Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: H πιο συχνή άγνωστη νόσος

Πολλές φορές, ύστερα από ένα βαρύ γεύμα με αρκετή οινοποσία, την επόμενη μέρα (και κυρίως την ίδια νύχτα) έχουμε ξινίλες, κάψιμο στο στήθος ή στο στομάχι και την αίσθηση ότι το φαγητό ‘ανεβαίνει’ ξανά στο στόμα. Εάν όμως αυτό αποτελεί για τους περισσότερους ένα σχετικά σπάνιο φαινόμενο -αποτέλεσμα γαστριμαργικής υπερβολής-, για αρκετούς (π.χ., σχεδόν 17 εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ) είναι πολύ συχνή -έως και καθημερινή- εμπειρία. Υπεύθυνη για αυτή την κατάσταση θεωρείται μια διαταραχή του πεπτικού συστήματός μας που ονομάζεται γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ).


Περί τίνος πρόκειται


Όταν αναφερόμαστε στη ΓΟΠ, εννοούμε ότι το περιεχόμενο του στομάχου -δηλαδή οι ληφθείσες τροφές αλλά και οι ιδιαιτέρως όξινες εκκρίσεις του ίδιου του στομάχου- αντί να προωθηθεί φυσιολογικά προς το δωδεκαδάκτυλο και το υπόλοιπο έντερο, επιστρέφει στον οισοφάγο. Η παλινδρόμηση αυτή δημιουργεί προβλήματα γιατί ο οισοφάγος δεν διαθέτει την απαραίτητη προστασία απέναντι στο όξινο γαστρικό υγρό. Ως αποτέλεσμα αυτού, ο οισοφάγος εξελκώνεται και φλεγμαίνει, ενώ, εάν δεν ληφθούν εγκαίρως τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης, υπάρχει κίνδυνος μόνιμης βλάβης του.


Φυσιολογικά, ο οισοφάγος αποτελεί ένα μυϊκό σωλήνα που ενώνει το φάρυγγα με το στομάχι. Μέσω αυτού μεταφέρονται οι τροφές προς τον στόμαχο, και αυτό επιτυγχάνεται αφενός με τη βαρύτητα, αφετέρου με κινήσεις που κάνει ο ίδιος ο οισοφάγος. Στο σημείο όπου ενώνεται ο οισοφάγος με τον στόμαχο υπάρχει ένα μυϊκό δαχτυλίδι που χαλαρώνει όταν προωθείται η τροφή στον στόμαχο και συσπάται αμέσως μετά, εμποδίζοντάς την να ξαναγυρίσει πίσω. Πρόκειται για τον κάτω οισοφαγικό σφιγκτήρα.


Στους ασθενείς με ΓΟΠ το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως σε αυτόν το σφιγκτήρα, ο οποίος δεν λειτουργεί σωστά, επιτρέποντας στις τροφές να ξαναγυρίζουν προς τον οισοφάγο.


Πέρα από την παροδική ή τη χρόνια φλεγμονή που μπορεί να προκληθεί, ο χρόνιος ερεθισμός του οισοφάγου οδηγεί στη μεταβολή της κυτταρικής του σύστασης, με αποτέλεσμα ο φυσιολογικός ιστός να αντικαθίσταται από άλλον που μοιάζει περισσότερο με εκείνον του στομάχου. Τότε λέμε ότι εμφανίζεται οισοφάγος Barrett, μια κατάσταση αρκετά σοβαρή αφού θεωρείται προκαρκινική, δεδομένου ότι μέχρι και 5% των ασθενών αυτών εμφανίζουν τελικά καρκίνο του οισοφάγου.


Ποια είναι τα συμπτώματα


Τα κύρια συμπτώματα που παρουσιάζει κάποιος με ΓΟΠ είναι τα εξής:

– ‘Κάψιμο’ στο στήθος. Πρόκειται για το πιο σύνηθες σύμπτωμα, το οποίο συχνά επιδεινώνεται όταν ο ασθενής ξαπλώσει.

– Πόνος στο στήθος ή στο ανώτερο τμήμα της κοιλιάς (στο στομάχι). Το σύμπτωμα αυτό (αλλά και το προηγούμενο) προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στον ασθενή, κυρίως γιατί μιμείται τα χαρακτηριστικά του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου, τα οποία μάλιστα είναι πιο έντονα όταν ξαπλώνει, δηλαδή κατά τη διάρκεια της νύχτας.

– Αναγωγές. Με τον όρο αυτόν εννοούμε την αβίαστη (σε αντίθεση με τον εμετό) επιστροφή της τροφής από το στομάχι προς το στόμα.

– Ερυγές (τα λεγόμενα ρεψίματα). Συχνά συνοδεύονται από όξινη ή πικρή γεύση.

– Χρόνια πικρή γεύση στο στόμα.

– Δυσκολία στην κατάποση. (σε πιο παραμελημένες περιπτώσεις).

– Φαρυγγαλγία.

– Βήχας, συρίττουσα αναπνοή (ακούγονται ‘γατάκια’ στο στήθος), ή ένα διαρκές αίσθημα ότι θέλεις να καθαρίσεις το λαιμό σου.


Τι πρέπει να ξέρετε όταν επισκεφθείτε το γιατρό σας


Ο γιατρός θα βοηθηθεί ιδιαίτερα εάν ο ασθενής είναι σε θέση να τον πληροφορήσει για το πόσο συχνά εμφανίζονται τα συμπτώματα, κατά πόσο αυτά επιδεινώνονται όταν ξαπλώνει, εάν ανακουφίζεται με κάποιο τρόπο και ποιον, ενώ, τέλος, θα ζητήσει πλήρη αναφορά για τα φάρμακα που πιθανόν να χρησιμοποιεί ο ασθενής, όπως, π.χ., ορισμένα αντιστηθαγχικά ή και αντικαταθλιπτικά που μπορεί να προκαλούν τη χαλάρωση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.


Πώς τίθεται η διάγνωση


Επειδή συχνά η πάθηση έχει πολύ ήπια συμπτώματα, ο γιατρός βασίζει τη διάγνωσή του κυρίως στο ιστορικό του ασθενούς, που λαμβάνει αρχικά, αλλά και στην αντικειμενική εξέταση, στην οποία προχωρά στη συνέχεια. Με αυτά τα στοιχεία, εύκολα και με αρκετή ασφάλεια, μπορεί να διαγνώσει τη ΓΟΠ. Ο ασθενής, έτσι, δεν εμπλέκεται σε χρονοβόρες, κουραστικές και πολλές φορές ανούσιες εξετάσεις. Σε αυτήν τη φάση ο γιατρός δίνει τις κατάλληλες οδηγίες για τροποποίηση κυρίως των διαιτητικών συνηθειών και γενικότερα του τρόπου ζωής, ενώ επίσης έχει τη δυνατότητα να συστήσει κάποια ήπια φαρμακευτική αγωγή.


Εάν οι παραπάνω παρεμβάσεις αποτύχουν ή εξαρχής ο ασθενής παρουσιάζει πιο σοβαρή συμπτωματολογία, όπως, για παράδειγμα, έντονο κάψιμο στο στήθος, δυσκολία στην κατάποση, βήχα κ.λπ., τότε ο γιατρός θα προχωρήσει σε εξετάσεις με σκοπό την απεικόνιση του οισοφάγου. Χρησιμοποιείται κυρίως η οισοφαγοσκόπηση, δηλαδή η άμεση παρατήρηση του εσωτερικού του οισοφάγου με τη βοήθεια ενδοσκοπίου. Το πλεονέκτημα αυτής της εξέτασης είναι ότι εκτός από την παρατήρηση του βλεννογόνου, την αναζήτηση φλεγμονής, εξελκώσεων, ανάπτυξης ουλής ή άλλων αλλοιώσεων, είναι δυνατή και η λήψη βιοψιών από ύποπτες περιοχές, ώστε να εξεταστεί η ύπαρξη αλλοιώσεων οισοφάγου Barrett.


Εκτός από την οισοφαγοσκόπηση, για τη διάγνωση της ΓΟΠ μπορεί να χρησιμοποιηθούν και οι εξής εξετάσεις:


–Βαριούχο γεύμα, το οποίο αποτελεί μια ακτινογραφία που, σε συνδυασμό με τη λήψη από το στόμα ενός αδιαπέραστου από τις ακτίνες Χ υλικού, απεικονίζει τη ‘σκιά’ του οισοφάγου.

–Καρδιακή εκτίμηση τόσο με ηλεκτροκαρδιογράφημα όσο και με υπερηχογράφημα της καρδιάς, καθώς και με τεστ κόπωσης, με σκοπό να αποκλειστεί με βεβαιότητα η πιθανότητα τα συμπτώματα να οφείλονται σε καρδιακή νόσο.

–Οισοφαγική μανομετρία και μελέτες κινητικότητας του οισοφάγου, οι οποίες καταγράφουν το ‘άνοιγμα’ και το ‘κλείσιμο’ του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, αλλά και ανωμαλίες στην κινητικότητα του οισοφάγου.

–Εικοσιτετράωρη καταγραφή του pH του οισοφάγου με τη βοήθεια ηλεκτροδίου που εισάγεται σε αυτόν. Εφόσον το όξινο περιεχόμενο του στομάχου επιστρέφει στον οισοφάγο, θα καταγράφεται μια πτώση του pH.


Πόσο διαρκούν τα συμπτώματα της ΓΟΠ;


Χωρίς την κατάλληλη αντιμετώπιση, η ΓΟΠ αποτελεί ένα χρόνιο πρόβλημα που χαρακτηρίζεται από υφέσεις και υποτροπές. Μελέτες έχουν δείξει ότι κατά μέσο όρο μεσολαβεί χρονικό διάστημα τριών ετών από την έναρξη των συμπτωμάτων έως ότου ένας ασθενής απευθυνθεί στο γιατρό του για διάγνωση, με αποτέλεσμα να καθυστερεί σημαντικά η θεραπεία. Πάντως, από τη στιγμή που ξεκινά η αντιμετώπιση, τα συμπτώματα υποχωρούν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα (από ώρες έως μερικές ημέρες) και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθούν εβδομάδες για την πλήρη ύφεσή τους.


Υπάρχει δυνατότητα πρόληψης των συμπτωμάτων;


Η απάντηση στο ερώτημα είναι αναμφισβήτητα ‘ναι’. Αρκούν κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, όπως:

–Ανύψωση του κεφαλιού πάνω από το επίπεδο του κορμού κατά την κατάκλιση. Αυτό επιτυγχάνεται όχι τόσο με τη χρήση επιπλέον μαξιλαριών όσο με την ανύψωση του κρεβατιού στην πλευρά του προσκέφαλου ή την τοποθέτηση σφήνας κάτω από το στρώμα.

–Αποφυγή τροφών που αυξάνουν την οξύτητα του στομάχου ή προκαλούν τη χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.

– Λήψη μικρότερων ποσοτήτων τροφής σε πιο συχνά γεύματα.

– Αποφυγή κατάκλισης αμέσως μετά τη λήψη τροφής. Καλό είναι να μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα δύο, τριών ωρών από την ώρα του γεύματος μέχρι να ξαπλώσετε στο κρεβάτι.

– Διακοπή καπνίσματος.Έχει παρατηρηθεί ότι η νικοτίνη προξενεί τη χάλαση και το άνοιγμα του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, επιδεινώνοντας τη ΓΟΠ.

– Αποφυγή λήψης οινοπνευματωδών ποτών, δεδομένου ότι και οι αλκοόλες προκαλούν χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.

– Τα παχύσαρκα άτομα θα πρέπει να χάσουν βάρος, καθώς οι αυξημένες πιέσεις μέσα στην κοιλιά ωθούν το περιεχόμενο του στομάχου προς τον οισοφάγο.

– Αποφυγή της χρήσης εφαρμοστών ρούχων που επίσης αυξάνουν τις ενδοκοιλιακές πιέσεις.

Ποια θεραπευτικά μέτρα εφαρμόζονται;


Αλλαγή του τρόπου ζωής.

Η φαρμακευτική αγωγή έρχεται να συνεπικουρήσει στην αντιμετώπιση της ΓΟΠ και περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες φαρμάκων:

– Αντιόξινα. Κυκλοφορούν είτε σε μορφή δισκίων είτε ως υγρά διαλύματα τα οποία δρουν πιο γρήγορα. Βοηθούν στη θεραπεία με την ελάττωση της γαστρικής οξύτητας. Κύρια παρενέργειά τους (κανένα φάρμακο δεν στερείται παρενεργειών) είναι η πρόκληση διάρροιας (λόγω του μαγνησίου που περιέχουν) ή δυσκοιλιότητας (λόγω του αλουμινίου).

– Αναστολείς των υποδοχέων Η2 της ισταμίνης. Πρόκειται για φάρμακα που με τη δράση τους αναγκάζουν τον στόμαχο να εκκρίνει λιγότερο γαστρικό οξύ. Το ίδιο αποτέλεσμα έχουν επίσης οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων.

– Φάρμακα που αυξάνουν την κινητικότητα του οισοφάγου και του στομάχου, με αποτέλεσμα να αδειάζει πιο γρήγορα το περιεχόμενό τους και να μην υπάρχει χρόνος να παλινδρομήσει, ενώ παράλληλα μερικά από αυτά προκαλούν έντονο σπασμό του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.

– Τέλος, υπάρχουν τα κυτταροπροστατευτικά φάρμακα που επενδύουν το βλεννογόνο του οισοφάγου και τον προστατεύουν από τη δράση του γαστρικού οξέος.

Στις σοβαρές περιπτώσεις ΓΟΠ που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή ή που υπάρχουν σοβαρές επιπλοκές, όπως κρίσεις άσθματος, πνευμονία ή ανάπτυξη ουλώδους ιστού, συστήνεται χειρουργική θεραπεία. Με μεγάλη επιτυχία χρησιμοποιούνται πλέον και στην Ελλάδα λαπαροσκοπικές τεχνικές που έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση στο ελάχιστο του χρόνου νοσηλείας που απαιτείται για τέτοιες επεμβάσεις.

Επιστροφή στην κεντρική σελίδα

health.in.gr