Κωνσταντίνος Καραμανλής: «Σταθμός διά την ολοκλήρωσιν του έργου της ευρωπαϊκής ενώσεως»

Πριν από 63 χρόνια, το μεσημέρι της Κυριακής 9ης Ιουλίου 1961, υπογράφτηκε στην Αθήνα η συνθήκη σύνδεσης της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ευρέως γνωστή ως ΕΟΚ), στο πλαίσιο επίσημης τελετής που είχε λάβει χώρα στην Αίθουσα Τροπαίων των Παλαιών Ανακτόρων (του μεγάρου της Βουλής).

Τη συμφωνία είχαν υπογράψει από ελληνικής πλευράς, εξ ονόματος του Βασιλείου της Ελλάδος, οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Αριστείδης Πρωτοπαπαδάκης, υπουργός Συντονισμού, και Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας, υπουργός Εξωτερικών. Εξ ονόματος των κρατών-μελών της ΕΟΚ, οι Πωλ Ανρί Σπάακ, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου, δρ Γκέμπχαρντ Ζέελος, πρέσβης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Ελλάδα, Μωρίς Κουβ ντε Μυρβίλ, υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, Εμίλιο Κολόμπο, υπουργός Βιομηχανίας και Εμπορίου της Ιταλίας, Ευγένιος Σάους, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, και δρ Βαν Χούτεν, υφυπουργός Εξωτερικών των Κάτω Χωρών (Ολλανδίας). Τέλος, εξ ονόματος της Κοινότητας, ο δρ Λούντβιχ Έρχαρτ, πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΟΚ, αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομικών Υποθέσεων της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.7.1961, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Παρόντες στην τελετή, πέραν βεβαίως του Κωνσταντίνου Καραμανλή, τότε πρωθυπουργού και πρωτεργάτη της σύνδεσης της χώρας μας με την Κοινή Αγορά, ήταν επίσης οι Βάλτερ Χάλσταϊν, πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΟΚ, και Ζαν Ραΐ, μέλος της Επιτροπής και βασικός διαπραγματευτής της συμφωνίας, καθώς και πολλές άλλες πολιτικές και διπλωματικές προσωπικότητες της Ελλάδας και των κρατών-μελών.

Στο φύλλο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την Τρίτη 11 Ιουλίου 1961 υπήρχε εκτενής παρουσίαση όλων των ειδήσεων που αφορούσαν τη συμφωνία σύνδεσης — αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη που είχε συναφθεί μεταξύ της Κοινότητας και μιας τρίτης χώρας, άπαντες δε είχαν εξάρει την πολιτική, κοινωνική και οικονομική σημασία της.

Στην πέμπτη σελίδα του «Βήματος» είχαν δημοσιευτεί οι λόγοι με τους οποίους είχαν προσφωνήσει τους επίσημους προσκεκλημένους τους οι Καραμανλής (μετά την υπογραφή της συμφωνίας, σε δεξίωση που είχε παρατεθεί στον Ιππόδρομο το βράδυ της Κυριακής) και Κανελλόπουλος (στη γαλλική γλώσσα, πριν από την υπογραφή της συμφωνίας).

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο κατεξοχήν πολιτικός ανήρ, είχε επισημάνει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

«Εις την συνείδησιν των Ελλήνων η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότης δεν συνιστά απλώς μίαν οικονομικήν κοινοπραξίαν, αλλά αποτελεί οντότητα με ευρυτέραν πολιτικήν αποστολήν και σημασίαν. Εάν πρώτοι επεδιώξαμεν την μετά της Κοινότητος σύνδεσίν μας, επράξαμεν τούτο εμπνεόμενοι από την πίστιν ότι η οικονομική ενοποίησις της Ευρώπης θα οδηγήση εις την ουσιαστικήν ευρωπαϊκήν ενότητα και δι’ αυτής εις την ενίσχυσιν της Δημοκρατίας και της ειρήνης εις ολόκληρον τον κόσμον.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής

Οι ευρωπαϊκοί λαοί επλήρωσαν ακριβά εις αίμα και εις καταστροφάς τους εθνικούς και οικονομικούς ανταγωνισμούς των. Εχρειάσθησαν δοκιμασίαι αιώνων διά να συνειδητοποιήσουν την αλήθειαν ότι ουχί διά της κυριαρχίας του ενός επί των άλλων, αλλά διά της ισοτίμου συνεργασίας και της ενεργού αλληλεγγύης είναι δυνατόν να ασφαλισθή η επιβίωσις και η ευημερία της Ευρώπης. Την οδόν αυτήν, η οποία απετέλεσε το μέγιστον μάθημα της ιστορίας του αιώνος μας, ηκολούθησαν αι χώραι αι συμπήξασαι την Ευρωπαϊκήν Οικονομικήν Κοινότητα.

Εις την Ρώμην ετέθη ο θεμέλιος λίθος της νέας Ευρώπης. Επιτρέψατέ μου να είπω, χωρίς να υπερτιμώ την σημασίαν της χώρας μου, ότι και σήμερον εις τας Αθήνας σημειούται ένα γεγονός το οποίον συμβάλλει ουσιωδώς εις την στερέωσιν του οικοδομήματος το οποίον εθεμελιώθη εν Ρώμη. Σήμερον συνέρχεται εις την οικογένειαν των οικονομικώς ισχυρών χωρών τας οποίας εκπροσωπείτε χώρα διανύουσα το κρίσιμον στάδιον της αναπτύξεώς της. Το γεγονός τούτο διευρύνει τον χαρακτήρα της Κοινότητος και αποδεικνύει αίσθημα ευθύνης των οικονομικώς ισχυρών χωρών έναντι των προβλημάτων της εποχής μας. Είναι καιρός πράγματι να αποδειχθή ότι η ελευθερία και η δημοκρατία δεν αποτελούν εμπόδιον εις την οικονομικήν ανάπτυξιν και την αντιμετώπισιν των κοινωνικών προβλημάτων των οικονομικώς ασθενεστέρων λαών.

[…]

Η συνθήκη της Ρώμης χθες και σήμερον η συνθήκη των Αθηνών δεν αποτελούν παρά σταθμούς. Θα υπάρξουν και άλλοι σταθμοί διά την ολοκλήρωσιν του έργου της ευρωπαϊκής ενώσεως. Πιστεύομεν ότι θα έλθη η στιγμή καθ’ ην η Ευρώπη θα περιλάβη εις τους κόλπους της όλους ανεξαιρέτως τους ελευθέρους ευρωπαϊκούς λαούς. Μία ενιαία και ισχυρά Ευρώπη θα αποτελέση εγγύησιν όχι μόνον διά την ιδικήν της επιβίωσιν αλλά και διά την επικράτησιν της ελευθερίας ανά τον κόσμον. Διότι εδώ, εις την Ευρώπην, θα κριθή τελικώς η τύχη του ελευθέρου ανθρώπου. Διά να σωθή όμως, θα πρέπει να ενισχύση, εκτός του υλικού, και τον ηθικόν του εξοπλισμόν διά της δικαιοσύνης και της ενεργού αλληλεγγύης. Η επέκτασις της ευημερίας ανά τον κόσμον είναι η σταθερωτέρα εγγύησις διά την ελευθερίαν και την ειρήνην. Αυτό είναι το περιεχόμενον του μηνύματος το οποίον δικαιούμεθα να απευθύνωμεν σήμερον εξ Αθηνών προς όλους τους ελευθέρους ανθρώπους».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.7.1961, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Από τη δική του πλευρά, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο κατεξοχήν διανοούμενος, είχε υπογραμμίσει τα εξής:

«Η συνθήκη συνδέσεως της Ελλάδος με την μεγάλην Ευρωπαϊκήν Κοινότητα είναι πρωτίστως πράξις πολιτική. Δεν υπάρχει γεγονός ουσιώδες εις την ιστορίαν των ανθρωπίνων κοινωνιών το οποίον να μην είναι αμέσως ή εμμέσως πολιτικόν. Ο πολιτικός παράγων της ιστορίας έχει άλλοτε υπερτιμηθή και άλλοτε υποτιμηθή. Ο Θουκυδίδης τον υπερετίμησεν ίσως, όχι όμως και αδικαιολογήτως, εάν λάβωμεν υπ’ όψιν την εποχήν εις την οποίαν έζησε. Τότε, ακριβώς, εδοκιμάζετο το πρώτον η πολιτική ως πράξις συλλογική της κοινότητος του λαού, ως πράξις δημοκρατική. Ο ιστορικός υλισμός, αντιθέτως, υπετίμησε την πολιτικήν. Δυσκόλως θα ήτο δυνατόν σήμερον αυτοί ούτοι οι οπαδοί του να εμμείνουν με τρόπον ορθόδοξον εις την θέσιν αυτήν. Εάν επετεύχθη η συγκρότησις της οικονομικής κοινότητος, η οποία καθιερώθη εν Ρώμη, και εάν ηδυνήθημεν να φθάσωμεν εις την σήμερον πραγματοποιουμένην σύνδεσιν της Ελλάδος, χώρας διανυούσης το στάδιον της αναπτύξεως, με τας οικονομικώς ισχυράς χώρας τας οποίας εκπροσωπείτε, τα δύο αυτά γεγονότα πρέπει να αποδοθούν πρωτίστως εις την πολιτικήν βούλησιν, η οποία κινεί όλους μας προς την δημιουργίαν της ευρωπαϊκής ενότητος.

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος

Τα οικονομικά ελατήρια εχώριζον τας ευρωπαϊκάς χώρας κατά τα πρώτα στάδια της αστικής και τεχνικής επαναστάσεως και θα ήτο δυνατόν και σήμερον να ματαιώσουν τα βήματα προς την ευρωπαϊκήν ενότητα. Αλλά η ηθική βούλησις —και η πολιτική είναι κατ’ εξοχήν πράξις ηθική— επεκράτησε και επικρατεί. Αυτό αποτελεί εγγύησιν διά το μέλλον της Ευρώπης και ολοκλήρου του ελευθέρου κόσμου.

[…]

Η Ελλάς θα πράξη παν ό,τι είναι αναγκαίον διά να ανταποκριθή εις τας νέας ιστορικάς ευθύνας της, βεβαία ότι και αι χώραι σας θα ανταποκριθούν πλήρως εις την μεγάλην αποστολήν την οποίαν ανέλαβον διά της συνθήκης της Ρώμης. Εισερχόμεθα εις νέαν εποχήν, η οποία απαιτεί από τα κράτη, μεγάλα και μικρά, νέας μεθόδους ιστορικής δράσεως, άρα και νέαν νοοτροπίαν. Ευτυχώς η δημοκρατία —και αυτός είναι ο τίτλος ο οποίος εξασφαλίζει εις αυτήν αιωνίαν νεότητα— έχει μεγάλην ικανότητα αναπροσαρμογής. Άλλοτε ήτο δυνατή και νοητή μόνον εις τα όρια της πόλεως. Και εξεκίνησεν από την πόλιν αυτήν, η οποία έχει σήμερον την τιμήν να σας φιλοξενή. Σήμερον η δημοκρατία δεν περιορίζεται πλέον εις την πόλιν, αλλά τείνει να ταυτισθή προς την ανθρωπότητα, δεν γνωρίζει πλέον ούτε όρια γεωγραφικά ούτε όρια εθνικά. Μεταξύ όμως της αρχαίας πόλεως ή των εθνικών κρατών του 19ου αιώνος και της ανθρωπότητος υπάρχει, ως βαθμίς ενδιάμεσος, η Ευρώπη. Εις αυτήν καλείται η ιδέα της δημοκρατίας να δώση νέαν μορφήν υπερεθνικής αλληλεγγύης».