Θάτσερ, χάος, δυσπιστία και σεξουαλικά σκάνδαλα – Πώς η Βρετανία έφτασε στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου

Γεια σας και καλώς ήρθατε στο Shifty, στην τελευταία προσθήκη στην αυξανόμενη συλλογή ντοκιμαντέρ του Άνταμ Κέρτις που ανεπίσημα συνοψίζεται στη φράση «πώς έγιναν τα πράγματα τόσο σκατά;». Οι προηγούμενοι τίτλοι του Κέρτις περιλαμβάνουν τα εξής: «Ο αιώνας του εαυτού», «Η δύναμη των Εφιαλτών», «Η παγίδα: Τι συνέβη στο όνειρό μας για Ελευθερία», «Όλοι Εποπτεύονται από Μηχανές Αγαπημένης Χάρης», «Υπερκανονικοποίηση», «Δεν μπορώ να σε βγάλω από την καρδιά μου και τη Ρωσία 1985-1999: Ζώνη Τραύματος».

Οι τίτλοι και μόνο είναι αρκετοί για να αντιληφθεί κανείς τους περισσότερους από τους προβληματισμούς που περιέχονται σε αυτούς – η άνοδος του ατομικισμού, ο κατακερματισμός των παλαιών συστημάτων, τα πολιτικά κενά που έσπευσαν να καλύψουν νέοι άνθρωποι και δυνάμεις, ο επιθανάτιος ρόγχος των άλλοτε αξιόπιστων οντοτήτων στις οποίες παραδοσιακά στηριζόταν ο δυτικός πολιτισμός και κάποτε μας επέτρεπαν να κοιμόμαστε ήσυχοι τα βράδια, η υφέρπουσα αποσταθεροποίηση όλων των πραγμάτων, και τόσα πολλά άλλα.

Το νερό είναι υπέροχο –αλλά μήπως δεν είναι νερό;

Το Shifty είναι μια σειρά πέντε επεισοδίων και πρόκειται για μια σπάνια ανάλυση της πρόσφατης ιστορίας που επικεντρώνεται αποκλειστικά στο Ηνωμένο Βασίλειο και βασίζεται στην ιδέα ότι η αυξανόμενη ατομοποίηση της κοινωνίας έχει οδηγήσει σε μια εποχή στην οποία η έννοια της κοινής πραγματικότητας στην οποία μπορούμε όλοι να βασιστούμε έχει διαλυθεί – και μαζί με αυτήν κάθε ελπίδα για μια λειτουργική δημοκρατία.

«Ελάτε μέσα, παιδιά, το νερό είναι υπέροχο! Αν και δεν μπορούμε καν να συμφωνήσουμε ότι είναι υγρό πια».

Aκολουθούμε τη Βρετανία στη δεκαετία του 1980 – τα Φόκλαντ, οι ταραχές, η απεργία των ανθρακωρύχων, ο εκδότης της Sun, Κέλβιν Μακένζι, η πρώτη περιοδεία των Wham!, η έλευση των CCTV, η μετατροπή των σπιτιών από οικίες σε περιουσιακά στοιχεία

Όταν ξεκίνησε η παρακμή

Στη χαρακτηριστική αφήγηση του Άνταμ Κέρτις στο Shifty – ένα τεράστιο, καλειδοσκοπικό σύνολο από αρχειακά αποσπάσματα από δελτία ειδήσεων, τηλεοπτικές εκπομπές, vox populi, ποπ βίντεο, οικιακά βίντεο, προφίλ διασημοτήτων και πολιτικών και ό,τι άλλο έχει βρει που εξυπηρετεί τον σκοπό του, έξυπνα επιμελημένο, με ευφυή αντιπαράθεση και με ζωηρή ηχητική επένδυση – η παρακμή ξεκίνησε με τη Μάργκαρετ Θάτσερ.

Η σειρά αρχίζει με την ίδια τη Θάτσερ να ανοίγει την πόρτα του γραφείου της σε μια ομάδα παιδιών που συνοδεύονται από τον αγαπημένο της «άνθρωπο του λαού» και εκκεντρική προσωπικότητα των μέσων, Τζίμι Σάβιλ.

«Από εκεί, ακολουθούμε τη Βρετανία στη δεκαετία του 1980 – τα Φόκλαντ, οι ταραχές, η απεργία των ανθρακωρύχων, ο εκδότης της Sun, Κέλβιν Μακένζι, η πρώτη περιοδεία των Wham!, η έλευση των CCTV, η μετατροπή των σπιτιών από οικίες σε περιουσιακά στοιχεία, η τέχνη και η μόδα σε γραμμές διάχυσης, όλα αυτά αποσυνδέουν με κάποιο τρόπο τους παλιούς τρόπους από τις νέες δυνάμεις, την αλήθεια από την πραγματικότητα ή τη Βρετανία από τα αγκυροβόλιά της» γράφει η Lucy Mangan στον Guardian.

Ένας διαφυλικός σκύλος στη βρετανική τηλεόραση / Φωτογραφία: Adam Curtis

Υπόγεια, μουσικά κινήματα στη Βρετανία του ’80 / Φωτογραφία: Adam Curtis

Ο κόσμος που είχαν κληρονομήσει

Συνεχίζουμε την επόμενη δεκαετία, καθώς οι παλιοί αυτοκρατορικοί τρόποι, οι άνθρωποι και οι μύθοι παλεύουν να επιβιώσουν κάτω από την επίθεση των νέων μέσων ενημέρωσης, της νέας τεχνολογίας, των νέων οικονομικών πειραμάτων και μιας νέας προτίμησης της ατομικής ανεξαρτησίας, του ατομικού συμφέροντος και του κινήτρου του κέρδους, η οποία δεν επρόκειτο απολύτως ποτέ να καταλήξει άσχημα για κανέναν.

Στο πέμπτο και τελευταίο επεισόδιο καταφθάνουν οι Νέοι Εργατικοί με ένα όραμα αποκατάστασης της ιδέας της κοινωνίας που οργανώνεται γύρω από την εργασία για το κοινό καλό.

«Δεν μπορούσαν, όμως, να ξεφύγουν από τον κόσμο που είχαν κληρονομήσει και την απαισιοδοξία του για τα ανθρώπινα κίνητρα».

Όχι μόνο όσον αφορά το εκλογικό σώμα – η δωροδοκία και η αθλιότητα που είχαν περιβάλει το κόμμα των Τόρις τα προηγούμενα χρόνια είχαν επίσης διαβρώσει κάθε εναπομείνασα εμπιστοσύνη στους πολιτικούς και οι Μπλερικοί «απλώς αποδέχτηκαν την πεποίθηση ότι οι πολιτικοί ήταν πάντα ιδιοτελείς».

Η Μάργκαρετ Θάτσερ / Φωτογραφία: Adam Curtis

Κανείς δεν ήξερε που πήγαινε

«Αν παρακολουθήσετε προσεκτικά τα αποσπάσματα του συνεδρίου του κόμματος, μπορείτε να δείτε το φως στα μάτια του Γκόρντον Μπράουν να σβήνει σταδιακά. Το τελευταίο ευγενικό ύφος» καταλήγει η Lucy Mangan στον Guardian.

«Όλοι είχαν παραδοθεί στην αμφιβολία και το άγχος. Όλες οι μορφές πίστης είχαν αποδυναμωθεί, όλες οι μορφές εξουσίας είχαν κλονιστεί, οι κοινωνικοί δεσμοί είχαν φτάσει σε σημείο ρήξης. Ο πολιτικός ορίζοντας ήταν σκοτεινός. Ούτε τα έθνη ούτε οι κυβερνήσεις ήξεραν πού πήγαιναν. Υπήρχε η αίσθηση ότι βρισκόμαστε στις παραμονές αιματηρών πολέμων και εσωτερικών συγκρούσεων» λέει χαρακτηριστικά o Άνταμ Κέρτις για το Shifty.

*Με στοιχεία από theguardian.com