Δεν ονειρευόμαστε μόνο ξύπνιοι αλλά και… κοιμισμένοι! Τα όνειρα, μάλιστα, αποτελούν μια ψυχική διεργασία που έχει ελκύσει την προσοχή των επιστημόνων εδώ και αιώνες. Μερικοί άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για τα όνειρα, δηλώνουν ότι σπάνια ονειρεύονται ή θυμούνται τα όνειρά τους, επομένως -συμπεραίνουν- αυτά δεν είναι κάτι σημαντικό. Κι όμως, περνάμε το 5-15% της ζωής μας, δηλαδή περίπου δέκα χρόνια, ονειρευόμενοι! Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν ότι, προφανώς, τα όνειρα παίζουν κάποιο ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. Αλλά τι είδους ρόλο;

Τα όνειρα μπορεί να οδηγήσουν σε μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις ή σε σπουδαία καλλιτεχνικά επιτεύγματα. Ο Γάλλος χημικός August Kekule ανακάλυψε τη δομή του δακτυλίου του βενζολίου κατά τη διάρκεια ενός ονείρου! O Robert Louis Stevenson δήλωσε ότι όφειλε την έμπνευση του μυθιστορήματός του «Δόκτωρ Τζέκιλ και Μίστερ Χάιντ» σε ένα όνειρο. Ο Mozart έλεγε ότι πολλά από τα μουσικά θέματα που συνέθεσε του προέρχονταν από τα όνειρά του.

Ωστόσο, παρ’ ότι ονειρευόμαστε τόσο πολύ, γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για τα όνειρα!

Ποιες λειτουργίες όμως επιτελούν τα όνειρα;
– Τα όνειρα συνυφαίνουν ποικίλα κομμάτια του ψυχικού μας υλικού, καθώς αποτελούν μια διαδικασία δημιουργίας συνδέσεων.
– Επιτρέπουν την πραγματοποίηση ευρύτερων και περιεκτικότερων συνδέσεων από ό,τι όταν είμαστε ξύπνιοι, επειδή όταν ονειρευόμαστε δεν λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό οι «σφιχτοπλεγμένες» νευρωνικές εγκεφαλικές περιοχές (όπως αυτές που χρησιμοποιούνται στο διάβασμα ή το γράψιμο).
– Η συνδετική αυτή διαδικασία δεν είναι τυχαία, αλλά καθοδηγείται από το συναίσθημα και τις ανησυχίες αυτού που ονειρεύεται.
– Τα όνειρα προσφέρουν ένα πλαίσιο για να βιώσουμε ποικίλα συναισθήματα.
– Παρέχουν μια επεξηγηματική μεταφορά για τη συναισθηματική κατάσταση αυτού που ονειρεύεται.
– Οι νέες συνδέσεις που γίνονται κατά τη διάρκεια του ονείρου έχουν στόχο να καταλαγιάσουν τη συναισθηματική καταιγίδα που νιώθει αυτός που ονειρεύεται και ταυτόχρονα να συνενώσουν νέο υλικό σε ένα σύνολο. Το τελευταίο στοιχείο, μάλιστα, όχι μόνο καθιστά τα όνειρα χρήσιμα για την επίλυση προβλημάτων αλλά και τα κάνει να συμβάλλουν στη δημιουργικότητα και την έμπνευση στις επιστήμες και τις τέχνες.


Όνειρο και συναίσθημα

Το υλικό των ονείρων είναι πάντα σχετικό με το άτομο που ονειρεύεται, αν και μπορεί να περιέχει πράγματα που δεν συνέβησαν στην πραγματικότητα. Τα δίκτυα της μνήμης μάς επιτρέπουν να θυμόμαστε όχι μόνο τι μας συνέβη, αλλά επίσης και τις ανησυχίες, τις επιθυμίες, τα πράγματα που φανταζόμαστε, φοβόμαστε κ.ο.κ. Τα όνειρα και οι εφιάλτες προσπαθούν να δώσουν μια απάντηση σε όλα αυτά βάσει ενός εσωτερικού διαλόγου. Έτσι, εξερευνώντας το συναισθηματικό περιεχόμενο ενός ονείρου, μπορεί κανείς να κατανοήσει καλύτερα και σε μεγαλύτερο βάθος την ψυχική του κατάσταση.

Ύπνος REM και μη REM

Καθώς μας παίρνει… ο Μορφέας, τα εγκεφαλικά κύματα δείχνουν την έναρξη του ύπνου και σταδιακή βάθυνση σε 30-60 λεπτά. Όμως, μια νύχτα δεν αποτελείται απλώς από περιόδους βαθύτερου και ελαφρύτερου ύπνου. Κάθε 90-120 λεπτά παρατηρείται μια δραματική μεταβολή στο είδος του ύπνου, καθώς εκδηλώνεται μια διαφορετική κατάσταση ύπνου που ονομάζεται REM (Rapid Eye Movement). Χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ματιών, από εγκεφαλικά κύματα που δείχνουν ενεργοποιημένα και μοιάζουν με πολύ ελαφρύ ύπνο ή με την εγρήγορση, αλλά και από βαθιά χαλάρωση των μυών, παρόμοια με αυτή στο βαθύ ύπνο. Έτσι, η νύχτα χωρίζεται σε περιόδους ύπνου REM και μη REM, οι οποίες οφείλονται στην αμοιβαία ενεργοποίηση και αναστολή κέντρων στο στέλεχος του εγκεφάλου, τα οποία στέλνουν νευρώνες στον πρόσθιο εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Τα κύτταρα στον πρόσθιο εγκέφαλο συνθέτουν τα όνειρα χρησιμοποιώντας αποθηκευμένες αναμνήσεις, για να «βγάλουν άκρη» από την τυχαία εισερχόμενη νευρωνική πυροδότηση. Οι άνθρωποι που ξυπνούν από ύπνο REM διηγούνται πολλά όνειρα, ενώ όσοι ξυπνούν από ύπνο μη REM θυμούνται ελάχιστα ή και καθόλου όνειρα.

Νευροχημεία των ονείρων

Ο ύπνος REM χαρακτηρίζεται από έλλειψη νορεπινεφρίνης στον εγκεφαλικό φλοιό, στην οποία οφείλονται τα χαρακτηριστικά των ονείρων (συγκεκριμένα ότι πραγματοποιούν ευρύτερες συνδέσεις διαφορετικών θεμάτων και δεν έχουν συγκεκριμένη εστίαση).


Βιολογία των ονείρων

Έρευνες με τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (απεικονιστική μέθοδος του εγκεφάλου) δείχνουν ομοιότητες ανάμεσα στην ενεργοποίηση του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του ύπνου REM και την εγρήγορση, αλλά και χαρακτηριστικές διαφορές. Ο ύπνος REM χαρακτηρίζεται από μειωμένη δραστηριότητα στην μετωπιαία περιοχή του εγκεφάλου και αυξημένη δραστηριότητα στις οπίσθιες περιοχές του, που σχετίζεται με την ιδιαίτερα οπτική φύση των ονείρων. Υπάρχει σημαντική ενεργοποίηση περιοχών κάτω από τον εγκεφαλικό φλοιό κατά τον ύπνο REM, ειδικά στην περιοχή της αμυγδαλής, κέντρο γνωστό για τη συμβολή του στη συναισθηματική ζωή του ανθρώπου.


Όνειρα και… «ξεμάθηση»

Σύμφωνα με δυο Βρετανούς ερευνητές, το νομπελίστα φυσικό Francis Crick και το νευροχημικό Graeme Mitchison, η διαδικασία που συμβαίνει κατά τον ύπνο REM είναι «αντίστροφη μάθηση». Σε αυτήν τη φάση ύπνου ο εγκέφαλος προσπαθεί να ξεφορτωθεί υπερβολικό αριθμό αναμνήσεων ή «παρασιτικούς» τρόπους συμπεριφοράς, δηλαδή κάνει το αντίθετο από την απόκτηση νέων πληροφοριών που γίνεται στη διαδικασία της μάθησης. Στόχος του εγκεφάλου; Να… μη μαζεύει άχρηστες πληροφορίες!

Τα όνειρα λοιπόν έχουν τη θέση τους στην ψυχική μας ζωή και πολλές φορές αποτελούν έναν ακόμα δρόμο για να προσεγγίσουμε «καυτά» ψυχικά θέματα που μας απασχολούν, να βρούμε λύσεις στους προβληματισμούς μας και να ακούσουμε τη βαθύτερη φωνή του εαυτού μας που μερικές φορές σωπαίνει στη διάρκεια της μέρας ή δεν ακούγεται μέσα στη βουή της καθημερινότητας.

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: