Ιράν: Με ποιους τρόπους θα μπορούσε να χτυπήσει το Ισραήλ – Οι τέσσερις επιλογές

Το Ιράν έχει υποσχεθεί να απαντήσει στο χτύπημα του Ισραήλ στο προξενείο του στη Δαμασκό που είχε σαν αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους  επτά αξιωματούχοι του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), συμπεριλαμβανομένου του ταξίαρχου, Μοχάμεντ Ρεζά Ζαχεντί.

Ο Ζαχεντί όπως σημειώνει σε άρθρο του στο Αtlantic Council, ο Τζόναθαν Πάνικοφ,  διευθυντής της Πρωτοβουλίας Scowcroft του Αtlantic Council για την Ασφάλεια στη Μέση Ανατολή και  πρώην αναπληρωτής εθνικός αξιωματικός πληροφοριών για την Εγγύς Ανατολή στο Εθνικό Συμβούλιο Πληροφοριών των ΗΠΑ, δεν ήταν απλώς ένας ακόμη ανώτερος Ιρανός αξιωματούχος, αλλά σύμφωνα με πληροφορίες, ήταν ο διοικητής της υπερπόντιας παραστρατιωτικής οργάνωσης του IRGC, γνωστής ως Δύναμη Quds, στη Συρία και τον Λίβανο.

Ακόμα ήταν ένας από τους πιο εξέχοντες και σημαντικούς ηγέτες της Δύναμης Quds και ένας από τους κύριους συνομιλητές του Ιράν με τη λιβανέζικη οργάνωση, Χεζμπολάχ.

Το χτύπημα ήταν σύμφωνο με τις προσπάθειες του Ισραήλ να σκοτώσει Ιρανούς αξιωματούχους τους οποίους θεωρεί ότι αποτελούν άμεση απειλή για τη χώρα λόγω της θέσης και των αρμοδιοτήτων τους.

Η απάντηση θα αποκαλύψει αν η πραγματική προτεραιότητα του Ιράν

Μια πινακίδα με τη φωτογραφία των μελών του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης που σκοτώθηκαν κατά την υποτιθέμενη ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στη Δαμασκό (Πηγή: Majid Asgaripour/WANA)

Αλλά μπορεί από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς, τον περασμένο Οκτώβριο, να αποδίδονται στο Τελ Αβίβ, 18 θάνατοι αξιωματούχων των IRGC, ωστόσο το συγκεκριμένο χτύπημα παρόλο που το συνάδει με τη στρατηγική του σκιώδους πολέμου του Ισραήλ, ήταν σχεδόν σίγουρο ότι θα θεωρούνταν ως κλιμάκωση από τους αντιπάλους του.

Θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιφερειακό πόλεμο;

Μάλιστα όλα αυτά και ενώ δημοσίευμα της Wall Street Journal, επικαλούμενο πηγή με γνώση της κατάστασης, προανήγγειλε άμεση επίθεση του Ιράν στο νότιο ή στο βόρειο Ισραήλ τις επόμενες 24 με 48 ώρες και πως το Τελ Αβίβ προετοιμάζεται γι’ αυτό το ενδεχόμενο.

Όμως, το άμεσο χτύπημα δεν είναι βέβαιο και η πολιτική «στρατηγικής υπομονής» που ακολουθεί η Τεχεράνη μπορεί να επηρεάσει την απάντηση με τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, να αποφασίζει να αντιδράσει με πιο μετρημένο τρόπο.

Ο Πάνικοφ θέτει και κάποια κρίσιμα ερωτήματα: Αν θέλει το Ιράν να προβεί σε αντίποινα με τρόπο ισοδύναμο με την απώλεια του Ζαχεντί; Ή μήπως η Τεχεράνη επιθυμεί την εμφάνιση αντιποίνων, επαρκή για να ισχυριστεί ότι αντέδρασε κατάλληλα, αλλά με στόχο να αποφύγει μια ισραηλινή αντεπίθεση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιφερειακό πόλεμο;

Μάλιστα η απάντηση στο τελευταίο ερώτημα είναι η πιο σημαντική καθώς θα καθορίσει τι θα συμβεί στη συνέχεια. Ο ίδιος εστιάζει σε τέσσερα σενάρια, τα οποία είναι τα πιο ρεαλιστικά και υπογραμμίζει τα κέρδη και τους κινδύνους που έχει κάθε σενάριο για το Ιράν.

Η οικογένεια του ταξίαρχου Μοχάμεντ Ρεζά Ζαχεντί, μέλους του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης που σκοτώθηκε κατά την ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στη Δαμασκό, συγκεντρώνεται δίπλα στο φέρετρό του κατά τη διάρκεια κηδείας στην Τεχεράνη (Πηγή: WANA)

Η απόφαση θα αποκαλύψει αν η πραγματική προτεραιότητα του Ιράν είναι να δημιουργήσει ουσιαστική αποτροπή κατά του Ισραήλ ή να αποφύγει την περιφερειακή κλιμάκωση -γιατί η Τεχεράνη πιθανότατα δεν μπορεί να κάνει και τα δύο.

Τα τέσσερα πιθανά αντίποινα

1. Η απάντηση του Ιράν να είναι ασύμμετρη

Σύμφωνα με τον Πάνικοφ, «το Ιράν έχει ιστορικό να επιδιώκει την οργάνωση τρομοκρατικών επιθέσεων κατά συμφερόντων του Ισραήλ σε όλο τον κόσμο. Μόλις τον περασμένο μήνα, η αστυνομία του Περού συνέλαβε έναν αξιωματικό της Δύναμης Quds που φέρεται να σχεδίαζε να σκοτώσει έναν Ισραηλινό αξιωματούχο κατά τη διάρκεια του επερχόμενου φόρουμ Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού».

«Τον Ιούνιο του 2022, ο τότε Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών, Γιαΐρ Λαπίντ προέτρεψε τους Ισραηλινούς να εγκαταλείψουν αμέσως την Τουρκία, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να αποτελέσουν στόχους, λίγες εβδομάδες μετά τον πυροβολισμό του συνταγματάρχη των IRGC, Σαγιάντ Χοντάι έξω από το σπίτι του στην Τεχεράνη. Λιγότερο από δύο εβδομάδες αργότερα, η Τουρκία συνέλαβε μέλη ενός ιρανικού τρομοκρατικού πυρήνα. Αυτή τη φορά, Ιρανοί αξιωματούχοι απειλούν ήδη τις ισραηλινές πρεσβείες και τα προξενεία ως πιθανό στόχο», προσέθεσε.

Κέρδος και κίνδυνος

Κέρδος: Μια επιτυχημένη τρομοκρατική επίθεση θα παρείχε πιθανότατα στους Ιρανούς ηγέτες επαρκή βάση για να ισχυριστούν δημοσίως ότι η Τεχεράνη προέβη σε αντίποινα. Αλλά θα ελαχιστοποιούσε τους κινδύνους κλιμάκωσης της τρέχουσας σύγκρουσης σε περιφερειακό πόλεμο, διατηρώντας την απάντηση σε ένα μεμονωμένο γεγονός τόσο σε έκταση όσο και γεωγραφικά.

Κίνδυνος: Η Τεχεράνη μπορεί να μην πεισθεί ότι μια τέτοια πράξη θα αποτρέψει επαρκώς το Ισραήλ από τη συνέχιση των προσπαθειών του να σκοτώσει ανώτερους Ιρανούς αξιωματούχους και, ως εκ τούτου, μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν είναι επαρκής ως απάντηση στον θάνατο του Ζαχεντί.

2. Το Ιράν να χρησιμοποιήσει πληρεξουσίους του, όπως η Χεζμπολάχ

Το δεύτερο ενδεχόμενο σύμφωνα με τον Πάνικοφ είναι κάποια οργάνωση προσκείμενη στο Ιράν, όπως η Χεζμπολάχ να αναλάβει μια επίθεση ή να πλήξει στόχους εντός του Ισραήλ.

«Η Χεζμπολάχ έχει τον δικό της ανεξάρτητο υπολογισμό λήψης αποφάσεων όταν πρόκειται για εχθρική εμπλοκή με το Ισραήλ. Αλλά αν το Ιράν επιμείνει ότι η Χεζμπολάχ πρέπει να αναλάβει δράση ως αντίποινα για τον θάνατο του αξιωματούχου της Δύναμης Quds που βρίσκεται πιο κοντά στην ομάδα, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα ίσως δυσκολευτεί να αρνηθεί κάτι τέτοιο. Αν το εκτελούσε, πιθανότατα θα αναλάμβανε μια απάντηση που θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι είναι επιτυχημένα αντίποινα, αλλά που δεν θα θεωρούνταν από το Ισραήλ ως ιδιαίτερα κλιμακούμενη ή πιο απειλητική από τα απανωτά χτυπήματα των τελευταίων μηνών», προσέθεσε.

Κέρδος και κίνδυνος

Κέρδος: Το Ιράν θα στραφεί στον πιο έμπιστο εταίρο του, αισιοδοξώντας ότι με το να μην αναλάβει το ίδιο την επίθεση μειώνει τον κίνδυνο μιας ισραηλινής στρατιωτικής απάντησης στη χώρα του. Κάτι που είναι σχεδόν σίγουρα μια ιρανική προτεραιότητα, καθώς ο νούμερο ένα στόχος της Τεχεράνης είναι πάντα η σταθερότητα του καθεστώτος, και οι Ιρανοί ηγέτες μπορεί να ανησυχούν ότι το κοινό θα τους κατηγορήσει για μια τέτοια επίθεση.

Κίνδυνος: Αυτό το σενάριο θα διακινδύνευε το χειρότερο από όλα τα αποτελέσματα για το Ιράν: Μπορεί να θεωρηθεί πολύ αδύναμο για να αποκαταστήσει την αποτροπή έναντι του Ισραήλ. Και, σε μια εποχή που οι εντάσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ είναι ήδη υψηλές, το Ισραήλ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα αντίποινα ως δικαιολογία για να αναλάβει έναν ευρύτερο πόλεμο εναντίον της οργάνωσης, ο οποίος θα μπορούσε τόσο να υποβαθμίσει τον πιο σημαντικό σύμμαχο του Ιράν στην περιοχή όσο και να κλιμακωθεί γρήγορα σε έναν περιφερειακό πόλεμο που το Ιράν δεν θέλει.

3. Το Ιράν χρησιμοποιεί τους σιίτες αντιπροσώπους του στο Ιράκ ή τη Συρία για να πλήξει στόχους των ΗΠΑ

Το τρίτο ενδεχόμενο σύμφωνα με τον Πάνικοφ είναι το Ιράν να χρησιμοποιήσει τους σιίτες αντιπροσώπους του στο Ιράκ ή τη Συρία για να πλήξει στόχους των ΗΠΑ, οι οποίοι δεν έχουν επιτεθεί εναντίον δυνάμεων των ΗΠΑ στην περιοχή από τα τέλη Ιανουαρίου, «όταν σκοτώθηκαν τρεις Αμερικανοί στρατιώτες στην Ιορδανία και το Ιράν προσπάθησε αμέσως να αποστασιοποιηθεί από την επίθεση για να αποφύγει τον κίνδυνο σύγκρουσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες και ενός ευρύτερου περιφερειακού πολέμου».

«Μεταξύ εκείνων που βρέθηκαν στην Τεχεράνη την περασμένη εβδομάδα για την ετήσια συγκέντρωση της Ημέρας του Αλ-Κοντς, προς υποστήριξη των Παλαιστινίων ήταν ο Αμπού Φαντάκ αλ Μουχαμαντάουι, ο ηγέτης των Ιρακινών Δυνάμεων Λαϊκής Κινητοποίησης (PMF), της οργάνωσης-ομπρέλα για διάφορες ιρακινές σιιτικές παραστρατιωτικές ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν. Οι ηγέτες των PMF φέρονται να περιμένουν οδηγίες από την Τεχεράνη σχετικά με την αντίδραση για τον θάνατο του Ζαχεντί», προσθέτει.

Κέρδος και κίνδυνος

Κέρδος: Κατά την άποψη του Ιράν, αυτή η επιλογή θα μπορούσε να αυξήσει την αποτροπή, τονίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα απαλλαγούν από τις ενέργειες του Ισραήλ και αυτό θα ήταν το αντίστροφο, ίσως, της άποψης της Ουάσινγκτον ότι το Ιράν ήταν υπεύθυνο για την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς ακόμη και αν δεν διέταξε την επίθεση.

Το Ιράν πιθανότατα θα πίστευε ότι η όποια αντίδραση των ΗΠΑ δεν θα ήταν υπερβολικά μεγάλη, καθώς θα έπρεπε να είναι επαρκώς διαβαθμισμένη ώστε να ανταποκρίνεται στη συνεπή προτεραιότητα των ΗΠΑ να αποφύγουν έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο.

Κίνδυνος: Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν τα πάντα την περασμένη εβδομάδα μετά το χτύπημα για να τονίσουν δημοσίως ότι δεν είχαν παίξει ρόλο και δεν γνώριζαν ότι το Ισραήλ το σχεδίαζε.

Εάν παρ’ ολ’ αυτά οι Ιρανοί πληρεξούσιοι επιτεθούν κατά του προσωπικού και των συμφερόντων των ΗΠΑ στην περιοχή, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα μπορούσε, και θα έπρεπε, να θεωρήσει απαραίτητο να απαντήσει γρήγορα με τρόπο που να υπερβαίνει κατά πολύ αυτό που το Ιράν θεωρεί πιθανό και να υπερβαίνει την αντίδραση της Ουάσινγκτον στις αρχές Φεβρουαρίου.

4. Το Ιράν επιτίθεται στρατιωτικά στο Ισραήλ ή σκοτώνει ανώτερους ισραηλινούς αξιωματούχους

Το τέταρτο σενάριο, το οποίο είναι και το πιο σοβαρό είναι ένα άμεσο χτύπημα του Ιράν στο Ισραήλ. «Μια επίθεση με τη χρήση βαλλιστικών πυραύλων ή μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατά στόχων στο Ισραήλ θα ήταν σύμφωνα με τον Πάνικοφ «η πιο εντυπωσιακή και επικίνδυνη επιλογή που διαθέτει η Τεχεράνη».

«Αν και το Ιράν θα μπορούσε να προσπαθήσει να αποτρέψει την κλιμάκωση σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας -για παράδειγμα, πλήττοντας μόνο στρατιωτικούς στόχους ή στόχους των υπηρεσιών πληροφοριών, σε αντίθεση με τους πολιτικούς- αυτό εξακολουθεί να είναι ένα επικίνδυνο βήμα, δεδομένου ότι προσπαθεί να αποφύγει μια ευρύτερη σύγκρουση για την οποία είναι πιθανώς απροετοίμαστο», προσέθεσε.

Κέρδος και κίνδυνος

Κέρδος: Η Τεχεράνη είναι πιθανό να θεωρήσει μια τέτοια επίθεση ως την καλύτερη ευκαιρία να αποκαταστήσει την αποτροπή της και να αποδείξει ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να χτυπήσει ατιμώρητα τους Ιρανούς ηγέτες. Η Τεχεράνη μπορεί επίσης να πιστεύει ότι μια τέτοια επίθεση θα μπορούσε να οδηγήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να αυξήσουν την πίεση προς το Τελ Αβίβ, προεκειμένου να μην προβεί εκ νέου σε αντίποινα και να διακινδυνεύσει την πρόκληση ενός ευρύτερου πολέμου. Μια τέτοια άποψη, ωστόσο, κινδυνεύει να υπερεκτιμήσει τόσο την ικανότητα των ΗΠΑ να επηρεάσουν το Ισραήλ σε μια τέτοια κατάσταση όσο και την προθυμία του προέδρου Τζο Μπάιντεν να το πράξει.

Κίνδυνος: Το Ισραήλ είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αντιδράσει πλήρως σε μια απώλεια πολιτικού ή στρατιωτικού προσωπικού εντός της χώρας ή σε μια δολοφονία ανώτερων αξιωματούχων. Αυτή η επιλογή έχει μεγάλη πιθανότητα να πυροδοτήσει έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας, σε ολόκληρη την περιοχή.