διαταραχών.

Για να επικοινωνήσετε καλύτερα με τον ασθενή:

– Χρησιμοποιήστε απλές προτάσεις και μικρές λέξεις. Μιλήστε ήρεμα και ευγενικά.

– Αποφύγετε να μιλάτε στον ασθενή σαν να είναι μωρό ή σαν να μη βρίσκεται μπροστά σας.

– Απομακρύνετε το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και οτιδήποτε μπορεί να τον αποπροσανατολίσει.

– Δώστε του χρόνο να απαντήσει στις ερωτήσεις σας. Εάν πασχίζει να βρει τις λέξεις, βοηθήστε τον.

– Οι ερωτήσεις και οι προτάσεις πρέπει να διατυπώνονται με ευγένεια.

Σε ό,τι αφορά την ατομική του υγιεινή, σεβαστείτε το γεγονός ότι το μπάνιο είναι μια τραυματική εμπειρία. Ενημερώστε τον ασθενή προτού κάνετε οτιδήποτε και να είστε ήρεμοι και ευγενικοί. Λάβετε όλα τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να ελαχιστοποιήσετε τους κινδύνους από ενδεχόμενη πτώση και μην τον αφήνετε μόνο του στην μπανιέρα ή στο ντους.

Καθώς η νόσος προχωρά πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν ακράτεια ούρων ή και κοπράνων. Μερικές φορές η ακράτεια ίσως είναι το αποτέλεσμα κάποιας οργανικής πάθησης, γι’ αυτό συζητήστε το θέμα πρώτα με το θεράποντα ιατρό που παρακολουθεί τον πάσχοντα. Δείτε χαρακτηριστικά σημεία στη συμπεριφορά του αρρώστου που σημαίνουν ότι θέλει να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα, όπως ανησυχία ή τράβηγμα των ρούχων. Πολλοί ασθενείς αισθάνονται άσχημα όταν τους συμβαίνει κάτι τέτοιο, γι’ αυτό προσπαθήστε να τους βοηθήσετε να πηγαίνουν στην τουαλέτα και μην καταφύγετε αμέσως στη λύση της πάνας ενηλίκων.

Πολλές φορές οι ασθενείς έχουν παραισθήσεις ή παράδοξες ιδέες, δηλαδή βλέπουν, ακούν ή οσμίζονται πράγματα που δεν υπάρχουν κοντά τους. Σε γενικές γραμμές αποφύγετε να έρχεστε σε αντιπαράθεση μαζί τους. Πρωταρχικό σας μέλημα είναι να εξασφαλίσετε ότι δεν θα βλάψουν τον εαυτό τους ή τους άλλους, πάντα σε συνεργασία με το θεράποντα ιατρό, ο οποίος θα χορηγήσει και την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Σκεφτείτε ότι μέσα στο σπίτι έχετε ένα μεγάλο παιδί για το οποίο πρέπει να πάρετε και τα αντίστοιχα μέτρα προστασίας. Ασφαλίστε πόρτες και παράθυρα, ειδικά εάν ο ηλικιωμένος έχει την τάση να περιπλανιέται άσκοπα. Χημικές ουσίες, απορρυπαντικά και φάρμακα καλό είναι να φυλάσσονται σε ειδικό μέρος.

Έχετε κατά νου ότι το 70% των πασχόντων χρειάζονται μακροχρόνια φροντίδα και περιποίηση σε ιδρύματα και πάνω από το 50% όσων παραμένουν στο σπίτι τους με την οικογένεια τους έχουν ανάγκη από μόνιμη φροντίδα. Ένας από τους φορείς που μπορεί να σας παράσχει χρήσιμες πληροφορίες και βοήθεια είναι το Σωματείο Aλληλοβοήθειας Aσθενών με Nόσο Alzheimer και Συναφών Διαταραχών. Ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 1997 από συγγενείς-φροντιστές ατόμων που πάσχουν από άνοια.

Οι βασικές δραστηριότητες του σωματείου είναι:

– Παροχή πληροφοριών για τις υπάρχουσες δομές για τα άτομα με άνοια (νοσοκομεία, οίκοι ευγηρίας κ.λπ.), ώστε να διευκολύνεται στις υπάρχουσες επιλογές η οικογένεια του πάσχοντα.

– Παροχή συμβουλών νομικού, οικονομικού και ασφαλιστικού περιεχομένου για άτομα με νόσο Alzheimer ή άλλη μορφή άνοιας.

– Ανοιχτές συγκεντρώσεις στα γραφεία της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας την πρώτη Τετάρτη κάθε μήνα.

– Ατομική συμβουλευτική για ενημέρωση της οικογένειας σχετικά με την επίλυση των καθημερινών προβλημάτων των αρρώστων.

– Προώθηση της ανάγκης για τη δημιουργία ανάλογων σωματείων στην κεντρική και τη νότια Ελλάδα, με ενημέρωση του γενικού πληθυσμού και των επαγγελματιών υγείας που ασχολούνται με ηλικιωμένους.

– Προώθηση της ανάγκης για πρώιμη διάγνωση.

– Ενημέρωση για τις νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις.

– Συνεργασία με αντίστοιχους κυβερνητικούς και ιδιωτικούς μη κερδοσκοπικούς φορείς για τη διεύρυνση της συνεργασίας και την επίτευξη των στόχων.

– Λειτουργία τηλεφωνικής γραμμής SOS Alzheimer/τηλ. 010 3303.678, σε συνεργασία με την Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία.

health.in.gr