Γεροντική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: ακούγοντας το όνομα αυτής της ασθένειας, η οποία αποτελεί την κυριότερη αιτία τύφλωσης ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών στο δυτικό κόσμο, αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο όρος «γεροντική» είναι σχεδόν οξύμωρος. Κανένας δεν θεωρείται πια γέρος στην ηλικία των 65 ετών και καθώς, σύμφωνα με τους ειδικούς, το προσδόκιμο επιβίωσης θα αυξάνεται συνεχώς στα επόμενα χρόνια, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας θα μπορούσε να είναι η μόνη νόσος που θα θυμίζει στους ασθενείς την ηλικία τους. Ωστόσο, τα τελευταία νέα από το μέτωπο της οφθαλμιατρικής είναι πολύ ενθαρρυντικά σε ό,τι αφορά τόσο την πρόληψη όσο και τη θεραπευτική αντιμετώπιση της γεροντικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.


Στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης θα αρχίσει σύντομα να εφαρμόζεται μια προληπτική επέμβαση, χάρη στην οποία το μάτι θα ξαναβρίσκει τη νεανική του ελαστικότητα, ιδιότητα απαραίτητη για την πρόληψη της νόσου. Αλλά και για εκείνους που ήδη νοσούν, τόσο στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης όσο και σε αυτό των Αθηνών εφαρμόζεται άλλη μέθοδος, η οποία, αν και δεν θεραπεύει το μάτι που έχει υποστεί βλάβες, ωστόσο σταματά την περαιτέρω εξέλιξη της νόσου.


Η νόσος


Η γεροντική εκφύλιση είναι μία από τις πολλές παθήσεις της ωχράς κηλίδας. Η ωχρά κηλίδα είναι η περιοχή του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του ματιού, η οποία αποτελεί το σημείο της ευκρινούς οράσεως. Με άλλα λόγια, είναι η περιοχή του αμφιβληστροειδούς με την οποία βλέπουμε συγκριτικά καλύτερα.


Στον δυτικό κόσμο η γεροντική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία τύφλωσης μεσηλίκων ατόμων. Η συχνότητα εμφάνισής της αυξάνεται με την ηλικία ενώ ο συνολικός αριθμός κρουσμάτων αναμένεται να τριπλασιαστεί τα επόμενα 25 χρόνια καθώς θα αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης.


Η αιτιολογία της νόσου δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί. Ο μόνος σίγουρος προδιαθεσικός παράγοντας είναι η ηλικία (όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία τόσο υψηλότερος ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου). Εχουν επίσης ενοχοποιηθεί το οικογενειακό ιστορικό, η υπέρταση, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και το κάπνισμα.


Η γεροντική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας παρουσιάζει ποικιλομορφία στην εμφάνιση και στη βαρύτητα. Χαρακτηριστικό σύμπτωμά της είναι η απώλεια της κεντρικής όρασης. Η σοβαρότερη μορφή με την χειρότερη πρόγνωση είναι η υγρά εξιδρωματική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η οποία οδηγεί σε κεντρική τύφλωση το 90% των πασχόντων.


Η σκλήρυνση του βολβού του ματιού, με αποτέλεσμα αυτός να χάνει την ελαστικότητά του, αποτελεί το πρώτο σύμπτωμα εμφάνισης της νόσου. Η απώλεια της ελαστικότητας του ματιού προκαλεί μια σειρά φυσιολογικών αλλοιώσεων οι οποίες βαθμηδόν μπορεί να οδηγήσουν στην τύφλωση.


Ειδικότερα, η ελαστικότητα την οποία διαθέτει το νεαρό υγιές μάτι επιτρέπει να αιματώνεται σωστά το εσωτερικό του. Ετσι, καθώς το αίμα εισέρχεται στα εσωτερικά αγγεία του και εξέρχεται από αυτά, το μάτι συνολικά διαστέλλεται και συστέλλεται εσωτερικά. Η μείωση της ελαστικότητας του ματιού η οποία συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου έχει σαν συνέπεια να δυσχεραίνει την εσωτερική μικροκυκλοφορία του αίματος. Αποτέλεσμα της κακής μικροκυκλοφορίας είναι αρχικά η εναπόθεση προϊόντων του μεταβολισμού στην περιοχή της ωχράς κηλίδας και στην συνέχεια η δημιουργία στην περιοχή αυτή του ματιού νέων αιμοφόρων αγγείων τα οποία αιμορραγούν. Στην αιμορραγία των νεοσχηματισμένων αυτών αγγείων οφείλεται η κεντρική τύφλωση την οποία βιώνουν οι ασθενείς.


Πρόληψη


Προς το παρόν δεν υπάρχει προληπτική θεραπεία για τη γεροντική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Ωστόσο, από το τέλος του έτους θα εφαρμόζεται στην Οφθαλμολογική Κλινική στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Κρήτης μια νέα μέθοδος η οποία στοχεύει στη διατήρηση της ελαστικότητας του ματιού με την εισαγωγή σε αυτό αερόσακων.


Όπως εξηγεί ο διευθυντής της κλινικής καθηγητής κ. Ιωάννης Παλλήκαρης, «οι αερόσακοι μοιάζουν με τις σαμπρέλες που υπάρχουν στις ρόδες του αυτοκινήτου. Είναι γεμάτοι με αέρα και τοποθετούνται πίσω από την ίριδα του ματιού. Και όπως και οι αερόσακοι του αυτοκινήτου μας προστατεύουν από ατυχήματα, οι αερόσακοι του ματιού θα μας προστατεύουν από την εμφάνιση της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας».


Η τοποθέτηση των αερόσακων στο μάτι γίνεται με μια απλή επέμβαση, αντίστοιχη με αυτήν που γίνεται για την αντιμετώπιση του καταρράκτη. Μαζί με τους φακούς που τοποθετούνται για τον καταρράκτη, μπορούν να εισάγονται και οι αερόσακοι.


Η λειτουργία των αερόσακων συνίσταται στη διατήρηση της ελαστικότητας του ματιού. Σύμφωνα με τον κ. Παλλήκαρη, «αν φανταστεί κανείς το μάτι σαν μια μπάλα γεμάτη με νερό, αντιλαμβάνεται ότι, όταν το τοίχωμα της μπάλας σκληρύνει, η είσοδος και η έξοδος αίματος στο μάτι δεν θα μπορούν να επιφέρουν ικανοποιητική συστολή και διαστολή του εσωτερικού τριχοειδικού συστήματος (του συστήματος τριχοειδών αγγείων του ματιού). Ενώ τα υγρά είναι ασυμπίεστα, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τα αέρια. Τοποθετώντας ένα σάκο με αέρα στο μάτι, όταν το εξωτερικό περίβλημά του έχει σκληρυνθεί λόγω της ηλικίας, επιτρέπουμε τη συστολή και τη διαστολή του εσωτερικού κυκλοφορικού συστήματος».


Όπως όλες οι προληπτικές μέθοδοι, έτσι και η τοποθέτηση αερόσακων για την πρόληψη της γεροντικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας πρέπει να εφαρμοστεί σε μάτια που είναι ακόμη υγιή, αλλά έχουν πολλές πιθανότητες να νοσήσουν. Όπως εξηγεί ο κ. Παλλήκαρης, «η τοποθέτηση αερόσακων στο μάτι αποτελεί προληπτική μέθοδο της αντιμετώπισης της γεροντικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να τοποθετηθούν προτού η νόσος εξελιχθεί και καταστρέψει τον ιστό.


Όσο για το ποια είναι τα άτομα τα οποία θα μπορούσαν να ωφεληθούν από αυτήν τη μέθοδο, υπάρχουν κριτήρια τα οποία μας επιτρέπουν να εκτιμήσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου για κάθε άνθρωπο. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που πάσχουν από υπερμετρωπία ή έχουν, γενικά, κοντά μάτια, έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν εκφύλιση της ωχράς κηλίδας σε μεγαλύτερη ηλικία σε σχέση με τα φυσιολογικά άτομα».


Θεραπευτική αντιμετώπιση


Θεραπευτική αντιμετώπιση της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, η οποία να επαναφέρει το μάτι στην πρότερη υγιή κατάστασή του, δεν υπάρχει. Ωστόσο, πολλές προσπάθειες έχουν γίνει για την άρση της εξέλιξης της νόσου στα πρώτα στάδια, όταν η όραση είναι ακόμη σε καλά επίπεδα. Από τις πλέον επιτυχημένες μεθόδους υπήρξε το θερμικό λέιζερ. Σε ό,τι αφορά όμως την αντιμετώπιση ασθενών με εξιδρωματική μορφή γεροντικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, το θερμικό λέιζερ είχε πολύ φτωχά αποτελέσματα.


Η εξιδρωματική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η μορφή της νόσου με τη χειρότερη πρόβλεψη, μπορεί σήμερα να αντιμετωπιστεί με τη μέθοδο της φωτοδυναμικής θεραπείας η οποία εφαρμόζεται στην Οφθαλμολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών εδώ και ένα χρόνο.


Όπως εξηγεί ο καθηγητής κ. Γιώργος Θεοδοσιάδης, διευθυντής της κλινικής και μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας Οφθαλμολογίας, «η φωτοδυναμική θεραπεία συνίσταται στην επιλεκτική καταστροφή της μεμβράνης που εντοπίζεται στην ωχρά κηλίδα στη γεροντική εκφύλιση.


Η μέθοδος εκμεταλλεύεται την ιδιότητα μιας δραστικής ουσίας αφενός να απορροφάται επιλεκτικά από τη μεμβράνη και αφετέρου να ενεργοποιείται με τη βοήθεια λέιζερ και να παράγει τοξικές ενώσεις οι οποίες την καταστρέφουν».
Για την εφαρμογή της μεθόδου απαιτούνται περισσότερες από μία επισκέψεις στην κλινική, αλλά ο ασθενής δεν παραμένει εκεί νοσηλευόμενος.


Σύμφωνα με τον κ. Θεοδοσιάδη, «κατά την πρώτη επίσκεψη, η δραστική ουσία χορηγείται στον ασθενή ενδοφλεβίως. Ύστερα από αυστηρά καθορισμένο χρονικό διάστημα (ώστε να έχει εξασφαλιστεί η απορρόφηση της ουσίας από την παθολογική μεμβράνη), η ουσία ενεργοποιείται με τη βοήθεια ακτίνων λέιζερ. Η ενεργοποίηση της ουσίας έχει ως συνέπεια την καταστροφή της μεμβράνης. Η παθολογική μεμβράνη καταστρέφεται ολοκληρωτικά στην πρώτη συνεδρία μόνο στο 10% των ασθενών. Συνήθως απαιτούνται πέντε, έξι επαναλήψεις. Μεταξύ των επαναλήψεων μεσολαβεί τρίμηνο διάστημα. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι για κάθε συνεδρία ο ασθενής δεν παραμένει στην κλινική και ότι η μέθοδος είναι ανώδυνη και ακίνδυνη. Το μόνο που απαιτείται είναι η αποφυγή της έκθεσης του ασθενούς στο ηλιακό φως για 48 ώρες μετά τη θεραπεία».


Το γεγονός ότι η δραστική φωτοευαίσθητη ουσία συγκεντρώνεται επιλεκτικά στην παθολογική μεμβράνη καθιστά τη μέθοδο της φωτοδυναμικής θεραπείας ιδιαίτερα ασφαλή, καθώς «η εφαρμογή της δεν θέτει σε κίνδυνο τα παρακείμενα της παθολογικής μεμβράνης ευπαθή και πολύτιμα για την όραση ανατομικά στοιχεία του αμφιβληστροειδούς» λέει ο κ. Θεοδοσιάδης.


Αξίζει να σημειωθεί ότι η μέθοδος, η οποία είναι μάλλον ακριβή, είναι ενδεδειγμένη για την εξιδρωματική μορφή της γεροντικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας και μόνο. Για το λόγο αυτό θα πρέπει ο κάθε ασθενής να αξιολογείται προσεκτικά και ο γιατρός να είναι απολύτως βέβαιος για το αν θα πρέπει να εφαρμοστεί η μέθοδος ή όχι.


Τα ποσοστά επιτυχίας της μεθόδου ανέρχονται στο 70%. Μετά την εφαρμογή τους, οι ασθενείς διατηρούν την όραση που είχαν και πριν από την επέμβαση, ενώ σε σπανιότερες περιπτώσεις αναφέρεται βελτίωση. Σύμφωνα με τον κ. Θεοδοσιάδη, «η φωτοδυναμική θεραπεία αναστέλλει την εξέλιξη της γεροντικής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας και οι ασθενείς διατηρούν την όραση που είχαν πριν από την εφαρμογή της. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι η διετής εφαρμογή της θεραπείας σε κέντρα του εξωτερικού (η χώρα μας είναι η 12η χώρα στην οποία εφαρμόζεται η μέθοδος) κατέδειξε ότι το 12% των ασθενών που υποβλήθηκαν σε αυτήν παρουσίασε σημαντική αύξηση της οπτικής οξύτητας».

health.in.gr

Ειδήσεις Σήμερα: