«Έβλεπα τον θάνατο στα μάτια των παιδιών μου» – Από τα πυρά των ισραηλινών στα χέρια των διακινητών

Όταν άρχισαν οι ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα τον περασμένο Οκτώβριο, ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Δημήτρης Καϊρίδης, εξέφρασε την ανησυχία του ότι αυτή η νέα σύγκρουση θα οδηγήσει σε αύξηση της παράτυπης μετανάστευσης.

«Λες και το πλήθος των σημείων ανάφλεξης στη Βόρεια Αφρική και τη Συρία δεν ωθούσε ήδη χιλιάδες μετανάστες προς την Ευρώπη», είπε.

«Μέχρι τα μέσα του 2023, τα αιτήματα ασύλου των Παλαιστινίων είχαν ήδη τριπλασιαστεί εκείνα του 2021 στην ΕΕ, αλλά ο υπουργός έκανε λάθος» γράφει η El Pais, «οι επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου επιβράδυναν τις αποχωρήσεις, υπό το φως των στοιχείων που συνέλεξαν αρκετοί οργανισμοί της ΕΕ και τα Ηνωμένα Έθνη, τα οποία επισημαίνουν μείωση των ροών από τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη τους τελευταίους μήνες».

Η Φατίμα είναι μια 35χρονη Παλαιστίνια. Αυτή, ο σύζυγός της και τα παιδιά της έφυγαν από τη Λωρίδα της Γάζας στις 15 Σεπτεμβρίου, τρεις εβδομάδες πριν το Ισραήλ περικυκλώσει τον θύλακα για να τον βομβαρδίσει ως απάντηση στους 1.200 θανάτους και τις σχεδόν 300 απαγωγές που προέκυψαν από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου.

Έχει χάσει 39 συγγενείς και ακόμα δεν ξέρει πώς να πει στον επτάχρονο γιο της ότι οι παππούδες του είναι ακόμα κάτω από τα ερείπια

Από εκείνη την ημέρα, όλα τα αδέρφια και οι ανιψιοί της έχουν πέσει θύματα ισραηλινών επιθέσεων, ενώ περισσότεροι από από 31.000 άνθρωποι φέρεται να έχουν πεθάνει μέχρι στιγμής στη Γάζα.

Ο σύζυγος της Φατίμα είναι ο μόνος επιζών μιας οικογένειας 50 μελών. Η ίδια έχει χάσει 39 συγγενείς και ακόμα δεν ξέρει πώς να πει στον επτάχρονο γιο της ότι οι παππούδες του είναι ακόμα κάτω από τα ερείπια. Τα παιδιά τους, τρία κορίτσια και ένα αγόρι, είναι τα μόνα στη γενιά τους που μένουν ζωντανά.

 «Για τους Παλαιστίνιους, δεν υπάρχει κάτι πιο σημαντικό από την οικογένεια», εξηγεί η Φατίμα, η οποία δεν μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυά της. Ο άντρας της δεν θέλει να μιλήσει σε κανέναν και αυτοτραυματίζεται εδώ και εβδομάδες.

Το 2023, 11.561 Παλαιστίνιοι ζήτησαν προστασία στο έδαφος της ΕΕ, κυρίως στην Ελλάδα και το Βέλγιο, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου (EUAA). Αυτό είναι υψηλότερο από τα 7.300 αιτήματα που υποβλήθηκαν το 2022 και τριπλασιάστηκε από τα 3.800 που υποβλήθηκαν το 2021.

Στα ελληνικά νησιά, οι Παλαιστίνιοι αντιπροσωπεύουν την τρίτη μεγαλύτερη κοινότητα μεταξύ των προσφύγων, αντιπροσωπεύοντας το 16% των καταγεγραμμένων το 2023, σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR).

Οι Παλαιστίνιοι μπήκαν στην πρώτη τριάδα το 2020, συμπίπτοντας με την αύξηση των θανάτων πολιτών της Γάζας και της Δυτικής Όχθης από Ισραηλινούς στρατιώτες και πολίτες: ήταν 230 μέχρι την ημέρα πριν από τις επιθέσεις της Χαμάς, 191 το 2022 και 320 το 2021 , σύμφωνα με την ισραηλινή ένωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων B’tselem.

«Δεν υπάρχει ζωή στη Γάζα, μόνο φόβος»

Η Φατίμα έφτασε στην Ελλάδα χωρίς χαρτιά αφού διέσχισε την ανατολική Μεσόγειο από την Τουρκία πολύ πριν από τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου. Τώρα ζει στον προσφυγικό καταυλισμό Καρά Τεπέ,στη Λέσβο, όπου ένας από τους γείτονές της είναι η Γκάντα η οποία κατάγεται από την Beit Lahia, στα περίχωρα του μεγαλύτερου καταυλισμού προσφύγων της Γάζας, της Jabalia.

Η Γκάντα ​​έχει χάσει 60 μέλη της οικογένειάς της, αλλά τα βάσανά της δεν ξεκίνησαν ούτε στις 7 Οκτωβρίου: τον Μάιο, το σπίτι της καταστράφηκε κατά τη διάρκεια μιας προηγούμενης σύγκρουσης μεταξύ της Ισλαμικής Τζιχάντ και του ισραηλινού στρατού. «Δεν υπάρχει ζωή στη Γάζα, μόνο φόβος», θρηνεί κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας δίπλα στο προσωρινό σπίτι της.

Όπως η Φατίμα και η Γκάντα, 41.561 Παλαιστίνιοι έφτασαν στην Ελλάδα δια θαλάσσης το 2023 και άλλοι 7.160 διέσχισαν τα τουρκικά σύνορα με τα πόδια. Αποτελούν το 16% των παράτυπων αφίξεων στα νησιά , την τρίτη πιο συχνή εθνικότητα, σύμφωνα με το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης.

Δεν σημειώνεται σημαντική αύξηση

Από τις 7 Οκτωβρίου, τα σύνορα της Γάζας είναι κλειστά. Αν ο αριθμός των Παλαιστινίων που έφτασαν στην Ελλάδα συνέχισε να αυξάνεται, αυτό οφείλεται σε αυτούς που έφυγαν πριν από τις επιθέσεις, σημειώνει μια άλλη έκθεση της Europol από τον Ιανουάριο του 2024. Ο Seweryn Stopa, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Λαθρεμπορίας Μεταναστών αυτής της υπηρεσίας, επιβεβαιώνει αυτό το σημείο: Βλέπουμε κάποια άτομα [να φτάνουν ακανόνιστα], αλλά όχι σημαντική αύξηση», λέει στην EL PAÍS. Στην Τουρκία, τη χώρα από την οποία η πλειοψηφία φτάνει στην Ελλάδα, κρατήθηκαν περισσότεροι από 18.000 Παλαιστίνιοι χωρίς χαρτιά, ο υψηλότερος αριθμός που καταγράφηκε την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με στοιχεία του τουρκικού υπουργείου Εσωτερικών. Από την 1η Ιανουαρίου έως τις 22 Φεβρουαρίου 2024, έγιναν 1.740 νέες συλλήψεις.

Οι αξιολογήσεις της Europol συμπίπτουν με την άποψη της EUAA, η οποία προειδοποιεί ότι η αύξηση των αιτήσεων ασύλου ήταν πιο έντονη από τον Ιούλιο, αλλά η τάση άρχισε να αντιστρέφεται τον Δεκέμβριο του 2023 και ότι δεν μπορούν να συνδέσουν άμεσα την αύξηση των αιτήσεων με τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου λόγω των υφιστάμενων περιορισμών εξόδου από τη Γάζα. «Οι εγγεγραμμένοι Παλαιστίνιοι που ζητούσαν διεθνή προστασία ήταν πιθανότατα ήδη στην ΕΕ», εξηγεί πηγή του πρακτορείου.

Μια άλλη ένδειξη ότι φτάνουν λιγότεροι Παλαιστίνιοι είναι ότι μειώνεται ο αριθμός όσων στεγάζονται σε ελληνικούς προσφυγικούς καταυλισμούς από τον Οκτώβριο έως τα τέλη Ιανουαρίου, λέει ο Γιώργος Σκορδίλης από το γραφείο Τύπου του Υπουργείου με επικεφαλής τον Καιρίδη. «Τον Οκτώβριο υπήρχαν 2.621 και τον Ιανουάριο είχαν απομείνει 1.630», διευκρινίζει. Η μείωση αυτή οφείλεται σε δύο λόγους: στην επιτάχυνση των χρόνων διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου και, ακόμη πιο σημαντικό, στη «μεγάλη μείωση της ροής Παλαιστινίων προς την Ελλάδα», σύμφωνα με τον Σκορδίλη.

Τα pushbacks 

Οι εκθέσεις της Europol περιγράφουν πώς οι λαθρέμποροι οργανώνουν ταξίδια από την Τουρκία, ή το έκαναν μέχρι τις 7 Οκτωβρίου. Οι Παλαιστίνιοι ταξίδεψαν από τη Γάζα στην Αίγυπτο με λεωφορεία. Από το Κάιρο, πέταξαν στην Κωνσταντινούπολη με τουριστικές βίζες και μόλις έφτασαν εκεί, πήγαν οδικώς στη Σμύρνη, από όπου οι διακινητές τους μετέφεραν κρυφά δια θαλάσσης στα ελληνικά νησιά. «Οι τιμές ανέρχονται σε 550 € [600 δολάρια] ανά άτομο για τη διαδρομή Αίγυπτος – Τουρκίας – Ελλάδας, αλλά ένα εγκληματικό δίκτυο χρεώνει έως και 15.000 € [16.400 δολάρια] ανά άτομο», λέει η Europol.

Η Φατίμα και η Γκάντα ​​αποφασίσει αυτό το ταξίδι. Πριν φύγουν από τη Γάζα είχαν συμφωνήσει ότι κάθε οικογένεια θα πλήρωνε 5.580 ευρώ (6.100 δολάρια) για τη διέλευση από την Τουρκία στην Ελλάδα, αλλά έπρεπε να επαναδιαπραγματευτούν την τιμή γιατί οι συγγενείς που τους χρηματοδοτούσαν πέθαναν ενώ βρίσκονταν στο ταξίδι. Κατέθεσαν το συμφωνημένο χρηματικό ποσό, 3.720 ευρώ (4.070 δολάρια), σε έναν μεσάζοντα γνωστό ως hawala, ο οποίος το ξεκλειδώνει μόλις φτάσουν οι μετανάστες στον προορισμό.

Και οι δύο γυναίκες προσπάθησαν να φτάσουν στην Ελλάδα επτά φορές πριν τα καταφέρουν, καθώς υπήρξαν θύματα pushbacks δηλαδή παράνομων επαναπροωθήσεων, που είναι παράνομη αλλά κοινή πρακτική από το 2020.

Το 2023 σημειώθηκαν 25.145 pushbacks στο Αιγαίο Πέλαγος και οι Παλαιστίνιοι ήταν η δεύτερη εθνικότητα που επλήγη περισσότερο, με 9.697 να επηρεάζονται

«Έβλεπα τον θάνατο στα μάτια των παιδιών μου κάθε φορά που πηγαίναμε στη θάλασσα», λέει η Fatima. Σε δύο περιπτώσεις, αυτά τα άτομα έστρεψαν τα όπλα τους απευθείας στο κεφάλι τους για να τους κάνουν να σταματήσουν τη βάρκα. Μια από τις φορές, μια τουρκική ακτοφυλακή τους είπε: «Γιατί έρχεστε εδώ; «Γύρνα πίσω στη Γάζα για να σε σκοτώσουν οι Ισραηλινοί». Τελικά στις 6 Δεκεμβρίου 2023 έφτασαν στη Λέσβο.

Η Φατίμα και η μεγαλύτερη κόρη της Γκάντα, 13 ετών, εξακολουθούν να θεραπεύονται από σοβαρά εγκαύματα που υπέστησαν κατά τη διάβαση της θάλασσας. Είναι ένας κοινός τραυματισμός μεταξύ των μεταναστών, ο οποίος προκαλείται από την αντίδραση μεταξύ αλμυρού νερού και βενζίνης από τη μηχανή του σκάφους.

«Στο Καρά Τεπέ η ζωή δεν είναι εύκολη. Η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να συντομεύσει τους χρόνους διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου και της παραμονής στους καταυλισμούς» γράφει η El Pais.

Η Φατίμα και η Γκάντα ​​έχουν ήδη τακτοποιήσει τα χαρτιά τους. Για το λόγο αυτό δεν έχουν πλέον δικαίωμα να λάβουν φαγητό και πρέπει να φύγουν από τον καταυλισμό, αλλά δεν έχουν χρήματα ούτε να αγοράσουν το ακτοπλοϊκό εισιτήριο για την Αθήνα. «Δεν έχουμε αρκετά χρήματα ούτε για το λεωφορείο για το λιμάνι», λέει ο Γκάντα.

Απώτερος στόχος και των δύο οικογενειών είναι το Βέλγιο. Η κυβέρνηση εκεί, λέει η Φατίμα, έχει δείξει μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι στους Παλαιστίνιους από την υπόλοιπη ΕΕ. Αν και δεν γνωρίζουν κανέναν εκεί, ελπίζουν να γνωρίσουν συμπατριώτες που θα τους βοηθήσουν να κάνουν τα πρώτα βήματα της νέας τους ζωής.